Limfocytoza lub hiperlimfocytoza dwunastnicy, czasami nazywana limfocytowym zapaleniem dwunastnicy lub limfocytozą śródnabłonkową dwunastnicy, jest stanem, w którym wzrasta liczba limfocytów śródnabłonkowych obserwowanych w biopsjach wyściółki dwunastnicy, gdy są one badane pod mikroskopem. Często jest cechą charakterystyczną celiakii , ale można ją znaleźć w innych schorzeniach.
Choroba charakteryzuje się wzrostem odsetka limfocytów w nabłonku dwunastnicy, zwykle powyżej 20-25 na 100 enterocytów . Limfocyty śródnabłonkowe (IEL) są zwykle obecne w jelicie, a ich liczba jest zwykle wyższa w kryptach i jelicie czczym ; różnią się one od tych występujących w blaszce właściwej błony śluzowej jelita. LEL to głównie limfocyty T , których zwiększona liczba jest zwykle zgłaszana w około 3% biopsji dwunastnicy, ale może osiągnąć nawet 7% w zależności od serii.
Lista możliwych przyczyn jest obszerna, w tym celiakia, enteropatia środowiskowa (lub sprue tropikalna ), enteropatia autoimmunologiczna , przewlekła kolonizacja bakteryjna jelita cienkiego , przyjmowanie NLPZ , obecność Helicobacter pylori , inne infekcje i choroba Leśniowskiego-Crohna .
Rozpoznanie stawia się na podstawie dokładnej liczby limfocytów śródnabłonkowych podczas badania histologicznego biopsji dwunastnicy. Definicja stanu zawiera wymóg, aby obraz histologiczny dwunastnicy był poza tym niezauważalny, szczególnie przy normalnej architekturze kosmków .
W celiakii (zwanej również enteropatią glutenozależną ) limfocytoza dwunastnicy występuje w przypadkach nieleczonych lub częściowo leczonych. Jest to mniej poważny typ zmiany, zwany I etapem Marsha, w klasyfikacji zmian histologicznych w celiakii. Dodatkowe funkcje obejmują zanik kosmków i przerost z krypty są inne odkrycia w innych stadiach choroby trzewnej Marsh.
Przeciwciała związane z celiakią odnotowano w około 11% przypadków. Te endomysial IgA i przeciwciała przeciwko transglutaminazie są bardzo wrażliwe i specyficzne dla celiakii, co oznacza, że te przypadki limfocytozy dwunastnicy są translacją niektórych celiakii. Około 33% przypadków ma allel HLA-DQ2 , który występuje u ponad 90% osób z celiakią. Brak HLA-DQ2 (i rzadszego HLA-DQ8) sprawia, że celiakia jest bardzo mało prawdopodobna. W przypadku wykrycia seroujemnej celiakii określenie statusu HLA, utrzymywanie się lub progresja liczby LEL w dwunastnicy po prowokacji glutenem, a następnie poprawa objawowa jakiś czas po rozpoczęciu diety bezglutenowej, potwierdziły rozpoznanie u 22% seria ponad 200 przypadków dorosłych.
Zakażenie Helicobacter jest częstym objawem endoskopii u dorosłych i chociaż liczba IEL dwunastnicy jest nieco wyższa w przypadku tej infekcji, ta przyczyna nie jest uważana za istotną przyczynę u dzieci. Inne infekcje, w tym kryptosporydioza i giardioza, również mogą być związane ze wzrostem LEL.
Chodzi o zaburzenie towarzyszące, ustanowienie diety bezglutenowej dla przypadków celiakii i leczenie dostosowane do wykrytych infekcji.
Gdy limfocytoza dwunastnicy jest związana z innymi cechami celiakii, zwłaszcza z dodatnimi przeciwciałami lub HLA-DQ2/8 i obecnością wywiadu rodzinnego, leczenie dietą bezglutenową powoduje poprawę morfologii krwi. Obecność biegunki, zapalenia tarczycy, osłabienia lub niedoboru kwasu foliowego były innymi predyktorami przyszłego rozwoju nadwrażliwości na gluten lub celiakii, które wystąpiły u 23 z 85 pacjentów obserwowanych przez okres 2 lat.