Mangan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fragmenty czystego manganu (99,9%), rafinowane metodą elektrolizy, obok kostki 1 cm³ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pozycja w układzie okresowym | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Symbol | Mn | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nazwisko | Mangan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Liczba atomowa | 25 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Grupa | 7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kropka | 4- ty okres | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Blok | Zablokuj d | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rodzina elementów | Metal przejściowy | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektroniczna Konfiguracja | [ Ar ] 3 d 5 4 s 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektrony według poziomu energii | 2, 8, 13, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomowe właściwości pierwiastka | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa atomowa | 54,938044 ± 0,000003 u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Promień atomowy (obliczony) | 140 po południu ( 161 po południu ) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Promień kowalencyjny |
139 ± 17:00 ( niskie wirowanie ) 161 ± 20:00 ( wysokie wirowanie ) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Promień Van der Waalsa | 126 po południu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stan utlenienia | +7, +6, +4, +2 , +3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektroujemności ( Paulinga ) | 1,55 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tlenek | Silny kwas | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Energie jonizacji | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 Re : 7,43402 eV | 2 E : 15,6400 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 e : 33,668 eV | 4 e : 51,2 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5 e : 72,4 eV | 6 e : 95,6 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7 e : 119,203 eV | 8 e : 194,5 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
9 e : 221,8 eV | 10 e : 248,3 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
11 e : 286,0 eV | 12 e : 314,4 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
13 e : 343,6 eV | 14 e : 403,0 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
15 th : 435163 eV | 16 e : 1134,7 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
17 e : 1224 eV | 18 th : 1317 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
19 th : 1,437 eV | 20 th : 1539 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
21 e : 1644 eV | 22 nd : 1788 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
23 E : 1 879,9 eV | 24 E : 8,140.6 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
25 e : 8571,94 eV | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Najbardziej stabilne izotopy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Proste właściwości fizyczne ciała | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Państwo zwykłe | solidny | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa objętościowa | 7,21 do 7,44 g · cm -3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kryształowy system | Wyśrodkowany sześcienny | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Twardość | 6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kolor | Srebrzystobiały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Punkt fuzji | 1246 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura wrzenia | 2061 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Energia termojądrowa | 12,05 kJ · mol -1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Energia parowania | 226 kJ · mol -1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Objętość molowa | 7,35 × 10 -6 m 3 · mol -1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ciśnienie pary | 121 Pa w 1243,85 ° C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Prędkość dźwięku | 5150 m · s -1 do 20 °C | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogromne ciepło | 480 J · kg -1 · K -1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przewodnictwo elektryczne | 0,695 x 10 6 S · m -1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przewodność cieplna | 7,82 W · m -1 · K -1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Różnorodny | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
N O CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
N O ECHA | 100 028 277 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
N O WE | 231-105-1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Środki ostrożności | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
SGH | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stan sproszkowany :
Niebezpieczeństwo H260, P223, P231, P232, P370, P378, P422, H260 : W kontakcie z wodą uwalnia palne gazy, które mogą ulec samozapaleniu P223 : Unikać kontaktu z wodą ze względu na ryzyko gwałtownej reakcji i samozapłonu. P231 : Stosować w atmosferze gazu obojętnego. P232 : Chronić przed wilgocią. P370 : W przypadku pożaru: P378 : Użyć… do gaszenia. P422 : Przechowuj zawartość pod ... |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
WHMIS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
D2A, D2A : Bardzo toksyczny materiał powodujący inne efekty toksyczne Toksyczność przewlekła: mangan Ujawnienie w stężeniu 0,1% zgodnie z kryteriami klasyfikacji |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Transport | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
40 : materiał stały łatwopalny, samoreaktywny lub samonagrzewający się Numer UN : 3089 : METAL ZAPALNY W PROSZKU, Klasa NSA : 4.1 Etykieta: 4.1 : Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i odczulone materiały stałe wybuchowe Pakowanie: Grupa pakowania II / III : materiały umiarkowanie/lekko niebezpieczne. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jednostki SI i STP, chyba że zaznaczono inaczej. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mangan jest pierwiastkiem o liczbie atomowej do 25, symbol Mn. Pojedynczy korpus jest metalem przejściowym .
Mangan jest pierwiastkiem grupy VII i okresu IV , a więc środkiem pierwszej serii tzw. metali przejściowych. Grupa manganowa obejmuje dla chemików mangan, technet , ren i, nawiasem mówiąc, radioaktywny syntetyczny transaktynid bor . Struktura elektronowa atomu manganu to [Ar] 4s 2 3d 5 uzasadnia maksymalny stopień utlenienia równy 7 lub VII. W naturze najczęściej występują stany II i III (te ostatnie stabilizowane jako kompleksy). Manganu, przy 1,55 jako wartość elektroujemności od Paulinga , jest elementem najbardziej elektrododatni i najbardziej bogaty z grupy pobocznej VII, jest znacznie bardziej reaktywne niż renu, jak również ich grup, to znaczy, że szósty a ósmy chrom i żelazo to wolfram i osm. Technet, jeden z pierwszych pierwiastków wytwarzanych przez człowieka, w sposób naturalny prawie nie istnieje.
Podczas gdy prosty korpus metalowy nie jest magnetyczny, korpus złożony z siarczanu manganu , jako bezbarwne kryształy nagromadzone w białym proszku, wykazuje właściwości magnetyczne.
Stosunkowo obfity mangan jest czwartym najpowszechniejszym metalem we współczesnych społeczeństwach, po żelazie, aluminium i miedzi.
Szwedzka mineralogia i chemia ujawniły pierwiastek „mangan” w czarnej magnezji lub „magnesia nigra” po łacinie, albo dwutlenek manganu, albo naturalny mineralny piroluzyt o wzorze chemicznym MnO 2. Ten związek mineralny, dobrze znany w starożytności, wziął swoją nazwę od lidyjskiego miasta Magnesia Sipyle , które nim handlowało.
Chemik Bergman rozpoczyna badania nad czarną magnezją, gdzie podejrzewa nieznany pierwiastek, jego uczeń Carl Wilhelm Scheele jest pierwszym chemikiem, który rozpoznał, że „mangan” jest pojedynczym pierwiastkiem chemicznym, wykorzystując czarną magnezję do generowania gazów utleniających, tlenu w 1773 r. i chloru w 1774 r. , przy czym Lavoisier wspominał później o gazie tlenowym. Scheele pozwolił swojemu koledze, chemikowi przygotowawczemu Johanowi Gottliebowi Gahnowi , wyizolować w 1774 czysty prosty metal manganu poprzez redukcję dwutlenku manganu w tyglu z węglem. Klaproth, który odtwarza swój preparat, nadaje mu w 1808 roku łacińską nazwę „magnez” i niemiecką das Magnesium ( sic ) w sposób efemeryczny, podczas gdy Humphrey Davy nazwał magnium obecnym pierwiastkiem i prostym organizmem magnezem. Francuski chemik Guyton Morveau ostatecznie daje w jego nomenklatura inspirowane elementy Lavoisian nazwę manganu w 1785 roku, biorąc słowo francuskie mangan, wskazując od końca XVI -tego wieku dla mężczyzn sztuka czarnym magnezję. Ten ostatni nawiązuje do włoskiego lub weneckiego słowa mangan oznaczającego również czarną magnezję, prawdopodobnie wywodzącą się od średniowiecznej łacińskiej manganesa lub manganesia nigra , po przeróbce magnesia nigra , chyba że jest to kodowanie dialektowe średniowiecznych szklarzy z wyspy Murano .
Właściwości magnetyczne piroluzytu, zresztą najczęściej ściśle związanego z tlenkiem żelaza lub magnetytem, były już znane, grecko-łacińsko-męskie określenie magnes, magnetis , najczęściej magnetem lub lapis magnes tego samego pochodzenia, oznacza również magnes „kamień z magnezja” lub „kamień magnesu”, który wyraża siłę lub moc, natomiast żeńskie określenie magnes (ia) affublé kwalifikatora oznacza konkretną materię. Magnezja nigra , korpus pigment czarny mineralny dodaje się w postaci naturalnej lub sztucznie gliny i ochry, stosuje się również od prehistorii w obrazach więcej niż 17 000 lat. W Egipcjanie i Rz stosowanych związków manganu w produkcji szkła , koloru i przebarwień. Czarna magnezja, dość powszechny naturalnie występujący związek dwutlenku manganu, była i nadal jest używana do wybielania szkła, ponieważ przepływy szkła są często zazieleniane przez jony żelaza. Termin mineralogiczny „piroluzyt” przywołuje tę starożytną wiedzę szklarza, ponieważ w języku greckim oznacza „to, co rozpuszcza (i działa) przez ogień”. MnO 2jest utleniaczem jonów żelazawych Fe 2+w jonach żelaza Fe 3+, pozostawiając bezbarwne lub brązowe szkło w zależności od stężenia . Ten dwutlenek manganu stosowany w hutach szkła nazywano „szklanym mydłem”, ponieważ służył do wybielania mniej lub bardziej zaciemnionego, zmętniałego lub poczerniałego szkła.
