Społeczeństwo zleceń jest teoria społecznego zamówień zgodnie z którym różnica społeczna opiera się na hierarchii godności i honoru . W ten sposób odróżnia się od społeczeństw kastowych , opartych na kryterium czystości religijnej, oraz od społeczeństw klasowych, które wyróżniają ludzi ze względu na ich zamożność. Model ten opisuje przede wszystkim społeczeństwa feudalne i Ancien Régime .
To był Roland Mousnier który zaproponował ten model w 1960 roku , tym samym sprzeciwiając marksistowską wizję szkoły Annales i Boris Porchnev . Ten ostatni rzeczywiście miał na celu zbadanie społeczeństw przeszłości w kategoriach ściśle ekonomistycznych i klasycystycznych .
Mousnier rozpoczął od zadania pytania o historyczność logiki klasowej: czy składniki społeczeństwa zawsze były rozważane w kategoriach klasy społecznej, to znaczy grupy jednostek świadomych dzielenia się - poziomem fortuny i interesów ekonomicznych, czy też jest to przestarzała koncepcja istniejąca w pewnym momencie w historii? Wychodząc z tego problemu, stwierdził, że francuskie społeczeństwo Ancien Régime było zbudowane bardziej w układzie ciał pionowych niż w warstwach poziomych. Jego analiza opierała się na obserwacji nieskończoności stopni i hierarchii, które wydawały się ignorować poziomy fortuny i zamiast tego polegały na kryteriach nieekonomicznych. Należy więc do mniej lub bardziej prestiżowej grupy, która określała społeczne znaczenie osoby.
Z drugiej strony, badał również solidarności i sieci, które wyrażały się w relacjach mecenatu lub klienteli oraz wewnątrz korporacji : widzieliśmy znacznie większy rozkwit systemów wzajemnej pomocy między obrońcami a klientami z tego samego ciała, jak między ludźmi o tym samym poziomie zamożności.
Model zaproponowany przez Mousniera zakłada zatem jako centralne kryterium rozróżnienia społecznego kapitał, nie ekonomiczny, ale honor i godność. Opierała się w szczególności na przynależności do grupy o własnej poważaniu, reprezentowanej między innymi przez przywileje (czyli prawo do posiadania własnego prawa) i wyróżnienia, które stawiają ją w stosunku do innych grup. Dlatego ta teoria organizacji społecznej jest również teorią polityczną . Awans społeczny był zatem usankcjonowany zdobywaniem honoru lub dostępem do wyższych godności, a nawet bardziej przez łączenie się w ciało uważane za bardziej godne.
W tym systemie pieniądz jest jedynie środkiem do zdobycia i utrzymania tych oznak godności oraz do wypełnienia zobowiązań uznanych za nieodłączne dla określonego statusu społecznego. Na przykład utrzymanie szlachty narzuciło pewien majątek, ale ponieważ godność i reputacja szlachty wymagały okazywania hojności, pomagając swoim klientom, pozostawania do dyspozycji księcia i jego obrońców, co zabraniało mu działalność zawodowa itp. Pieniądze są tu wykorzystywane tylko po to, aby żyć w „honorowy” sposób, zapewniając ochronę i obsługę klientów i szefów, podczas gdy to właśnie na tym sposobie życia opiera się rozróżnienie społeczne.
Interpretacja Mousniera jest dziś większością wśród historyków modernistycznych , nawet jeśli często dyskutuje się o jej radykalizmie. Uważa się zatem, że znaczenie fortuny w zmianach statusu społecznego jest pewne. Co zabawne, ten paradygmat został w dużej mierze przyjęty przez Pierre'a Bourdieu w La Noblesse d'État i La Distinction , ignorując dokładnie to, co było punktem wyjścia Mousniera: kwestię historyczności kategorii analizy i myśli .