Helena Bławacka

Helena Bławacka Obraz w Infoboksie. Portret Heleny Bławatskiej – Tomás Povedano. Biografia
Narodziny 31 lipca 1831 r lub 12 sierpnia 1831
Dniepr
Śmierć 26 kwietnia 1891 r lub 8 maja 1891 r.
Londyn
Narodowości amerykański
rosyjski
Zajęcia Filozof , pisarz , dziennikarz , okultysta , redaktor, teozof
Tata Piotr Hahn ( w )
Matka Ielena Fadeyeva ( w )
Rodzeństwo Wiera Żelichowskaja
Inne informacje
Religia Teozofia ( d )
Członkiem Towarzystwo Teozoficzne
Partnerzy handlowi Annie Besant , Mabel Collins
Podstawowe prace
Tajna doktryna

Yelena Pétrovna Blavatskaya , znana jako Helena Blavatsky (po rosyjsku  : Елена Петровна Блаватская ), ur . 31 lipca 1831 r. (12 sierpnia 1831w kalendarzu gregoriańskim ) w Jekaterynosławiu (dziś Dniepr na Ukrainie ) i zmarł 26 kwietnia 1891 roku (8 maja 1891 r.w kalendarzu gregoriańskim ) w Londynie , jest jednym z członków założycieli Towarzystwa Teozoficznego i nurtu ezoterycznego, któremu nadała nazwę „  teozofia  ” (po grecku: theos , boskość i sophia , mądrość), starożytna koncepcja według do którego wszystkie religie i filozofie posiadają aspekt bardziej uniwersalnej prawdy.

Biografia

Dzieciństwo

Helena Petrovna von Hahn urodziła się dnia 30 lipca 1831 r (12 sierpnia 1831 rkalendarz gregoriański ) w jekatierynosławskiej w Imperium Rosyjskiego (dzisiaj Dniepropietrowskiego w Ukrainie ), w pobliżu rzeki Dniepr , w południowej Rosji pod cara Mikołaja I er . Jest córką pułkownika, barona Petera von Hahna, oficera bałtycko-niemieckiego poddanego Imperium Rosyjskiego, i powieściopisarki Jeleny Andrejewny Fadejewej  (w) (znanej również jako Helena Andrejewna de Fadejew lub Fadéef ), siostrą pisarki Very Jelikhovskaïa i kuzyn przyszłego premiera Imperium Rosyjskiego, hrabiego Serge Witte . Rodzina przenosi się do Romankowa w Odessie . Helena traci matkę w wieku 11 lat (Lipiec 1842) i mieszka ze swoim dziadkiem ze strony matki, Andreï Mikhaïlovitch Fadeïev  (ru) , cywilny gubernator Saratowa (1842-1847), za którym podąża do jego domu, a następnie do Astrachania w Tyflisie ( Tbilissi w Gruzji , na Zakaukaziu). Zahamowana, okazuje się kapryśnym dzieckiem, somnambulistką , ale też zdeterminowaną, nieustraszoną, złą. Od 1846 roku czytała w domu swojego dziadka prace o masonerii , naukach okultystycznych . Ma angielską guwernantkę, inną Francuzkę; dlatego biegle posługuje się językiem rosyjskim, niemieckim, francuskim i angielskim.

biały ślub

Na kaprys lub w celu uzyskania niezależności, Lipiec 1848wyszła za mąż za Nicéphore Vassiliévitch Blavatsky, wicegubernator prowincji Erewan ( Armenia , rosyjski od 1828). On ma 40 lat, ona 18. Małżeństwo nie jest skonsumowane z powodu jego niechęci do mężczyzn.

Pierwsza seria rejsów (1848-1858)

Z Październik 1848, wspomagana finansowo przez ojca, odbyła pierwszą serię podróży. Spotka czarodziejów , bonesetterów , szamanów z Mongolii i Indii , lamy z Kaukazu i Tybetu , joginów z Indii i Cejlonu, rosyjskich i egipskich spirytualistów , media , mędrców i innych nietuzinkowych duchowo ludzi, którzy wnikają głęboko w świat.

W tej pierwszej serii podróży udaje się do Konstantynopola , a następnie do Egiptu, gdzie uczy się od Kopta o imieniu Paulos Metamon. Następnie udała się do Londynu , potem do Ameryki Północnej (do Quebecu , potem do Stanów Zjednoczonych , z odkrywcą Albertem Rawsonem, pod koniec 1851), gdzie poznała Indian , Mormonów , wyznawców voodoo (w Nowym Orleanie). Wyjechała do Meksyku , Hondurasu , Indii (1852), Cejlonu , Singapuru , Nowego Jorku , Kalkuty , Ladakhu . Ale nie udaje jej się wjechać do Tybetu . Następnie przeszła przez Jawę , wróciła do Anglii (1853), wróciła do Stanów Zjednoczonych (lato 1854), do Gór Skalistych , w konwoju imigrantów. Przez Japonię wraca do Indii. Według jej oświadczeń, udało jej się, pod koniec 1855 roku, przez Kaszmir wjechać do Tybetu , aby zostać inicjowanym przez jej lub jej mistrzów, Mahatmę . Nie ma jednak dokumentu potwierdzającego jego obecność w samym Tybecie. Ponadto nie mogła tam pozostać przez siedem lat, jak twierdziła, a jej wiedza o Tybecie nie jest zbyt zgodna z tym, co wiadomo o buddyzmie tybetańskim czy lamaizmie.

Utrzymuje, jak mówi, łączność z mistrzami Wielkiego Białego Braterstwa , mniej lub bardziej niewidzialnymi Mahatmami . Pierwszym z nich jest pan (The Mahātmā Morya), z Radźput (zachodnie Indie), o którym marzyła i którego widzi fizycznie w Londynie wSierpień 1851. Później przyjdą inni mistrzowie, w tym Mahātma Koot Hoomi.

W 1858 roku Helena Blavatsky przejechała przez Francję i Niemcy . WStyczeń 1859wraca do Pskowa w Rosji , do swojej siostry, wdowy Very Yahontoff. Pod pseudonimem V. de Jelihowsky Helena będzie opisywała swoje paranormalne wyczyny. Nie jest medium, ale czerpie, jak mówi, swoje moce ze swojej woli lub z czytania Mahātmāsa w „Światło Astralnym”, lub z niewidzialnych istot, lub przez kontakt z „nurtami myśli” ludzi zmarłych lub żywych. W latach 1863-1865 podróżuje po Kaukazie i pokonuje różne kryzysy psychologiczne lub mistyczne, w tym duplikację.

Druga seria rejsów (1865-1873)

Na początku 1865 roku Helena Bławatska odwiedziła Bałkany , Grecję , Egipt , Syrię (wśród Druzów ) i Włochy, gdzie Giuseppe Mazzini wtajemniczył ją w karbonaryzm . Twierdzi, że walczyła u boku Giuseppe Garibaldiego w bitwie pod Mentana (1867), gdzie rzekomo została pięciokrotnie ranna. W 1868 jest tutaj we Florencji , potem w Serbii , wreszcie w Indiach i według niej po raz drugi w Tybecie . Następnie poznała mistrza Koot Hoomi w Ladakhu w latach 1868-1870.

W Kwiecień 1870cierpi z powodu śmierci 5-letniego dziecka Jurija, którego byłaby opiekunką: traci wiarę w prawosławie . Potem nastąpiły podróże na Cypr (koniec 1870), do Grecji. Cierpiała na wraku statku na4 lipca 1871 r, w pobliżu wyspy Spétzai . W Egipcie , w Kairze, założyła wraz z Emmą Cutting (przyszłą Emma Coulomb) efemeryczne Towarzystwo Spirytystyczne według zasad Allana Kardeca . Odwiedza Jerozolimę , wraca do Odessy (Lipiec 1872) następnie w Paryżu .

Jej kuzyn Serge Witte , który bywał u niej podczas jej pobytu w Odessie, opisuje ją następująco w swoich Wspomnieniach :

„W tym czasie często odwiedzała moją mamę, a ja kilka razy odwiedzałam kwiaciarnię, co pozwoliło mi ją lepiej poznać. Szczególnie uderzyła mnie niezwykła łatwość, z jaką przyswajała najróżniejszą wiedzę. Jego zdolności w tym zakresie zbliżyły się do granicy nieświadomości. Nauczywszy się muzyki bez mistrza, potrafiła koncertować na fortepianie w Londynie i Paryżu i choć zupełnie nie znała teorii muzyki, dyrygowała dużą orkiestrą. Weź też pod uwagę, że chociaż nigdy poważnie nie uczyła się żadnego języka obcego, z łatwością mówiła kilkoma. Uderzyło mnie jego mistrzostwo w prozodii. Potrafiła pisać bez najmniejszego wysiłku strony harmonijnych wierszy i pisać prozą eseje na różne tematy. Poza tym miała dar hipnotyzowania zarówno słuchacza, jak i siebie, by wierzyć w najdziwniejsze wynalazki jej kaprysu. Miała bez wątpienia talent literacki offline. "

Helena Blavatsky osiedla się w Nowym Jorku w Lipiec 1873, w wieku 42 lat. WPaździernik 1874poznaje pułkownika Henry'ego Steela Olcotta , prawnika, masona , pierwszego wielkiego towarzysza w teozofii: następnie interesuje ich spirytualizm Katie King, którego idee jednak odrzuca. Wkrótce potem miała innego towarzysza, irlandzkiego prawnika, urzędnika Williama Quan Judge'a . Kontraktuje w Nowym Jorku,Kwiecień 1875, drugie małżeństwo z Gruzinem, Michaelem C. Betanelly, podczas gdy ona pozostała żoną generała Blavatsky. To małżeństwo nie będzie miało większego wpływu na jej seksualność niż pierwsze; rozwód jest ogłaszany wmaj 1878.

Towarzystwo Teozoficzne

Założyła 17 listopada 1875 rW Nowym Jorku Towarzystwa Teozoficznego ( Towarzystwa Teozoficznego ), z Henry Steel Olcott jako przewodniczący i William Quan Judge jako sekretarz.

Trzy cele tego Towarzystwa to:

  1. Utworzyć zalążek Uniwersalnego Bractwa Ludzkości, bez różnicy rasy, wyznania, płci, kasty czy koloru;
  2. Zachęcaj do porównawczego badania religii, filozofii i nauk;
  3. Przestudiuj niewyjaśnione prawa Natury i moce ukryte w człowieku.

Odsłonięcie Nowego Jorku i Izydy

W wrzesień 1877, Helena Blavatsky opublikowała w Nowym Jorku w dwóch dużych tomach, w języku angielskim, Isis unveiled . Ogromne dzieło jest natychmiast wyprzedane. Z jednej strony New York Herald Tribune uważa ją za „jedną z najbardziej niezwykłych produkcji stulecia” (w)  ( „Jedna z najbardziej niezwykłych produkcji stulecia” )  ; z drugiej strony językoznawca i orientalista Max Müller zauważa, że ​​dzieło zawiera wiele „błędów” .

24 listopada 1877, John Yarkera daje mu „dyplom najwyższego stopnia Rytu Przyjęcie z Memphis Misraim  ” . Później zapewniła, że ​​nigdy nie należała do „regularnego” masońskiego posłuszeństwa.

Helena Blavatsky uzyskuje obywatelstwo amerykańskie w Lipiec 1878 .

Trzecia seria wypraw (1879-1885)

Trzecia seria podróży rozpoczęła się w 1879 roku. Zabrała Helenę Blavatsky i Olcotta do Indii. Przybył do Bombaju wLuty 1879w październiku rozpoczęli przegląd The Theosophist , który potwierdza ideę wiecznej mądrości Bożej, teozofii i braterstwa mędrców. Spotykają Swamî Dayânandę Sarasvatî, założyciela ruchu Ārya-Samaj , przychylnego dla tradycyjnych Indii.

Helena Blavatsky i pułkownik Olcott pracują, od grudzień 1879, z Alfredem Percym Sinnettem , dziennikarzem, spirytualistą, entuzjastycznie nastawionym do teorii Mistrzów, którzy w latach 1880-1885 wysyłali listy do Sinnetta i adeptów. HPB i Olcott wypływają na Cejlon , kraj buddyjski, od maja doCzerwiec 1880 ; przyjmują pancha sila (buddyjskie potwierdzenie w pięciu przykazaniach) i zachęcają do buddyjskiego odrodzenia (szczególnie dzięki Sinnettowi).

W maj 1882osiedlili się w Indiach, w Adyar, niedaleko Madrasu . Miejsce to staje się światowym centrum Towarzystwa Teozoficznego i centrum mającym na celu promowanie tradycyjnej indyjskiej edukacji, a nawet niepodległości Indii, w szczególności dzięki zaangażowaniu Annie Besant . W 1881 roku Allan Octavian Hume usystematyzował siódemkę , teorię ciał subtelnych według Heleny Bławatskiej: ciało fizyczne, ciało witalne, ciało astralne, ciało pożądania, manas niższy, manas górny, duch.

Pierwsza francuska grupa Towarzystwa Teozoficznego urodziła się w 1883 roku.

Trochę wątpliwości

W 1883 roku medium Henry Kiddle twierdziło, że jeden z listów „Mistrzów” opublikowanych przez pułkownika Olcotta stanowił plagiat jednego z jego artykułów z 1880 r. Ponadto kilku byłych członków teozofów w Âdyar, Alexis i Emma Coulomb, utrzymuje, że Helena Blavatsky fałszowały listy od mistrzów i popełniły różne sztuczki, aby ludzie uwierzyli w cudowne wydarzenia; artykuł ukazuje się w Christian College Magazine we wrześniu iPaździernik 1884. W 1894 roku Annie Besant oskarżyła Williama Quana Judge'a o bycie autorem listów Mahātmās . Grafologia świadczy o tym, że pismo nie jest pisane przez Helenę Blavatsky.

W grudzień 1884The Society for Badań Psychicznych w Indiach bada zjawiska paranormalne przypisywane Helena Bławatska. Jego raport pod redakcją Richarda Hodgsona , opublikowany w:grudzień 1885, skandaliczne: wszystkie wyczyny (pojawienie się listów od mistrzów mieszkających w Tybecie, materializacja przedmiotów itp.) są klasyfikowane albo jako oszustwo lub sztuczki Heleny Bławatskiej, albo jako halucynacje lub błędy w interpretacji świadków; według R. Hodgsona Helena Blavatsky musi pozostać „ jedną z najbardziej utalentowanych, pomysłowych i interesujących oszustów w historii  ” („  jeden z najbardziej utalentowanych, pomysłowych i interesujących oszustów w historii ”). Mówi się, że jest też rosyjskim szpiegiem .

Raport Hodgsona zostanie poprawiony w korzystnym dla Blavatsky kierunku przez innego członka RPD, Vernona Harrisona, w 1977. W każdym razie, wielu świadków twierdzi, że Helena Blavatsky cieszy się paranormalnymi mocami, spontanicznymi w młodości, a potem jest wolontariuszami. Potrafi, według tych świadków, czytać w myślach innych, zwiększać lub zmniejszać ciężar mebli, materializować przedmioty, zadawać ciosy lub dźwięki muzyczne (samodzielnie grające dzwonki, pianina), czytać książki przechowywane w odległych bibliotekach czy otrzymywać listy. "wytrącony" w tajemniczy sposób przez Mahatmów .

Ostatnie wycieczki

Helena Blavatsky jedzie do Marsylii wMarzec 1884, potem w Nicei , w Paryżu , w Niemczech , w Elberfeld . WCzerwiec 1884, malarz artystyczny Hermann Schmiechen maluje portret mistrzów. Wraca do Indii przez Kair , gdzie spotyka egiptologa Gastona Maspero .

Zdecydowanie wyjeżdża z Indii w Marzec 1885, dla Europy. Ta czwarta i ostatnia seria podróży (1885-1887) zawiodła ją do Włoch, Szwajcarii, Niemiec (do hrabiny Wachtmeister) i Belgii.