Mangan znaleziono w rudach żelaza używanych przez starożytne ludy greckie, zwłaszcza Lacedemończyków lub Spartan . Wydaje się prawdopodobne, że wyjątkowa twardość spartańskiej stali pochodzi z kontrolowanej produkcji stopu żelazo-mangan. Specjaliści w tej dziedzinie od czasów starożytnych, bez współczesnej wiedzy chemicznej o ciałach mineralnych, wiedzą, jak stosować czarną magnezję lub naturalny tlenek manganu jako „aktywny topnik”. Rudy żelaza i tlenki manganu poprzez redukcję węgla drzewnego dają różne związki żelazomanganu, które po odlaniu z miedzi można wykorzystać do wykonania ostrzy żelaznych powlekanych stalą lub określonych brązów.
W XI XX wieku teksty arabskie wskazują, że dodatek tlenku magnezu czarnej do produkcji stopionej stali w tyglu zwiększonej odporności ( Damaszku stali ).
W XVII -tego wieku , chemik niemiecki Johann Glauber zarządza produkować nadmanganianu. W pierwszej połowie XVIII wieku do produkcji chloru stosowano dwutlenek manganu . W XIX -tego wieku, jest to wspólny utleniacz w laboratoriach oraz w przemyśle. Służy do przygotowania gazów tlenowych lub chlorowych na skalę przemysłową , a także chlorków wybielających, takich jak wybielacz , woda Labarraque, a nawet chlorek wapnia , przed procesem Solvay .
Ku początku XIX th wieku naukowcy zaczęli badać wykorzystanie manganu w produkcji stali, a uzyskane patenty . W 1816 r. zauważono, że dodanie manganu do żelaza powoduje jego utwardzenie, nie czyniąc go bardziej kruchym. W 1858 roku pierwszy proces produkcji stali (proces Bessemera) zapoczątkował zastosowanie manganu w metalurgii, zgodnie z technikami opracowanymi przez Roberta F. Musheta . W rzeczywistości bloki manganu siarki od złych rudy żelaza w postaci żużla . Najmniejszy ślad siarczku żelaza , plagi starożytnych kowali, powoduje kruchość stali. Mangan blokuje również rozpuszczony gazowy tlen w nowoczesnych strumieniach procesowych, a łatwe tworzenie się dwutlenku manganu zapobiega niepożądanemu tworzeniu się kieszeni powietrznych, tj. pęcherzeniu podczas chłodzenia strumieni. Stopy na bazie żelaza, manganu i węgla, z połyskującym pęknięciem, zwane w niemieckim języku technicznym Spiegeleisen (dosłownie „lustrzane żelazo” lub „lustro/żelazo”), a następnie około 1890 r. skrótem „spiegel” w międzynarodowym języku technicznym, oznacza odlew lustrzany żelazo procesu Bessemera .
Na początku Belle Époque stal manganowa, bardzo twarda, odporna na ścieranie, wywarła trwałe wrażenie na szynach kolejowych, podczas gdy duża część śrub okrętowych była odlewana ze stopów miedzi i żelazomanganu oraz „brązów manganowych”. są opracowywane według tej samej zasady i dla podobnych zastosowań.
Francuski chemik Gabriel Bertrand , idąc za chemikiem-przyrodnikiem Hikorokuro Yoshidą, japońskim specjalistą od drzewa lakowego, zwraca uwagę, że niskodawkowe mangany pełnią rolę nawozu katalitycznego dla roślin uprawnych, sprzyjając przyswajaniu nawozów. Ten francuski chemik i biolog, również twórca koncepcji pierwiastków śladowych , toruje drogę agrochemii i intensywnej uprawie.
