Bezpieczeństwo energetyczne jest związek między bezpieczeństwem narodowym i dostępności zasobów naturalnych dla zużycia energii . Dostęp do (stosunkowo) taniej energii stał się niezbędny dla funkcjonowania nowoczesnych gospodarek. Jednak nierówny rozkład dostaw energii między krajami prowadzi do znacznych zagrożeń. Relacje energetyczne między narodami przyczyniły się do globalizacji , która może zapewnić zarówno – w zależności od kontekstu, jak i uczestników – bezpieczeństwo energetyczne i wrażliwość energetyczną.
Energia odnawialna i znaczące możliwości efektywności energetycznej i transformacji energetycznej istnieją na dużych obszarach geograficznych, w przeciwieństwie do innych źródeł energii, które są skoncentrowane w ograniczonej liczbie krajów . Szybkie wprowadzenie odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, w połączeniu z technologiczną dywersyfikacją źródeł energii, zapewniłoby większe bezpieczeństwo energetyczne i przyniosłoby znaczne korzyści gospodarcze.
Współczesny świat opiera się na ogromnych dostawach energii do zasilania wszystkiego, od transportu i komunikacji po usługi bezpieczeństwa i systemy opieki zdrowotnej. Ekspert ds. Peak Oil, Michael Ruppert, twierdzi, że na każdą kalorię żywności wyprodukowaną w świecie przemysłowym przypada dziesięć kalorii energii z ropy i gazu w postaci nawozów , pestycydów , opakowań, transportu i eksploatacji sprzętu rolniczego. Energia odgrywa ważną rolę w bezpieczeństwie narodowym danego kraju jako paliwo napędzające silnik gospodarczy. Niektóre sektory są bardziej uzależnione od energii niż inne: na przykład Departament Obrony Stanów Zjednoczonych jest uzależniony od ropy naftowej w około 77% swoich potrzeb energetycznych. Zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego obejmują niestabilność polityczną w kilku krajach produkujących energię, manipulacje dostawami energii (zwłaszcza w przypadku ropy naftowej przez zagraniczne kraje), rywalizację o źródła energii lub ataki na infrastrukturę dostaw. Odpowiedzialne mogą być również wypadki, klęski żywiołowe lub terroryzm.
Zagraniczne dostawy ropy naftowej są podatne na zakłócenia spowodowane przez człowieka z powodu konfliktów wewnętrznych, interesów eksporterów i podmiotów niepaństwowych, których celem są dostawy i transport zasobów ropy naftowej. Niestabilność polityczna i gospodarcza spowodowana wojną lub innymi czynnikami, takimi jak strajki, może również uniemożliwić prawidłowe funkcjonowanie przemysłu energetycznego w kraju dostawcy. Na przykład nacjonalizacja ropy naftowej w Wenezueli w 2000 roku wywołała strajki i protesty, w wyniku których od lat gwałtownie spadała produkcja ropy w tym kraju.
Eksporterzy mogą również mieć bodźce polityczne lub ekonomiczne do ograniczania sprzedaży za granicą lub zakłócania łańcucha dostaw. Od czasu nacjonalizacji ropy przez Wenezuelę antyamerykański Hugo Cháve niejednokrotnie groził odcięciem dostaw do Stanów Zjednoczonych. Embargo na ropę naftową z 1973 roku na Stany Zjednoczone jest historycznym przykładem odcięcia dostaw ropy przez Stany Zjednoczone z powodu amerykańskiego wsparcia dla Izraela podczas wojny Jom Kippur .
Możliwe jest również wywieranie presji podczas negocjacji gospodarczych, np. podczas konfliktu energetycznego rosyjsko-białoruskiego w 2007 roku . Ataki terrorystyczne na obiekty naftowe, rurociągi, tankowce, rafinerie i pola naftowe są tak powszechne, że określa się je mianem „zagrożeń przemysłowych”. Infrastruktura produkcyjna zasobu jest więc niezwykle podatna na sabotaż. Jednym z najgorszych zagrożeń związanych z transportem ropy jest odsłonięcie pięciu oceanicznych węzów , takich jak kontrolowana przez Iran Cieśnina Ormuz . Na przykład Anthony Cordesman, badacz z Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych w Waszyngtonie, ostrzega w 2006 r.: „Wystarczy tylko jeden asymetryczny lub konwencjonalny atak na saudyjskie pole naftowe w Ghawarze lub tankowce w Cieśninie Ormuz, aby zanurzyć rynek w spiralę”.