Londyn

Helena Blavatsky jest chora i prawie bezradna, cierpi na otyłość (113  kg ), przewlekłe zapalenie nerek i opuchliznę . Zamieszkała w Londynie wmaj 1887. W maju założyła Lożę Blavatsky, a we wrześniu magazyn Lucifer . Poznała Williama Butlera Yeatsa , poetę i przyszłego prezydenta (w 1901) Hermetycznego Zakonu Złotego Brzasku ( Hermetyczny Złoty Brzask ). Ustanawia wPaździernik 1888„Sekcja Ezoteryczna” Towarzystwa Teozoficznego , dla bardziej zaawansowanych badaczy.

Tajna doktryna

Ona kończy jej najsłynniejsza książka, The Secret Doctrine , w Ostenda , Belgia . Jego drugi pomnik literacki (po odsłonięciu Izydy ) pojawia się w dwóch dużych tomach w języku angielskim, w Londynie, w październiku igrudzień 1888. Opiera się na tajemniczej księdze, Księdze Dzyana . David Reigle, orientalista i członek Towarzystwa Teozoficznego, widzi w nim powiązania z tekstem buddyzmu wadżrajany , Tantrą Kalaczakry, podczas gdy Nicholas Goodrick-Clarke zasugerował jako źródła taoizm i kabałę. Według William Coleman Emmette zwrotek Dzyan na której podstawą Tajny Doktryna by wynalazek Madame Bławatska, oparte autorzy plagiat z XIX -tego  wieku . Ale te oskarżenia, nieudowodnione przez Colemana, zostały obalone przez innych autorów, takich jak Gershom Scholem, który napisał, że strofy Dzyan używane przez Bławatską „zależne są, zarówno w tytule, jak i treści, od pompatycznych stron pisma Zoharic [w Zohar , datowany na 1280 r.] zwany Siphra Di-Tzeniutha” .

Sama Bławatska pisze w przedmowie do The Secret Doctrine  : „Jest więcej niż prawdopodobne, że ta książka zostanie uznana przez dużą część publiczności za powieść najbardziej fantastycznego rodzaju, ponieważ kto kiedykolwiek słyszał o książce Dzyana  ? Autor jest więc w pełni przygotowany, by wziąć pełną odpowiedzialność za to, co zawiera ta książka i zostać oskarżonym o to, że to wszystko zmyślił. "

Napisane są inne książki, aby ułatwić wejście w teozofię: Klucz do teozofii (Lipiec 1889), Słownik teozofii (zredagowany w 1892).

Po wydaniu The Secret Doctrine Helena Blavatsky, inmaj 1889zdobywa przyjaźń i wsparcie Annie Besant  ; ten ostatni będzie wspaniałym towarzyszem przyjaźni i badań, podobnie jak towarzysze Olcott, Sędzia, Sinnett. W 1890 odwiedził ją Gandhi, który dzięki niej ukształtował swoje „narodowe sumienie” jako Hindus, a dzięki teozofom dostęp do tradycyjnego hinduizmu Bhagavad-Gîty .

Śmierć

Helena Blavatsky zmarła w Londynie dnia 8 maja 1891 r.w wieku 59 lat podczas ciężkiej epidemii grypy . Jest spalone w krematorium z Woking w Surrey .

Opinie

W 1892 roku uczony, William Emmette Coleman , wykazał, że rozległa wiedza Heleny Bławatskiej opierała się wyłącznie na książkach okultystycznych z drugiej ręki. Innym jego twórczość przybliżyła i sprowadziła na Zachód istotę najstarszych tradycji duchowych. Według Marie-José Delalande  : „Próbuje poszerzyć koncepcję Orientu Zachodu, dokonuje przeglądu historii kosmosu i człowieka oraz proponuje ideę pierwotnej tradycji, która przewodziłaby rozwojowi każdej religii. […] W ciągu zaledwie dwudziestu pięciu lat idee te zainteresowały różne środowiska we Francji, są przedmiotem analiz i dyskusji” .

René Guénon , jeden z najbardziej zajadłych przeciwników teozofizmu , jak nazwał współczesną teozofię dla odróżnienia jej od imiennika starożytności, uważa go za „najbardziej niebezpieczny dla współczesnej mentalności błąd” .

Powieściopisarz i historyk Theodore Roszak argumentował w 1975 roku, że „Helena Pietrowna Bławacka [jest] z pewnością jednym z najbardziej oryginalnych i przenikliwych umysłów swoich czasów” ( "  Helena Pietrowna Bławacka [...] jest z pewnością jednym z najbardziej oryginalnych i wnikliwych umysłów jej czas  ” ).

Kilku autorów dostrzega w niektórych pismach Blavatsky idee, które można zakwalifikować jako antysemickie , a nawet rasistowskie i faszystowskie, które wpłynęły na nazizm, jak podkreśla CICAD (Coordination Intercommunautaire Contre l'Antisémitisme et la Defamation). Dla innych, w tym teozofów, jest to błędna ocena intencji Bławastky, która brzydziła się przemocą i chciała promować powszechne braterstwo. Może to być również błędna interpretacja pojęcia rasy pierwotnej , która nie jest pojęciem rasistowskim, ale szczególnym pojęciem ezoterycznym; wśród tych siedmiu ras korzeniowych lub okresów trwających miliony lat wymieniana jest rasa aryjska, ale nie w takim sensie, w jakim zrobiliby to naziści. Niemniej jednak poświadcza się, że kilku z nich było inspirowanych pismami Blavastky'ego, które podziwiali, jak np. Guido von List i Lanz von Liebenfels czy Rudolf von Sebottendorf , założyciel Towarzystwa Thule , Karl Haushofer i Dietrich Eckart (którego Hitler poświęci swój Mein Kampf ) , który zadeklarował inicjację tego ostatniego , książce The Secret Doctrine .

Bibliografia

Pracuje

(w porządku chronologicznym)

Pełne wydania w języku angielskim

Źródła

(w porządku chronologicznym)

Studia

( w porządku alfabetycznym )

Uwagi

  1. Od nazwiska urodzenia Елена Петровна Ган , Jelena Pietrowna Gan lub Hahn  ; w języku niemieckim  : Helena von Hahn .
  2. René Guénon , francuski metafizyk lat 1900, nada tej doktrynie nazwę „teozofizm”.
  3. C. Wachtmeister, The Secret Doctrine and Madame Blavatsky , tłum., Editions Adyar, s. 85.
  4. [1]
  5. [2]
  6. AP Sinnett, Nadzwyczajne życie Heleny P. Blavatsky (1886), tłum., Paryż, Éditions Adyar, s. 67, 73, 81.
  7. [3]
  8. : Hrabia Serge Witte, Pamiętniki , Poszukiwania południa, Paryż, 2010, s. 22 (wyd. oryginalne, Plon, Paryż, 1921).
  9. Pierre A. Riffard ,  Ezoteryka,  red. Robert Laffont, 1990, s. 818-819
  10. [4] [5] , 1400 stron
  11. Joshua Gunn, Nowoczesna retoryka okultystyczna – środki masowego przekazu i dramat tajemnicy w XX wieku , 2005, s. 60 (w) czytać online
  12. (w) Max Müller , XIX wiek (Londyn), 1893, s. 767-788: „  Jej książka zatytułowana Isis Unveiled , w dwóch tomach liczących ponad 600 stron każdy, najeżona notatkami i odniesieniami do wszelkiego rodzaju autorytetów, zarówno mądrych, jak i głupich, pokazuje ogromną ilość harówki i błędnie ukierunkowanej pomysłowości. Cytowanie jej błędów byłoby nieskończone.  "
  13. Jean Iozia, Towarzystwo Teozoficzne, jego obrzędy, jego założyciele, jego historia , Arqa éditions, Marsylia, 2020, s.288.
  14. Helena Petrovna Blavatsky, na oficjalnej stronie Wielkiej Loży Kolumbii Brytyjskiej i Jukonu
  15. Lettres des Mahatmas M. et KH à AP Sinnett ( The Mahatma Letters to AP Sinnett from the Mahatmas M. and KH , 1923), tłum., Paris, Éditions Adyar, 1970, xxxvii + 607 s. M = Moria; KH = Koot Hoomi. Listy 1880-1885.
  16. [6]
  17. [7]
  18. [ https://www.theosociety.org/pasadena/hpb-spr/hpb-spr2.htm ]
  19. Richard Hodgson, Raport Komitetu powołanego do zbadania Zjawisk w związku z Towarzystwem Teozoficznym , Londyn, Towarzystwo Badań Psychicznych (SPR), Proceedings , t. III, część 9, dec. 1885, s. 201-400.
  20. Vernon Harrison, HP Blavatsky and the SPR , Theosophical University Press, 1977.
  21. [8]
  22. W. Jelihowski (siostra Heleny Bławatskiej), Wspomnienia z mojego życia i mojej rodziny (1881), apud AP Sinnett, Nadzwyczajne życie Heleny P. Bławatskiej , 1886, przeł., Paryż, Editions Adyar, 1972.
  23. [9]
  24. (w) Helena Blavatsky , reżyseria i przedmowa Goodrick-Clarke, North Atlatic Books, Berkeley, 2004.
  25. (w) Sylvia Cranston, HPB. The Extraordinary Life and Influence of Helena Petrovna Blavatsky , Tarcher / Putnam, Nowy Jork 1993, s. 384.
  26. (w) Marion Meade  (w) , Madame Blavatsky: The Woman Behind the Myth , Open Road Media,2014, 660  pkt. ( ISBN  978-1-4976-0225-0 , czytaj online ) , s.  214
  27. HPBlavatsky, The Secret Doctrine - Przedmowa do pierwszego wydania , Adyar
  28. Gandhi Autobiografia lub Moje Eksperymenty z Prawdy (The Story of My Eksperymenty z Prawdą) ( 1 st ed. 1929), przeł., PUF, 2003.
  29. (w) William Coleman Emmette, „  Blavatsky Unveiled  ” , The Blavatsky Archive Online 1892.
  30. Marie-José Delalande, Ruch Teozoficzny we Francji 1976-1921 , rozprawa doktorska, Wydział Literatury, Języków i Nauk Humanistycznych, University of Maine, Angers, 2007, streszczenie s. 6.
  31. W Theosophism, history of a pseudo-religion , opublikowanym w 1921 w Traditional Editions, drugie wydanie, strona 374.
  32. (w) Theodore Roszak, Niedokończone zwierzę , Nowy Jork, Harper and Row , 1975, s. 118.
  33. "  Ezoteryzm i antysemityzm | Cicad  ” , na www.cicad.ch (konsultacja 2 stycznia 2019 r. )  : „ Tak więc założycielka ruchu teozoficznego, Ukrainka Helena Petrowna Blavatsky (1831-1891) opowiada się za faszystowskimi i rasistowskimi naukami: Aryjczycy są na tronie piramidy ras, podczas gdy Żydzi, ucieleśnienie Zła, są tylko nienormalnym wyrostkiem. Zgodnie z kosmiczną zasadą, podrzędne rasy powinny zostać wytępione przez inne. Społeczeństwa teozoficzne czasami dystansowały się od tej ideologii, nie odrzucając jednak całkowicie myśli Bławatskiej. Naziści inspirowali się w dużej mierze teozofią, przejmując swastykę, dyskurs rasowy oraz odniesienia do okultyzmu zachodniego i wschodniego” .
  34. (w) Joseph Howard Tyson , Madame Blavatsky Revisited , iUniverse,20 grudnia 2006, 416  pkt. ( ISBN  978-0-595-85799-9 , czytaj online ) , s.  347
  35. „  Z redakcji: Czy HP Blavatsky był nazistą? - Theosophical Society in America  ” , na stronie www.theosophical.org (dostęp 3 stycznia 2019 r. )
  36. (w) Peter Levenda , Dziedzictwo Hitlera: nazistowski kult w diasporze: jak był zorganizowany, jak był finansowany i dlaczego stanowi zagrożenie dla globalnego bezpieczeństwa w dobie terroryzmu , Nicolas-Hays, Inc.8 listopada 2014, 320  pkt. ( ISBN  978-0-89254-591-9 , czytaj online ) , s.  34
  37. (w) Richard S. Levy , Dean Phillip Bell i William Collins Donahue , Antysemityzm: historyczna encyklopedia uprzedzeń i prześladowań , ABC-CLIO,2005, 828  s. ( ISBN  978-1-85109-439-4 , czytaj online ) , s.  73

Załączniki

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne