Powstanie Ust-Usa

Ust-Usa powstanie (w języku rosyjskim : Усть-Усинское восстание заключённых) jest powstanie więźniów z podziałem Gułag obozie zwanym „Lesoreid” w pobliżu miejscowości Ust-USA w Republice Komi , w ZSRR . Miało to miejsce na początku 1942 r. Na czele powstania stanął „wolny” cywilny przywódca oddziału obozu, były więzień Marc Retiounine. Ten bunt jest według Anne Applebaum jedynym znanym w tym czasie dyktaturą Stalina . Powstanie Workuty i powstanie norylskie datuje się na 1953 rok, rok śmierci Stalina .

Przygotowania do powstania

„Lesoreid” był jednym z oddziałów Workutlagu , położonego około 6  km od wsi Ust-Ussa . NajpierwGrudzień 1941w obozie przebywało 202 więźniów, w tym 108 „polityków”, skazanych na podstawie art. 58 kodeksu karnego RFSRR (w tym 27 trockistów ). Dyrektor obozu Marc Retiounin, pochodzący z obwodu Archangielskiego , został skazany w 1929 roku i odsiedział dziesięć lat za bandytyzm (udział w napadzie na bank), po czym został zwolniony przed końcem wyroku w 1939 roku. pozostaje dobrowolnie w Workutlagu jako cywil. W tym czasie był głównym administratorem obozu „Lesoreid”. Miał zaufanie centralnej administracji. Niektórzy opisywali go jako pijącego gracza w karty, inni jako silną osobowość, która jest gotowa być awanturnikiem.

Motywy jego udziału jako przywódcy powstania obozowego są niejasne. Być może był zszokowany decyzją NKWD o nie wypuszczaniu więźniów politycznych, nawet po odbyciu kary. Jedyny z pierwszych konspiratorów, który przeżył bunt, Afanassi Lachkine, odpowiedział na przesłuchania NKWD, że Retiounin w 1941 roku wyobrażał sobie, że NKWD zabije wszystkich więźniów w obozach, gdy pojawią się Niemcy. Po co im dłuższe przeżycie jako więźniowie, skoro miał zostać zastrzelony przez to NKWD  ? To była mowa Retiounina, aby przekonać i stworzyć oddział buntowników. Będąc samemu więźniem, dobrze wiedział, że NKWD nie zawaha się przed zbiorową egzekucją więźniów w obozach. Pozostałe szczegóły jego przygotowań i opinii nie są znane, Retiounin bardzo starał się ukryć swój projekt.

Powstanie było doskonale zaplanowane i przygotowane: jesienią 1941 roku Retiounin zarządził, jako naczelnik obozu, w centralnej bazie większe ilości żywności i odzieży, w tym białe futra i wysokiej jakości buty. W tym czasie nie było żadnych tajnych agentów NKWD , którym więźniowie mogliby ujawnić przygotowania do powstania. Ponadto co najwyżej 15 osób było świadomych operacji, w tym więźniów kryminalnych i politycznych. Wersje wydarzeń są częścią ustnej historii Gułagu.

Zimą wybiera się na wypiętrzenie, ponieważ jest to jedyny czas, w którym podróż odbywa się szybciej dzięki lodowym drogom . Tak powstał plan: uwolnić więźniów „Lesoreida”, rozbroić straż, zająć wieś Ust-Oussa, sparaliżować lokalną administrację. Następnie utwórz oddział, który jedzie w kierunku Kojvy, gdzie przebiega linia kolejowa. Stamtąd, aby podzielić się na dwie części, aby osiągnąć dwa cele: Kotlas i Vorkouta . Po drodze uwolnij innych więźniów z różnych oddziałów obozu, którzy przyłączają się do powstania i tworzą niewielką, stosunkowo potężną armię. Ludność „osiedli przymusowych” i okoliczni mieszkańcy również zgromadziliby się do niego, aby można było podnieść kołchozy .

Przebieg wydarzeń

Sobota 24 stycznia 1942po południu rebelianci podejmują działania. Strażnicy ochrony używają łaźni do mycia. Parowiec łaźni - Chińczyk o imieniu Lou Fa - jest częścią fabuły. Zamyka za nimi drzwi. Rebelianci rozbrajają pozostałych strażników, których nie ma w łaźni. Jeden z nich zostaje zabity, drugi zostaje ranny. Strażnicy są zamknięci w sklepach spożywczych, obóz jest otwarty, a wszyscy zatrzymani są informowani o planie buntu. Więźniowie otrzymują mundur od obozowych sił bezpieczeństwa odzyskany z 8 ciężarówek w konwoju. Część więźniów (59 osób) nie chciała uczestniczyć w powstaniu i uciekła. Pozostali pod dowództwem Retiounine pod pozorem oddziału bezpieczeństwa obozu wyruszają w drogę do Ust-Usa, tworząc grupę 82 mężczyzn uzbrojonych w 12 karabinów maszynowych i 4 rewolwery .

Mieszkańcy wioski Ousta-Oust są początkowo zaskoczeni strojami więźniów i nie od razu rozumieją, co się dzieje. Ale szybko więźniowie przejmują pocztę i więzienie na wsi. Na poczcie zerwali wszelką komunikację we wsi, aw więzieniu zatrudniali dwunastu nowych rekrutów. Ale cywile Usta-Ust w końcu rozumieją sytuację: zajmują małe lotnisko w mieście i jego dwa samoloty, wysyłają policjantów do sąsiedniego obozu Polia-Kouria. Tam naczelnik, przekonany, że Niemcy przybyli, nakazuje więźniom zdjęcie butów, aby nie mogli uciec. Policjanci wyjeżdżają do Ousta-Oust, aby „bronić ojczyzny przed faszystowskimi najeźdźcami”.

Walka o różne cele w Ust-Usie trwała do północy 24 stycznia. Rebelianci stracili 9 ludzi, zabili 14 i ranili 11. Udało im się również przejąć broń i uwolnić 38 innych więźniów, z których 12 dołączyło do nich. Z drugiej strony, 40 powstańców zostało schwytanych, a 21 poddało się dobrowolnie miejscowemu NKWD . Cywile w wiosce Usta Ust telegraficznie proszą o pomoc przy użyciu nadajnika radiowego ukrytego w lesie.

Noc 25 stycznia 1942rebelianci zabierają konwój z bronią od służby bezpieczeństwa z obozu do wioski Akis, a następnie rano ruszają w kierunku wioski Oust-Lija (położonej w miejscu, gdzie rzeka Lyja wpływa do Peczory ). W wiosce Oust-Lyja przejmują żywność i sprzęt z magazynów. Rebelianci liczą w tym czasie 41 bardzo dobrze uzbrojonych mężczyzn (41 karabinów Mosin-Nagant ), 15 rewolwerów i pistoletów różnych marek, ponad 10 000 nabojów itp.)

Wieczór 27 styczniaoddział ochrony obozu (Wochr) prowadził zwiad w poszukiwaniu powstańców i napadł na nich 65  km od Ust-Lija. Rano w28 styczniabitwa toczy się w lesie, 105  km od Ust-Ussy, nad rzeką Lija. Zginęło 16 powstańców, obozowa ochrona straciła także 16 osób, a 9 innych strażników zostało rannych (dwóch z nich zmarło później w szpitalu). Trzeba powiedzieć, że spora część z nich ginie w wyniku bratobójczego ognia , z powodu niezdolności dowodzenia strażą. Ponadto strażnicy ci byli słabo wyposażeni i większość z nich cierpiała na odmrożenia w różnym stopniu.

Za rebeliantami wysyłani są inni ochroniarze. Plik29 stycznia, w chacie myśliwskiej położonej na górnej Lyji, ta ostatnia, która liczy obecnie zaledwie 26 mężczyzn, zwołuje naradę i postanawia podzielić się na trzy grupy, aby spróbować dotrzeć do tundry w regionie pasterzy reniferów Nénets , położonym na północy Republiki Komi.

Plik 30 stycznia31 i 1 lutego eksterminacja powstańców trwała dalej. Wieczorem 1 lutego jedna z trzech grup składających się z jedenastu mężczyzn, w tym Marc Retiounine, została złapana przez siły bezpieczeństwa 175  km od Oust-Lyja na dopływie Lyji i otoczona. Po 23 godzinach walki przywódca buntu Retioutine i jego porucznik Mikhaïl Dounaiv oraz czterech innych rebeliantów zabijają się nawzajem. Dwóch innych mężczyzn, Żyd (Afannasi Iachkine) i Chińczyk (Lou Fa), zostaje wziętych do niewoli. Jeszcze inni schodzą w głąb lasu, w środku zimy, bez szans na przeżycie. Zostaną zaokrąglone w górę jeden po drugim. Ciała są układane w stos po okaleczeniu przez strażników i fotografowaniu. Zdjęcia z archiwum regionalnego przedstawiają stan zwłok pokrytych śniegiem i krwią. Nie wiadomo, czy ciała zostały spalone, czy zakopane.

Wyniki

Ogółem podczas powstania zginęło 42 więźniów, a sześciu pojmano żywcem. Po nalocie na Ust-Usę z ruchu opuściło 40 więźniów, a 21 przekazało się miejscowej służbie NKWD . Po dziewięciu miesiącach tortur i przesłuchań16 września 1942Wydano 50 wyroków, w tym więźniów, ale także cywilów zatrudnionych w obozie. Specjalna rada NKWD skazała ich na karę śmierci, która została wykonana. 18 innych osób zostało skazanych na różne kary pozbawienia wolności. Straty wybrzeża NKWD i Wochrskiej Służby Bezpieczeństwa wyniosły 33 zabitych, 20 rannych, 52 ofiary odmrożeń . Podczas swojego zeznania Afanassi Yachkine powiedział, że celem Retiunina było obalenie lokalnych władz sowieckich i ustanowienie faszystowskiego reżimu, który mógłby zawrzeć układ z Niemcami po ich przybyciu. Były to jednak przesłuchania przeprowadzone przez NKWD z niewielką zasługą, jaką można przypisać takim „zeznaniom”. Oczywiście bunt nie był klasycznym zbrodniarzem, ale politycznym i szczerze mówiąc antyradzieckim. Większość powstańców była zresztą „politykami”. Sowieci podejrzewali również Niemców o zamiar wykorzystania zatrzymanych z Workuty jako piątej kolumny, gdyby przedostali się tak daleko na północ do Rosji.

Uznanie

Powstanie Ust-Usa w 1942 r. Uważane jest za pierwsze w historii Gułagu . Świadectwa dotyczące ogólnych planów powstańców są różne. Są takie, według których Retiounin zamierzał posunąć się na front i połączyć się z Niemcami za nim. Tak twierdził jeden z pojmanych buntowników. Afanasi Iachkine podczas swojego pierwszego przesłuchania mówił tylko o zamiarze rebeliantów uwolnienia więźniów Vorkutlagu i Petchorlag. Ale już po dziesięciu dniach w jego odpowiedziach na przesłuchania pojawiają się tematy rozpadu Sowietów , odrzucenia kołchozów , nawiązania więzi z III Rzeszą w celu uzyskania od niej pomocy wojskowej, stworzenia politycznej i trend gospodarczy podobny lub tego samego typu, jak w Niemczech, mający na celu zjednoczenie okupowanych terytoriów rosyjskich z faszystowskimi Niemcami lub Finlandią . W dokumentach sowieckich bunt został nazwany i uznany za „akt bandytyzmu” (mimo że większość przywódców tego buntu nie była skazanymi „pospolitymi”, ale „politykami”).

Poinstruowana na podstawie tego doświadczenia Moskwa wysłała plik 20 sierpnia 1942notatka dla wszystkich obozów systemu NKWD , w której daje dwa tygodnie osobom odpowiedzialnym za eliminację „elementów kontrrewolucyjnych i antyradzieckich” na walkę z „wzrostem działalności kontrrewolucyjnej w obozach”. Po tej interwencji seria dochodzeń umożliwiła zdemaskowanie ogromnej liczby rzekomych spisków: w latach 1941-1944 odkryto 603 grupy powstańcze. Zdecydowana większość z tych grup była niewątpliwie fikcyjna, ale służyła do wykazania, że ​​sieć administracji " znicze ”byli bardzo aktywni.

Nie zapomniano o buncie Usta-Ustu, a dziesięć lat później, w 1953 r., W Workucie , powstanie w Norylsku po śmierci Stalina, znów ogarnęło znicz.

Znajomości

Powiązane artykuły

Bibliografia

Bibliografia

  1. Applebaum , str.  655.
  2. Applebaum , str.  656.
  3. Applebaum , str.  655-656.
  4. Applebaum , str.  657.
  5. Applebaum , str.  658.
  6. Applebaum , str.  659.
  7. Applebaum , str.  660.
  8. W regionie briańskim istniała „  Republika Lokot  ” w latach następujących po inwazji niemieckiej w latach 1941-1943. Kierowany przez Konstantina Woskoboïnika, a następnie przez Bronisława Kamińskiego, mógłby odpowiadać temu rodzajowi politycznemu celowi opisanemu na początku deklaracji tej afanaskiej jachkiny, gdyby powstanie ustesyjskie odniosło sukces, a zwłaszcza gdyby Niemcy dotarli tak daleko, chociaż nie minęli Moskwy.
  9. Applebaum , str.  661.