Okręg wyborczy to podział terytorium dokonywany w ramach wyborów . Każdy obywatel jest przyłączony do okręgu wyborczego i tylko do jednego w ramach głosowania . Okręg wyborczy może być wykorzystany do głosowania większościowego lub głosowania listami ( głosowanie proporcjonalne ).
W kontekście jednomandatowych głosowań większościowych (zarówno w jednej, jak iw dwóch turach ) zasada jest prosta: w każdym okręgu wyborczym wybierany jest jeden przedstawiciel (stąd określenie „jednoznaczny”) . Jest to najprostszy i najbardziej rozpowszechniony system: stosuje się go np. we Francji czy Wielkiej Brytanii w wyborach powszechnych.
W przypadku kart do głosowania wieloosobowego kilku przedstawicieli wybieranych jest w ramach jednego okręgu wyborczego. Jest to system używany podczas hiszpańskich wyborów parlamentarnych .
Nieco inaczej zorganizowane są głosowania proporcjonalne: w ramach jednego okręgu wyborczego zostanie wybranych kilku reprezentantów. Zasadą jest odzwierciedlenie w każdym okręgu wyborczym opinii wyrażonych przez wyborców podczas głosowania w sposób proporcjonalny między zebranymi głosami a wybranymi przedstawicielami. Niektóre kraje stosują „pełną proporcjonalność”, używając tylko jednego okręgu wyborczego na całym swoim terytorium. Izrael stosuje tę metodę głosowania w swoich wyborach parlamentarnych. Francja korzystała z pełnej proporcjonalnej reprezentacji w wyborach swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego do 2003 r. Wybory francuskich deputowanych do Parlamentu Europejskiego odbywają się w latach 2004-2019 w ramach ośmiu okręgów wyborczych zwanych „dużymi regionami”. Wzrost tej liczby i wybór progu wyborczego ustalonego na 5% w każdym okręgu wyborczym ma mechaniczny efekt osłabienia reprezentacji małych partii politycznych.
Słabość tej metody głosowania jest widoczna podczas zebrania tak wybranego zgromadzenia: generalnie jest ono podzielone na kilka małych partii, żadna nie jest w stanie samodzielnie rządzić, koalicje są prawie zawsze nieuniknione i często niestabilne. Te niedogodności można zaradzić poprzez zwiększenie liczby okręgów wyborczych. W tym kontekście im większa liczba okręgów wyborczych, tym bardziej łagodzone są efekty „rozpadu” proporcjonalnego systemu głosowania dla tak wybranego zgromadzenia. Metoda głosowania przekształcona w ten sposób przez wzrost liczby okręgów wyborczych skłania się ku głosowaniu większościowemu.
Konsekwencje podziału okręgów wyborczych mają fundamentalne znaczenie dla wyniku wyborów. Podziały wyborcze są zatem kluczową kwestią między różnymi partiami politycznymi w kraju. „Charcutage wyborczy” to operacja polegająca na zmianie uczciwości głosowania w celu faworyzowania partii politycznej. Jest to starożytna praktyka nazywana czasem „ gerrymanderingiem ”.
W kilku krajach istnieją okręgi wyborcze :
Oprócz „podziału” terytorium na kilka okręgów wyborczych (często ustawodawczych, municypalnych, a nawet prezydenckich) w różnych krajach, mogą istnieć również okręgi narodowe. Wybór tych dużych okręgów wyborczych jest wykorzystywany głównie w wyborach ponadnarodowych. W całej Unii Europejskiej praktykuje to 22 z 28 państw członkowskich.