Rosyjski Głęboka Przestrzeń Communication Network ( rosyjski : Восточный центр дальней космической связи, ВЦДКС) to sieć anten satelitarnych i urządzeń łączności odpowiedzialnych za monitorowanie rosyjskich misji kosmicznych w Układzie Słonecznym ( sond kosmicznych ) lub w wysokiej orbicie. Misje te charakteryzują się słabością sygnałów radiowych, co wymaga zastosowania anten parabolicznych o dużej średnicy z możliwością precyzyjnego namierzania. Ta sieć jest również używana do obserwacji radarowych Układu Słonecznego i Wszechświata. Składający się z kilku stacji rozrzuconych na terytorium byłego Związku Radzieckiego , był stopniowo tworzony od początku lat 60. w ramach rozwoju radzieckiego programu kosmicznego . Trzy główne stacje znajdują się nad jeziorem Bear Lake pod Moskwą w Ussuriysk we wschodniej Syberii niedaleko Władywostoku i Jewpatorii na Krymie . Centrum kontroli znajduje się w Moskwie .
Pierwszy zestaw anten radzieckiego programu kosmicznego składał się pierwotnie tylko z 13 stacji naziemnych odpowiedzialnych za śledzenie satelitów umieszczonych na niskiej orbicie wokół Ziemi. Od początku ery kosmicznej (1957) radzieccy urzędnicy postanowili opracować misje eksploracji Układu Słonecznego. Jednak w przypadku misji międzyplanetarnych konieczne było posiadanie większych anten parabolicznych, mocniejszych nadajników, a także bardziej czułych odbiorników, aby móc przetwarzać sygnały bardzo słabe ze względu na odległość od źródła (do ponad 300 milionów kilometrów). Z tego powodu projekt budowy stacji nadawczych na całym terytorium ZSRR rozpoczął się w 1959 roku, zbiegając się z uruchomieniem programów Wenera (badanie planety Wenus) zaplanowanych na 1960 r. I Marsa .
Pierwsze miejsce, na którym zainstalowano anteny do monitorowania misji międzyplanetarnych, wybrał szef radzieckiego programu kosmicznego Siergiej Korolew w 1957 r. Położone w Jewpatorii na Krymie, na skrajnym południu Związku Radzieckiego, ma tę zaletę, że umożliwia obserwację regiony przestrzeni położone pod płaszczyzną ekliptyki. Pierwsza antena paraboliczna o średnicy 22 metrów została zainaugurowana w 1958 roku, aby umożliwić monitorowanie misji księżycowych (program Luna). Uzdrowisko Jewpatoria przyjmuje ostateczną formę w 1960 roku i zostaje zainaugurowane w dniu27 wrześniatego roku w przeddzień otwarcia okna startowego na planetę Mars . Pierwsza radziecka misja na Marsnik 1 została wystrzelona miesiąc później (tzw10 października). Korolev decyduje się na budowę sieci antenowej poprzez recykling części statków. Anteny oparte są na dwóch kadłubach okrętów podwodnych z silnikiem Diesla wycofanych ze służby i zespawanych ze sobą. Krata mostu kolejowego służy jako podpora dla części obrotowej powstałej z wież krążownika klasy Stalingrad, na której zamontowane są anteny paraboliczne. Stacja śledząca zawiera anteny przeznaczone do odbierania sygnałów z sond kosmicznych i odpowiedzialne za nadawanie sygnałów. Anteny odbiorcze tworzą dwa zestawy 8 anten parabolicznych o średnicy 16 metrów, zgrupowanych razem w podzestawy 4 anten wykonujących ruchy integralne. Odbierane sygnały są zlokalizowane w paśmie metrycznym (183,6 MHz), decymetrycznym (922,763 i 928,429 MHz / 32 cm) i centymetrowym (3,7 GHz / 8 cm i 5,8 GHz / 5 cm). Transmisje są realizowane przez zestaw 8 anten o średnicy 8 metrów, zainstalowanych dalej na południe. Nadajnik Pluto o mocy 120 kW pracuje w paśmie decymetrycznym (768,6 MHz). Mikrofalowa antena przekaźnikowa łączy obiekt z drugą stacją w Symferopolu, która następnie kieruje sygnały do innych miejsc w Związku Radzieckim.
Między 1963 a 1968 rokiem zainstalowano dwie anteny satelitarne o średnicy 32 metrów typu Saturn Jewpatoria i Symferopol, a pięć innych na miejscu kosmodromu Bajkonur w Sary Chagan koło Bałchacza , Szelkowo pod Moskwą i Jenisejsk na Syberii . W 1979 roku w Jewpatorii zainstalowano antenę Kvant o średnicy 70 metrów. Następnie zbudowano antenę o średnicy 64 metrów nad Jeziorem Niedźwiedziem pod Moskwą i antenę o średnicy 70 metrów w Ussuriysk koło Władywostoku (we wschodniej Syberii ). Początkowo centrum kontroli całej sieci antenowej znajduje się w Jewpatorii. Został zastąpiony w 1974 roku przez nowe centrum kontroli zbudowane w Moskwie.
W przeciwieństwie do Deep Space Network w Amerykańskiej Agencji Kosmicznej ( NASA ) i przez kilka lat do sieci Europejskiej Agencji Kosmicznej , sowiecko-rosyjski sieci anteny nie pozwala na stały monitoring sond kosmicznych, ponieważ nie ma anten rozmieszczonych wokół planeta. Niedociągnięcie to spowodowało bardzo duże ograniczenia w przeprowadzaniu misji, ponieważ wymagało, aby pewne kluczowe wydarzenia (wtrysk na orbitę międzyplanetarną, przelot, włożenie na orbitę i lądowanie sond kosmicznych) miały miejsce, gdy stacje były widoczne ze statku kosmicznego. Aby zmniejszyć to ograniczenie, Sowieci rozmieścili flotę statków wyposażonych w radary śledzące (takie jak Akademik Sergey Korolev ), które mogły tylko częściowo zrekompensować braki sieci ze względu na ograniczony rozmiar pokładowych anten satelitarnych i ich brak wrażliwości na gorączkową pogodę.
Na początku dekady 2010 sieć anten, które można zmobilizować do komunikacji kosmicznej na odległość, składała się z 3 głównych anten parabolicznych:
Najbardziej znanymi misjami, po których nastąpiła sieć anten, były: