Epitop , zwany również determinantę antygenową jest cząsteczka, która może być rozpoznawana przez paratop (fragmentu zmiennego cząsteczki przeciwciała albo z receptorem błony z limfocytów B : BCR ), w celu określenia, czy należy on do kategorii samo lub w domenie nie-ja. Antygen, charakteryzuje się epitopów, jeżeli jego epitopy rozpoznawane jako należące do nieswoiste czym jest ono natychmiast rozpoznawane jako należące do nieswoiste. To rozpoznawanie epitopu/ paratopu jest zatem podstawą specyficznej odpowiedzi immunologicznej : umożliwia selekcję klonalną , to znaczy selekcję aktorów zdolnych do swoistego atakowania antygenu odpowiadającego danemu epitopowi.
Istnieje kilka rodzajów epitopów: epitopy B i epitopy T .
Epitopy B są częściami antygenu obecnymi w całej postaci antygenu i zdolnymi do rozpoznania przez paratop typu przeciwciała . Struktura epitopu B musi zatem być komplementarna z miejscem wiązania przeciwciała , zaangażowana struktura może być strukturą pierwszorzędową w przypadku epitopu sekwencyjnego lub strukturą trzeciorzędową w przypadku epitopu. epitop). Epitop B jest zatem reprezentantem tożsamości antygenu w całej jego postaci.
Jeśli epitop B jest rozpoznawany przez BCR ( receptor komórek B , receptory specyficzne dla limfocytów B), wówczas dany limfocyt B jest aktywowany przeciwko temu antygenowi. Jeśli przeciwciało jest zależne od grasicy , będzie potrzebowało sygnału ( cytokiny ) z limfocytów T pomocniczych 2 ( komórka CD4 plus zróżnicowane CD4 + ), aby zakończyć swoją aktywację. Limfocyt B może następnie namnażać się i różnicować w komórkę plazmatyczną : limfocyt B wydzielający przeciwciała specyficzne dla danego epitopu B. Te przeciwciała będą zatem zdolne do osiągnięcia rozpoznania epitopu B, jak wyjaśniono poniżej.
Jeśli epitop B rozpoznawany przez przeciwciała obiegowym, wówczas antygen zawierającymi epitop B i odpowiada przeciwciało będzie tworzyć kompleks immunologiczny , który neutralizacji antygenu ( zahamowania o toksyczności ), a następnie doprowadzić do jego zniszczenia przez fagocytozę .
Epitopy B są zatem kluczem do odporności humoralnej .
Epitopy T to części białka (lub w niektórych szczególnych przypadkach polisacharydy ) prezentowane na powierzchni komórek organizmu w celu rozpoznania przez układ odpornościowy . Te polipeptydy są przez większość czasu resztami białkowymi degradowanymi przez komórkę gospodarza, są następnie związane z kompleksami białkowymi zwanymi MHC (ang. Major Histocompatibility Complex ), które poprzez wiązanie się z błoną komórkową komórki gospodarza pozwolą na prezentację epitopu komórki odpornościowe .
Epitopy T mogą być prezentowane przez dwa typy cząsteczek MHC, cząsteczki MHC klasy I i cząsteczki MHC klasy II .
Cząsteczki MHC klasy I są obecne prawie we wszystkich komórkach organizmu i umożliwiają prezentację epitopów pochodzących z białek endogennych , czyli zakodowanych i wytworzonych z genomu komórki, a następnie degradowanych do 9- aminokwasowych peptydów przez proteasom . Te epitopy są zatem wyłącznie typu sekwencyjnego. MHC I prezentują swoje epitopy TCR (dla receptora limfocytów T ) limfocytów CD8 + T8 .
Jeżeli białko, które dało konkretny epitop, jest białkiem wirusowym , tj. jest wynikiem zakażenia komórki wirusem, wówczas dany epitop zostanie rozpoznany przez komórki odpornościowe jako wirusowy i spowoduje aktywację reakcja immunologiczna prowadząca do lizy komórki przez limfocyty T8 zwane limfocytami cytotoksycznymi .
Jeśli białko jest białkiem „własnym”, odpowiedni epitop zostanie rozpoznany jako taki i zapobiegnie aktywacji reakcji immunologicznej przeciwko tej komórce .
Ponieważ rozpoznany epitop pochodzi z aktywności wewnątrzkomórkowej, reprezentuje białka komórki i jest kluczem do odporności komórkowej .
W innych przypadkach, polipeptydy tworzące epitop nie są typu endogennego, to znaczy, że białka nie powstają w wyniku translacji przez komórkę, jak poprzednio, ale są pochodzenia egzogennego . Rzeczywiście, niektóre komórki, komórki prezentujące antygen lub APC ( komórki dendrytyczne , limfocyty B i makrofagi ) prezentują na swojej powierzchni inny typ cząsteczki MHC (zwany klasą II) wyspecjalizowany w prezentacji polipeptydów pochodzących z białek. organizmu, wprowadzony do środowiska wewnątrzkomórkowego przez endocytozę i pocięty na polipeptydy (od 11 do 25 aminokwasów) w endosomach . Komórki te mogą zatem prezentować tak zwany „natywny” antygen TCR ( receptor komórek T ) limfocytów T4, który z jednej strony różnicuje się: