1230-1545
Status | Monarchia |
---|---|
Stolica | Dakadjalan , Niani następnie Kangaba |
Języki) | Mandingo |
Religia |
Islam Tradycyjne religie afrykańskie |
Gotówka | Złoto |
Obszar | |
---|---|
• 1250 | 100 000 km² |
• 1312 | 1 294 000 km² |
• 1380 | 1 100 000 km² |
• 1500 | 400 000 km² |
~ 1235 | Ustanowienie. |
---|---|
1559 | Stolica przenosi się z Niani do Kangaba . |
~ 1610 | Podział terytorialny między dziećmi Mahmuda IV . |
1670 | Torba Niani przez Królestwo Bambara z Ségou . |
~ 1235 - ~ 1255 (1 st ) | Soundiata Keita |
---|---|
1312 - 1337 | Kanga Musa |
~ 1590 - ~ 1600 (der) | Mahmud IV |
Poprzednie podmioty:
Następujące podmioty:
Mali Imperium lub Mandingo Imperium , to średniowieczny afrykańskiego państwa . Założona w XIII th wieku przez Sundiata Keita , że rozkwit w XIV -tego wieku. Byłby twórcą statutu Mandena . Rozciągał się i obejmował duże obszary dzisiejszego Mali , Gwinei , Senegalu , Gambii , Burkina Faso , Wybrzeża Kości Słoniowej , Mauretanii . Te siedem wyjątkowych krajów zachowało bardzo wspólne kultury i tradycje
Źródła dotyczące historii imperium Mali są nieliczne, niejednoznaczne i niekompletne, co wyjaśnia, dlaczego jego historia jest wciąż przedmiotem dyskusji.
Są dwa rodzaje: zewnętrzne źródła pisane alone aż XVI th century i lokalne źródła pisane z XVI -tego wieku kręgach literackich pochodzących z Niger Bend . Pierwszy obejmuje pism arabskich turystów i kompilatorów i Berber, głównie Al-Bakri w XII th wieku i Al Umari , Ibn Battuta i Ibn Chalduna w XVI th wieku. Drugie to Tarikh es-Soudan i Tarikh al-Fattach , kroniki/historia Murzynów i kronika badacza, które pojawiają się po podboju imperium Songhai przez Marokańczyków i które trochę zajmują się Mali.
Historie portugalskich i hiszpańskich podróżników przynoszą później królestwo Mali A potem znacznie się cofnęły. Możemy więc kwestionować ich zasadność, mówiąc o imperium Mali.
Ze względu na miejsce zajmowane przez jeli na malijskim dworze i biorąc pod uwagę, że ta funkcja społeczna nadal istnieje, tradycje ustne zajmują duże miejsce w badaniach starożytnego Mali. Nie były one przedmiotem ogólnego zestawienia i zbiorowej publikacji umożliwiającej badania porównawcze. Podobno są one ustalone i przekazywane z pokolenia na pokolenie w sformalizowany sposób, ale różnią się w zależności od wsi, regionu i dzięki wczesnemu zebraniu tych tradycji we wczesnych godzinach kolonizacji można zobaczyć że z biegiem czasu uległy również zmianom.
W związku z tym podlegają ostrożności i nie powinny być postrzegane jako surowy rezerwuar informacji historycznych, ponieważ odzwierciedlają kwestie społeczne i dostarczają więcej informacji na temat reprezentacji społeczeństw, w których się pojawiły. Najbardziej znaną tradycją jest ta odnosząca się do dojścia do władzy Soundiata Keïta, która była przedmiotem licznych publikacji, w szczególności DT Niane Sunjata czy eposu Mandingo . Zobacz także prace Youssoufa Taty Cissé z griot Wa Kamissoko i Siriman Kouyaté dotyczące pism Karty Mandena , wpisanej na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ale której wiek jest kwestionowany.
Dostępnych jest niewiele badań archeologicznych. Najważniejszą Filipowiak wykopaliska w Niani w 1965, 1968 i 1973 nie spowodowało w przekonaniu okresu średniowiecza ( XIII th - XVI th century).
Etymologia nazwy „Mali” nie jest jasna. Mieszkańcy Imperium zawsze nazywali swój kraj Manden lub Mandé, a nie Mali. „Człowiek” oznacza manata w Bambara - Malinké, a „den” oznacza „dziecko” lub „manden” = dziecko manata. W źródłach arabskich odwołuje się do Imperium Malal, Malal, Melli, Mali, bez wskazania znaczenia tego terminu. Jednak słowo „Mali” w Bambara-Malinké oznacza hipopotama.
W Peuls (a koczownicze grupy etniczne występujące w Mali od stworzenia imperium) nazywamy mieszkańców Manden: Malinke , dosłownie „powodzenia”. Wnioskujemy z tego, że sami Mandenka nazywają swój kraj Manden, a Peulowie nazywają ten kraj: Mali („zawrzeć układ”, „przynieść szczęście”) i jego mieszkańcy Malinké , „którzy przynoszą szczęście”. Mali w Bambara oznacza również „hipopotam”. Okazuje się, że to zwierzę jest szczególnie lubiane na południu kraju, gdzie żyją Malinkés i Bambaras.
Imperium Mali rozciągało się między Saharą a lasem równikowym, Oceanem Atlantyckim i pętlą Nigru na terenach dzisiejszego Mali , Senegalu , Gambii , Gwinei , Gwinei Bissau , Burkina Faso , Wybrzeża Kości Słoniowej i Mauretanii .
Było to ważne skrzyżowanie między koczowniczymi ludami Sahary a ludami równikowej czarnej Afryki.
Jego gospodarka opierała się na rolnictwie , rzemiośle , wydobyciu złota i handlu kością słoniową do basenu Morza Śródziemnego.
Stolicami Imperium Mali były Dakadjalan , Niani i Kangaba
Istnieje kilka rodzajów źródeł, które mówią nam o stolicy.
Źródła pisane arabskich geografów i TarikhsZa okres kulminacji Królestwa ( XIII TH - XV th wieku) mamy historie trzech arabskich geografów i podróżników. Przede wszystkim al-Umari (1301-1349) przekazuje nam za pośrednictwem informatora informacje o mieście sprzed 1340 roku. Kolejnym geografem jest Ibn Battûta (1304-1368). Jego relacja jest najważniejsza w historii królestwa Mali w ogóle. Jest jedynym, który odwiedził Sahel podczas podróży, która rozpoczęła się wLuty 1352 i ukończone w grudzień 1353. Spędził w stolicy osiem miesięcy i daje nam bardzo dokładne informacje o strukturze miasta. Opis jego drogi do tego miejsca zawiera wiele szarych obszarów i pozostaje punktem najczęściej interpretowanym przez historiografię. Wreszcie ostatnim wielkim autorem tego okresu jest Ibn Khaldoun (1332-1406), który zebrał informacje z Kairu. Zauważ, że tłumaczenia i wydania rękopisów, kiedy nam je przekazują, mają inną nazwę na oznaczenie stolicy.
Znajdziemy ten sam problem w kronikach ( Tarikh ) od XVI TH i XVII -tego wieku, odpowiednio Tarikh al-Sudan od Abderrahmane Es Saadi i Tarikh al-fattash od Mahmud Kati , że ślad historia Imperium Songhai ale daje małe miejsce do historii królestwa Mali.
Tak więc ostatecznie dla nazwy stolicy mamy kilka tłumaczeń i odgłosów nazwy stolicy (Malli, Byty, Bini, Bani, Yani', lista niewyczerpująca). Czy wszystkie te nazwy odnoszą się do tego samego miejsca, czy też oznaczają tę samą stolicę?
Źródła ustne i archeologiczneNie jest słuszne mówienie o źródłach archeologicznych dla stolicy, ponieważ do dziś nie zostało ono jeszcze odnalezione. W historiografii pojawia się jednak kilka stanowisk. Niani-Madugu, Mani-Koura lub Mali-Tombo i wreszcie Niani, mała wioska w pobliżu rzeki Sankarani, której stanowisko archeologiczne zostało wykopane podczas trzech kampanii w latach 1965, 1968 i 1973. To ostatnie stanowisko jest przedmiotem poniższego opracowania.
Wreszcie ostatni rodzaj źródeł dotyczy przekazów ustnych, sformalizowanych relacji, których przekazywanie zapewnia kasta jeli, obecna już w królestwie Mali i wciąż obecna w niektórych wioskach Mali, z których najbardziej znana jest Keyla.
Cooley, angielski geograf, jako pierwszy postawił hipotezę o stolicy w 1841 roku. Znajduje go w pobliżu wsi Samee, w pobliżu rzeki Joliba. Binger , francuski oficer, który przekroczył Sahel, podaje w 1892 zupełnie inną miejscowość, miejsce Nianimadougou, niedaleko Yamina. Te hipotezy łączy lewy brzeg Nigru . Nie zajęła się nimi historiografia. To Maurice Delafosse jako pierwszy podaje prawdziwą spójność. W 1912 roku, w swojej pracy Haut-Sénégal-Niger, początkowo zgadzał się z Bingerem, zanim przeszedł do nowej hipotezy, która narzuciła się jako paradygmat w tej kwestii.
To okres, w którym publikacje na temat stolicy osiągają swój szczyt. Administratorzy kolonialni, najpierw Delafosse, a następnie Vidal i Gaillard, ustanawiają, poprzez serię artykułów, formalny związek między nazwą Niani w miejscu w pobliżu Sankarani , a obecną nazwą w źródła pisane. Powstał paradygmat, który jest wyraźnie silnym związkiem przyczynowym w wykopaliskach archeologicznych, które miały miejsce w Niani.
Polski Filipowiak prowadził akcje wykopaliskowe na tym terenie. Był wspomagany przez specjalistę od historii Mali, DT Niane i utrzymywał korespondencję z Raymondem Maunym, francuskim specjalistą od średniowiecznego Sudanu, profesorem na Sorbonie. Pod koniec prac wykopaliskowych opublikował w 1979 roku książkę, która przedstawia wnioski z jego pracy, Badania archeologiczne nad średniowieczną stolicą Mali . Twierdzi, że założył tam stolicę królestwa Mali.
Kwestionowanie wyników Filipowiak następuje szybko. Rzeczywiście, wnioski z jego pracy znane są przed wydaniem jego książki. Meillassoux i Hunwick, idąc szlakiem Ibn Battuty, proponują nowe lokalizacje. Mauny przed nimi wskazywał na sprzeczności pism Filipowiaka z wynikami analiz węgla-14.
W obliczu tego impasu prób znalezienia stolicy w złotym wieku historycy zwracają się ku stolicy prymitywnej (Conrad, Greenn) i używają teraz bardziej neutralnych terminów, takich jak dwór Mansa lub dwór królewski Mansa, aby zastąpić termin kapitał że najnowsze hipotezy zdają się uwzględniać mobilny lub koczowniczy charakter dworu między kilkoma miastami (idea przekazana przez anglosaską społeczność historyków). Pytanie zatem pozostaje w zawieszeniu, ponieważ badane miejsca nie dały przekonujących wyników. Wydaje się, że zdolność heurystyczna pracy źródeł została naruszona, co wyjaśnia pewne porzucenie pytania. Być może konieczne jest przedefiniowanie przestrzeni i badań, aby wznowić badania na nowych obszarach.
Imperium Mali było konfederacją składającą się z lennych stanów i prowincji. Prowincjami rządzili gubernatorzy zwani Farins lub Farba, a funkcję premiera pełnił wezyr . Cesarzowi towarzyszyła rada starszych (przywódców wojskowych, cywilów i maratończyków). Wszystkie decyzje polityczne i administracyjne zapadały w radzie.
Nie było precyzyjnych reguł dziedziczenia władzy, czasem zwyciężał brat, a czasem syn zmarłego władcy. Ale bardzo często do władzy dochodził prestiżowy wojownik.
Zgromadzenie Ustawodawcze (Pierwsza Wielka Rada Cesarstwa) zebrało się w Kouroukafouga ( Kangaba ) około 1235 roku i zostało wybrane po zamachu stanu przeciwko Kanté, Soundiata Keïta , z programem: „Niech ci, którzy prowadzą wojnę, prowadzą wojnę, aby ci, którzy handlu, handluj, aby ci, którzy uprawiają rolnictwo, zajmowali się rolnictwem, aby mande było przyjemnie żyć. "
Imperium prosperowało dzięki kopalniom złota, miedzi, sprzedaży niewolników i wielkiemu handlowi transsaharyjskiemu. Ten dobrobyt doprowadził do rozwoju miast takich jak Oualata, Timbuktu, Djenne i Niani.
Wielopokoleniowa rodzina była podstawą organizacji społecznej. Społeczeństwo składało się z szlachty, wolnych ludzi i więźniów.
Oficjalną religią był islam. Cesarz był muzułmaninem, ale większość mieszkańców Mali to animiści. Lud przyjął islam cesarza jako atrybut jego magicznej siły. Ze swojej strony cesarz nigdy nie miał woli nawracania ludności. W rzeczywistości w średniowiecznym społeczeństwie malijskim handel jeńcami był źródłem dochodu podczas wojen.
Region Manding (lub Mandé ) został podzielony na trzy prowincje rządzone przez klany Malinké : Condé rządził prowincją Do, Camara nad Bouré i Keita Konaté sprzymierzone z Traoré w Kiri. Około 1050 r. klan Keita Konaté wygrał z innymi. Nawracają się na islam i odmawiają podporządkowania się Imperium Ghany .
Pod koniec XII -tego wieku , rządził Mandingo nCzy Maghann Konaté , ojciec Sundiata Keita . Jego rezydencją jest Dakadjalan (stary Manding). Stara się sprzymierzyć z sąsiednimi królestwami, aby przeciwstawić się koczownikom przybywającym z Sahary i schwytać niewolników.
Na północy Soumaoro Kanté król Sosso podbił małe sąsiednie królestwa do XIII -go wieku i jest bardzo zdyscyplinowane wojsko. Chcąc przejąć kontrolę nad kopalniami złota, Soumaoro Kanté atakuje Mandinga.
Życie Soundiaty Keïty jest nam znane dzięki ustnej tradycji przekazywanej przez griotów : w formie legendarnej epopei czynią go bohaterem założycielem. Jednak krótko wspomina charakteru i kontekstu geopolitycznego w czasie swego panowania w dwóch autorów arabsko-berberyjskie z XIV th wieku ( Ibn Chalduna i w mniejszym stopniu Ibn Battuta ) oraz w pisemnych kronik XVII th century, potwierdź że rzeczywiście był postacią historyczną i potwierdza pewne fakty wspomniane w ustnych sagach.
W trudnej sytuacji przed atakami Soumaoro Kanté, Malinkés apelują do Soundiaty Keïta . Zgodnie z tradycją głoszoną przez griotów Soundiata Keïta urodził się niepełnosprawny i dopiero późno mógł chodzić. Podobno był prześladowany przez swojego starszego brata Dankarana Tumana, co zepchnęłoby go na wygnanie w Nema.
Około 1230 został królem i zjednoczył klany Malinke na Sybiach . Według przekazów ustnych zorganizowałby armię składającą się z dziesięciu tysięcy kawalerii i stu tysięcy piechoty i prowadził wojnę z królem Sosso. Po kilku bitwach około 1235 roku Soundiata Keïta pokonała armię Soumaoro w Kirinie . Według legendy Soumaoro znika w górach wokół Koulikoro . Sundjata Keïta następnie podbija wszystkie królestwa regionu, które jednoczy, tworząc imperium Mali. Został ogłoszony „Mansą”, co oznacza „Król królów”. Tworzy organizację administracyjno-wojskową. Populacja podzielona jest na 30 klanów: 16 klanów wolnych ludzi; 4 klany griotów; 5 klanów marokańskich i 5 klanów rzemieślników. Aby połączyć te klany, ustanowił system pokrewieństwa żartów . Założył dwa rządy wojskowe na północy w Soura i na południu w Sankaran. Założył stolicę cesarstwa w Niani .
Po tych podbojach panowanie Soundiata Keïta jest znane jako czas pokoju, dobrobytu i wolności po ogłoszeniu Karty Mandena . Mali Imperium następnie zebrane populacji z różnych grup etnicznych: Malinkés , Soninkés , Jallonké , Peuls , Wolofs , Toucouleurs , Sereres , Bainouks , Diolas , Manjaques , Balantes , Mancagnes , Bambaras , Khassonkés , Koniankés , Mahous , Diakhankés etc.
Soundiata Keïta zmarł około 1255 roku , w tajemniczy sposób Wa Kamissoko powiedział, że tonie w starości w Dakadjalan . Według legendy zamienił się w hipopotama .
Po śmierci Soundiaty Keïty kilku jego synów zastąpiło go: Ouali Mansa wullen (ok. 1255 - ok. 1270 ), Ouati (ok. 1270 - ok. 1274 ), Khalifa (ok. 1274 - ok. 1275 ). Następnie tron przejmuje Abu Bakr (Abubakar I) (ok. 1275 - 1285 ), wnuk Soundiaty Kety.
Po śmierci tego ostatniego Sakoura, który nie należy do linii Keïta, przejmuje tron i rządzi przez 15 lat, od 1285 do 1300 roku, podczas których skonsoliduje Imperium.
Po jego śmierci, potomkowie Sundiata Keita znalazł siłę z Gao (około 1300- 1305 ) oraz jego syn, Mohammed ibn Gao (około 1305- 1310 ), a wreszcie jego siostrzeniec Abu Bakr II (około 1310- 1312 ).
Aboubakri II zasłynął, organizując dwie ekspedycje, aby poznać granice oceanu. Rzeczywiście, Ibn Fadl Alla Al Omari donosi, że Aboubakry II najpierw wyposażyłby dwieście „statków” w celu zbadania drugiej strony Oceanu Atlantyckiego; z którego żadna załoga nie wróciłaby. Potem wyczarterował kolejne dwa tysiące, którymi objął dowództwo, ale nigdy nie wrócił z wyprawy. Tradycja Malinké uznała go wówczas za zmarłego, co uzasadniało jego sukcesję, w tym przypadku, przez syna Kankou Moussę lub Kangou Moussę, a nawet KanKan Moussę.
Około 1312 roku do władzy doszedł Kankou Moussa (zwany także Kango Moussa, Kankan Moussa lub Mansa Moussa). To za jego panowania Imperium Mali osiągnęło swój szczyt: od Adrar des Ifoghas do ujścia Gambii .
W 1324 odbył pielgrzymkę do Mekki, której tradycja i arabskie źródła zachowają pamięć o świetności: w towarzystwie tysięcy służących i niewolników zabrałby tyle złota (około 10 ton), że cena cennego metalu byłaby spadła przez kilka lat. Jego hojność uderzyłaby ludzi. Niemniej jednak, według Elikii Mbokolo, Mansa Moussa sprzedałby większość niewolników (8700 do 14000 według źródeł) w Egipcie i Arabii.
Jednak Serge Daget i François Renault zauważają, że w tym względzie źródła arabskie nie są jednomyślne, ani co do liczby (od 8 000 do 14 000) procesji Kankou Moussy, ani ich statusu: czasami mówimy o „niewolnikach”, czasami „podmioty” lub nawet „ludzie”; nie zawsze wiedząc, czy zostały sprzedane przez Mansa Mali.
Kango Moussa wraca do Mali w towarzystwie kilku ludzi nauki i kultury, w tym Abou Ishaq es-Sahéli , pochodzącego z Granady, który był architektem meczetu Djingareyber zbudowanego w 1328 roku w Timbuktu . Mansa Moussa zmarł prawdopodobnie w 1337 roku .
Kilka cesarzy udało się wzajemnie: Mansa Maghzen (1337- 1341 ), Mansa Souleymane, brat Mansa Moussa (około 1341- 1360 ), jego syn Tassa (około 1360), Mari Diata II, syna Mansa Maghan (około 1360- 1374 ) jego syn Moussa II (około 1374- 1387 ), Magha II (około 1387- 1389 ), a uzurpator Sandaki (około 1389- 1390 ).
Po śmierci Mansy Souleymane'a spory o sukcesję osłabiły Imperium. Została zaatakowana przez królestwa Mossi , Tuaregów , którzy spalili Timbuktu w 1431 roku, następnie Songha,, który dokonał secesji w 1464 roku. Nie przeszkodziło to w rozwoju handlu prowadzonego przez Dioulów , a nawet przesunięciu terytorialnym na południe, Mali popychając w kierunku wybrzeża Ashanti i aneksji w połowie XVI E -wiecznej Begho, główne miasto na południu sawanny znajduje się w to, co jest dzisiaj regionowi Brong Ahafo . Od końca XV XX wieku do XVII -tego wieku , Mali zmniejszono stopniowo do swoich pierwotnych wymiarów.
„Al Omari potwierdza, że władcy [Mansa Moussa] towarzyszyło” czternaście tysięcy młodych niewolników przydzielonych do jego szczególnej służby ” [Por. Masalik el Absar , przekład 1927, s. 90 ]. Tej samej liczby używa Makrizi, ale podaje, że były to niewolnice [Por. Joseph Cuoq, Kolekcja źródeł arabskich dla Afryki Zachodniej na VIII th do XVI -tego wieku , Paryż CNRS 1975, s. 390 ]. Jednak Al Omari dwie strony po poprzednim cytacie zmniejsza liczbę do dziesięciu tysięcy i wymienia tylko „podmioty”. Tarikh el Fettach, (tłumaczenie) Paryż, 1964, ze swojej strony wymienia „osiem tysięcy ludzi””