Pojawiły się nowe zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego w postaci zwiększonej globalnej konkurencji o surowce energetyczne w wyniku przyspieszającej industrializacji w krajach takich jak Indie i Chiny , a także jako konsekwencja stawki globalnego ocieplenia . Zwiększona konkurencja o zasoby energetyczne może również prowadzić do zawarcia paktów bezpieczeństwa, które umożliwią sprawiedliwy rozdział ropy i gazu między wielkie mocarstwa. Może to jednak nastąpić kosztem mniej rozwiniętych gospodarek. Grupa Pięciu, prekursor G8 , spotkała się po raz pierwszy w 1975 r., aby koordynować politykę gospodarczą i energetyczną po pierwszym szoku naftowym w 1973 r., rosnącej inflacji i spowolnieniu gospodarczym. Podczas szczytu NATO w Bukareszcie w 2008 r. wspomniano o wykorzystaniu sojuszu wojskowego „jako instrumentu bezpieczeństwa energetycznego”. Jedną z możliwości jest rozmieszczenie wojsk na Kaukazie w celu monitorowania rurociągów naftowych i gazowych .
Długoterminowe środki służące zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego koncentrują się na zmniejszeniu zależności od dowolnego importowanego źródła energii, zwiększeniu liczby dostawców, wykorzystaniu paliw kopalnych lub energii odnawialnej na własnym terytorium oraz zmniejszeniu ogólnego popytu poprzez środki oszczędności energii . Może również obejmować zawieranie umów międzynarodowych w celu wzmocnienia międzynarodowych stosunków handlowych w dziedzinie energii, takich jak Traktat Karty Energetycznej w Europie .
Wpływ pierwszego szoku naftowego i pojawieniem z OPEC kartelu jest ważnym krokiem, który skłonił niektóre kraje do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego. Japonia prawie całkowicie uzależniona od importu ropy naftowej, stopniowo wprowadzane wykorzystanie gazu ziemnego , z energii jądrowej , z transportu z dużą prędkością i wdrożył środki oszczędzania energii . Tymczasem Wielka Brytania zaczyna eksploatować regiony naftowe na Morzu Północnym i w 2000 roku stała się eksporterem netto energii.
W innych krajach bezpieczeństwo energetyczne pozostaje niższym priorytetem. Stany Zjednoczone , na przykład, w dalszym ciągu zwiększać swoją zależność od importowanej ropy naftowej, chociaż, w następstwie wzrostu cen ropy naftowej od 2003 roku, rozwój biopaliw sugerowano jako sposób rozwiązania tego..
Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego jest także jedną z przyczyn blokowania rozwoju importu gazu ziemnego w Szwecji. Zamiast tego rozważane są większe inwestycje w rodzime technologie energii odnawialnej i oszczędzanie energii. Indie próbowały znacznie rozwinąć swoją krajową ropę, aby zmniejszyć swoją zależność od OPEC , podczas gdy Islandia planuje uniezależnienie się energetycznie do 2050 r. poprzez wykorzystanie w 100% energii odnawialnej.
Ponieważ wszystkie szyby naftowe znajdują się na świecie, bezpieczeństwo energetyczne stało się głównym problemem w zapewnieniu bezpieczeństwa wydobywanej ropy. Na Bliskim Wschodzie pola naftowe stają się głównym celem sabotażu ze względu na duże uzależnienie tych krajów od ropy naftowej. Wiele krajów posiada strategiczne rezerwy ropy jako zabezpieczenie przed gospodarczymi i politycznymi skutkami kryzysu energetycznego. Na przykład 28 członków Międzynarodowej Agencji Energetycznej posiada co najmniej 90 dni swojego importu ropy.
O wartości tych rezerw świadczył względny brak zakłóceń spowodowanych rosyjsko-białoruskim konfliktem energetycznym z 2007 roku, kiedy to Rosja pośrednio ostro ograniczyła eksport do kilku krajów Unii Europejskiej .
Poleganie na importowanym gazie ziemnym w stosunku do ropy naftowej stwarza większe krótkoterminowe podatności. Uderzającym przykładem są konflikty gazowe między Ukrainą a Rosją w latach 2006 i 2009. Wiele krajów europejskich doświadczyło wówczas natychmiastowego spadku dostaw rosyjskiego gazu podczas rosyjsko-ukraińskiego konfliktu gazowego .
Składający się głównie z metanu gaz ziemny produkowany jest dwoma metodami: biogenną i termogeniczną. Biogenne gaz pochodzi z organizmów metanogennych znajdujących się w bagna i składowiska odpadów , podczas gdy termogeniczne gaz pochodzi z beztlenowego rozkładu z materii organicznej głęboko pod ziemskiej powierzchni . Rosyjski , USA i Arabia Saudyjska są w pierwszej trójce krajów produkujących.
Jednym z największych problemów, z jakimi borykają się dziś dostawcy gazu ziemnego, jest możliwość jego magazynowania i transportu. Ze względu na niską gęstość trudno jest zbudować wystarczającą liczbę rurociągów w Ameryce Północnej, aby przetransportować wystarczającą ilość gazu ziemnego, aby zaspokoić popyt. Rurociągi te prawie osiągają przepustowość i nawet przy pełnej przepustowości nie produkują potrzebnej ilości gazu.
W Unii Europejskiej bezpieczeństwo dostaw gazu chroni Rozporządzenie 2017/1938 z dnia 25 października 2017 r., które dotyczy „środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu” i zajęło miejsce wcześniejszego rozporządzenia 994/2010 w tej samej sprawie . Polityka UE opiera się na szeregu ugrupowań regionalnych, sieci wspólnych ocen ryzyka bezpieczeństwa gazowego oraz „mechanizmie solidarności”, który byłby uruchamiany w przypadku poważnego kryzysu dostaw gazu.
Dwustronna umowa solidarnościowa została również podpisana między Niemcami a Danią 14 grudnia 2020 r.
Projekt umowy o handlu i współpracy między Wielką Brytanią a UE „zawiera nowy zestaw przepisów dotyczących szeroko zakrojonej współpracy technicznej… w szczególności w odniesieniu do bezpieczeństwa dostaw”.
Uran dla energetyki jądrowej jest wydobywany i wzbogacany w różnych i „stabilnych” krajach. Należą do nich Kanada (23% całkowitej światowej wartości w 2007 r.), Australia (21%), Kazachstan (16%) i ponad 10 innych krajów. Uran jest wydobywany, a paliwo jest produkowane na długo przed jego potrzebą. Paliwo jądrowe jest uważany przez niektórych jako stosunkowo niezawodne źródło energii, są bardziej powszechne w skorupie ziemskiej, jak cyna , w rtęci lub srebra , chociaż jest dyskusja o tym, kiedy na szczyt uranu.
Energia jądrowa zmniejsza emisję dwutlenku węgla . Pozostaje kontrowersyjny ze względu na związane z nim ryzyko i gospodarowanie wytwarzanymi odpadami. Innym czynnikiem w debacie na temat energii jądrowej jest to, że wiele osób lub firm po prostu nie chce mieć w pobliżu elektrowni jądrowej lub odpadów radioaktywnych .
W 2012 roku energia jądrowa dostarczyła 13% całkowitej światowej energii elektrycznej w porównaniu do 10% w 2021 roku.
Wdrażanie odnawialnych źródeł energii ogólnie zwiększa różnorodność źródeł energii elektrycznej, a poprzez lokalną produkcję przyczynia się do elastyczności systemu i jego odporności na wstrząsy. Dla krajów, w których rosnące uzależnienie od importowanego gazu stanowi istotny problem bezpieczeństwa energetycznego, odnawialne źródła energii mogą zapewnić alternatywne źródła energii elektrycznej, a także przesunąć zapotrzebowanie na energię elektryczną poprzez bezpośrednią produkcję ciepła . Biopaliw ze źródeł odnawialnych w transporcie są również ważnym źródłem dywersyfikacji z produktów naftowych .
Nowe rodzaje energii, w szczególności energia słoneczna , geotermalna , hydroelektryczna i wiatrowa , umożliwiają zatem przejście w sytuacji, gdy paliwa kopalne się wyczerpują lub muszą być ograniczone z powodu globalnego ocieplenia . Na przykład ilość energii słonecznej, która w ciągu godziny dociera do Ziemi, teoretycznie wystarczy, aby w ciągu roku dostarczyć energię całemu światu. Dodanie paneli słonecznych na całym świecie zmniejsza nacisk na potrzebę produkcji większej ilości ropy.