Dwutlenek manganu użyto już środek depolaryzującego wokół katody z Georges Leclanché w baterii suchych komórek . Katoda baterii alkalicznych lub klasycznych baterii alkalicznych , początkowo z anodą cynkową, opracowana przez zespół Lewisa Urry'ego i ulepszona przez te Samuela Rubena lub Karla Kordescha w ciągu ostatniego stulecia, jest przygotowywana z dwutlenku manganu i proszku węglowego. Dobrze rozwinięte dwutlenek manganu znajduje się w akumulatorach litowych opracowanych na końcu XX XX wieku .
W 1831 praca chemii Berzeliusa stała się początkiem wprowadzenia przymiotnika mangan , aby zakwalifikować związek MnO, chlorek manganu MnCl 2który uzyskuje zastosowanie w barwieniu do komponowania bistre manganu , siarczanu manganu MnSO 4a później wszystkie związki Mn (II). W 1840 Słownik Akademii Francuskiej akceptuje przymiotników manganesiferous kwalifikacyjnych co zawiera mangan i manganu , a także słowo manganianu , odpowiadający bezwodnika manganu MnO 3oraz sole odpowiedniego nieznanego kwasu, znane już chemikom, takie jak trisiarczan manganu, Mn (SO 4 ) 3. Przymiotnik manganowy służy do określenia związków Mn o wartościowości VI.
Wydaje się jednak, że przymiotniki mangan oznaczające zmieszany z manganem oraz mangan lub zawierające Mn, cytowane w słowniku Larousse'a, były powszechne w laboratoriach mineralogicznych i chemicznych już przed 1870 rokiem.
W słowniki Larousse potwierdzają słowa manganinu i manganitu w 1873 roku, a następnie do permanganite słowa i odpowiednia przymiotnik nadmanganian w 1874. Słowo manganian oprócz mineralogicznego rozumieniu naturalnego uwodnionego tlenku manganu czarnego na szary kolor czarny, oznacza podwójne tlenki MnO 2i inny półtoratlenek metalu, a nawet sole pochodzące od MnO 2. Mangan zmienił płeć w 1922 roku, stając się manganiną , nie zmieniając swojego znaczenia: odpowiada stopowi 82 do 83% miedzi, 13 do 15% manganu i pozostałej części niklu, zarejestrowanego znaku towarowego materiału metalicznego, np. w postaci z drutu manganinowego (e) używanego do oporników elektrycznych lub uzwojeń.
Bezwodnik nadmanganowy Mn 2 O 7może reagować z zasadą w obecności silnego utleniacza, azotanu lub chloranu, tworząc alkaliczne nadmanganiany. Nadmanganian potasu jest utleniaczem energetycznym stosowanym już w laboratorium w 1874 roku. Jest utleniaczem manganimetrycznym w analizie objętościowej np. zanieczyszczonej wody. Niezbędna jest również w medycynie jako silny środek dezynfekujący np. do mycia rąk ( sic ) i ran. W leczeniu chorób wenerycznych, w szczególności rzeżączki, która następnie sieje spustoszenie, konieczne jest zastosowanie specjalnego środka antyseptycznego . Wreszcie, przemysł czasami zastępuje manganiany alkaliczne nadmanganianami, które są również silnymi wybielaczami materiałów organicznych. Jego zastosowanie znajduje zastosowanie w obróbce gąbek warzywnych, a także mas papierniczych. Do dezynfekcji wody stosuje się również nadmanganiany potasu i wapnia.
Przedrostki mangano- lub manganoso- są odpowiednio stosowane w chemii nieorganicznej i organicznej, aby wskazać obecność manganu w strukturze chemicznej. A czasami jest to uzasadnione a posteriori do manganocalcite lub węglanu manganu, manganostibite lub żelaza antymonian i manganu, manganowolframite lub wolframian naturalne Mn, do Manganolite lub krzemian naturalne manganu, manganopectolite lub pektolit manganu zmiennej anion zawartość wapnia, związki manganoso amoniowe lub sole z tlenku manganu i amoniaku ... są jednak nazwy, które utrzymują się często ze względów głosowymi, manganagraphite lub naturalnego uwodnionego krzemianu manganu, manganapatite lub naturalnego fosforanu wapnia manganu (rzędu 6 procent) „manganamphibole”, który jest rhodonite z wysoka zawartość Mn ....
Mangan ma 26 znanych sztucznych izotopów o liczbach masowych od 44 do 69 oraz siedem izomerów jądrowych . Tylko jeden z tych izotopów, 55 Mn, jest stabilny i reprezentuje cały naturalny mangan, co czyni mangan pierwiastkiem monoizotopowym, a także pierwiastkiem mononukleidowym . Jego standardową masą atomową jest zatem masa izotopowa 55 Mn: 54,938 045 (5) u .
Mangan jest trzecim najpowszechniej występującym metalem przejściowym w skorupie ziemskiej, po żelazie i tytanie. Clarke jest rzędu od 1000 g do 850 g na tonę w skorupie ziemskiej, przewidywane wartości są znacząco wyższe od 1500 g i 1600 g na tonę, w granitoidy i opuszczania pomiędzy 400 g a 500 g na tonę , w podstawowych skałach magmowych. Jest pierwiastkiem umiarkowanie obfitym.
Pojawia się również mangan, aw szczególności w postaci uwodnionych związków Mn związanych z mikroziarnami kwarcu, gliny i skalenia , w tak zwanych guzkach polimetalicznych na dnie dna morskiego. Najkorzystniejsze ekonomicznie bryłki mają wielkość cząstek o średniej średnicy rzędu 8 cm i mogą zawierać średnio 30% masowych związków Mn. Woda strukturalna ma często równy lub większy udział masowy. Te guzki zawierają również żelazo , nikiel , kobalt , miedź , cynk , molibden , tytan , cer czasami w ilości od 1,5 do 50%, ale najczęściej w niewielkich ilościach. Kilka obszary głębinowe na Pacyfiku będzie wspierać około 120.000 kg / km 2 manganu, a manganiferous rezerwy rudy praktycznie zbiorczych może przekroczyć trzydziestu miliardów ton. Operacja jest jednak trudna ze względu na centymetrową wielkość ziarna i głębokość osadów, co nie pozostaje bez wpływu na bioróżnorodność dna oceanicznego.
Kulki tlenków metali na bazie Fe i Mn powstają w wyniku erozji pierwotnych złóż krzemianów manganu. Mogą również pochodzić ostatnio z korozji stali na statkach lub instalacjach wykonanych przez człowieka.
Mangan jako pierwiastek znajduje się w wielu krzemianach, przez podstawienie jonami żelazawymi lub w różnych tlenkach. Mangan łatwo przechodzi do roztworu, a następnie może wytrącać się i koncentrować w chemicznych skałach osadowych, takich jak rudy oolitowe ze skałą wapienną, rudy ze skałą krzemową lub dolomitową lub opisane już grudki polimetaliczne.
Piroluzyt MnO 2kwadratowy i rodochrozyt MnCO 3to znaczy, z „lub” manganspath dialogite starych chemików lub mineraloga, Rhodonite CaMn 4 (SiC 5 O 15 ), braunit Mn 7 SiO 12, a nawet manganit MnO (OH)igła jednoskośna z bliźniakami czarno-brązowymi i hausmannitem Mn 3 O 4Żyły hydrotermalne i oolityczne skały osadowe są powszechnymi minerałami. Akreseza Mn 2 O 3 • H 2 O, Braunit i hausmanit mogą być powszechne w niektórych glebach. Alabandynie lub wcześniej alabandine jest sześcienny siarczku manganu MnS.
Istnieją ogromne złoża niekrystalicznych tlenków manganu, które czasami towarzyszą piroluzytowi, są one ogólnie nazywane wat .
Rodzimy mangan został wyróżniony w skali mikrometrycznej przez rosyjskiego zespołu geologicznej w 2001 roku, ale walidacja badania, to prawda o tych rzadkich delikatnych próbek, została odrzucona przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Mineralogii . Wiele minerałów manganu, w postaci związków chemicznych manganu, w praktyce kojarzy się szczególnie z rudami żelaza lub, w przeciwnym razie, z różnymi skałami zawierającymi znaczne ilości żelaza i chromu. W wyjątkowych przypadkach woda żelazista może zawierać maksymalne stężenie różnych anionów manganu 0,5 g / l .
Najobficiej występującymi rudami są tlenki manganu: piroluzyt MnO 2 , stary psylomelan [(Ba, H 2 O) 2 Mn 5 O 10 ], grupa kryptomelanów lub koronadów, wodorotlenki lub tlenowodorotlenki powstające w wyniku przemian, takich jak mieszaniny wernadytu, birnessyt ... lub węglany, takie jak rodochrozyt (MnCO 3 ). Znajdują się one w „syngenetycznych osadach warstwowych, osadowych lub hydrotermalno-osadowych (zwłaszcza w ośrodkach detrytycznych, ale także węglanowych ) lub wulkaniczno-osadowych, powstałych w wyniku chemicznego wytrącania w środowisku wodnym, w sprzyjających warunkach fizykochemicznych” .
Przed połową XIX th century , we Francji, eksploatowane minerały pasujących dużą ilość minerałów, w szczególności tlenków, wodorotlenków, tlenowodorotlenki, krzemianów manganu ... wstawione w skałach powszechnie nazywane są pod nazwą własną manganu . Kopalnie w sektorach Périgueux i Saint-Martin itp. w Dordogne były aktywne w ramach Ancien Regime: mangan nazywano tam "pierre de Périgueux". Podziały mineralogiczne w Konsulacie i Cesarstwie wskazują w szczególności na wydziały produkcyjne Sâone-et-Loire (słynny sektor górniczy Romanèche, niedaleko Mâcon), Loire, Bas-Rhin ( Dambach ), Sarre (kopalnia Kreslenich, kanton Wadern). ), Gard (kopalnia w Sewennach Saint-Jean de Gardonenque ) i Périgord.
Okres Restauracji wznowił badania górnicze. Mangan jest ponownie eksploatowany od 1817 w Saint-Martin-de-Fressengeas , następnie w Milhac de Nontron od 1833 do 1841 i w Saint-Pardoux-la-Rivière od 1840 do 1912. Od 1823 do 1949 (data zamknięcia produkcji w metropolii produkcja górnicza Saint-Prix w Saône-et-Loire), we Francji, wyprodukowała według biura badań geologiczno-górniczych „tylko około 0,875 Mt rudy o jakości poniżej 50% Mn” . Większość kwater jest skromna i odizolowana. Opłacalne i nadające się do eksploatacji zasoby znajdują się na południu, w Pirenejach, Corbières , w Montagne Noire oraz na północno-wschodnich krańcach Masywu Centralnego. Na przykład ruda jest tam wydobywana w dzielnicy Las Cabesses w Ariège przez drugiego francuskiego producenta manganu (0,195 mln ton rudy wydobywanej z1890 w 1946) Innej strony (bardziej rozproszone osady wynikające z niskiej jakości soczewkowy mineralizacji zakopane w mezozoicznych warstwami piaskowca, Permo - triasowy i podstawne lias glinki są na przykład wydobywa się Chaillac w Indre.
Ruda rzadko występuje w postaci dużych żył, z wyjątkiem Romanèche w Saone-et-Loire, który był wiodącym francuskim producentem, gdzie wydobywano 0,435 mln ton rudy1823 w 1919. Niektóre min (TEN) o średniej wielkości nie działa w innym miejscu (Centralne Montagne Noire Corbieres Morvan) Do XIX- p i na początku XX p wieku, tworząc od 2 000 do 28 000 ton rudy łącznie za złoża.
Zasadniczo wszystkie z rud stosuje się do wytwarzania na końcu XX p wieku od żelazostopów z Mangan i żelazomangan rafinowanej i / lub krzemowo-mangan przybliżony skład Mn od 65 do 68%, Si 16, 21% C, od 1,5 do 2%.
Mangan Mn to szarawe lub szaro-białawe ciało stałe, błyszczący szaro-biały lub szarawy twardy metal, który przypomina żelazo . Atomy o promieniu sferycznym około 1,4 Å tworzą kryształ o wyśrodkowanym sześciennym układzie siatkowym, o parametrze siatki 6,28 Å . Jest to czysty metal o gęstości od 7,2 do 7,44 (czysty), o twardości w skali Mohsa rzędu 5 do 6 ½, bardzo kruchy i kruchy. Ten prosty metalowy korpus występuje w czterech formach alotropowych lub odmianach sześciennych, najczęściej Mn α o gęstości 7,44 stabilnej do 742 ° C przed przekształceniem w Mn β , klasyczną formę o niższej gęstości 7,29 otrzymywaną metodą aluminotermiczną, następnie na Mn γ o 742 ° C i Mn δ po 1160 ° C . Te zmiany w strukturach krystalochemicznych są odwracalne. Osady metalicznego Mn przez elektrolizę zasadniczo pozostawiają fazę Mn γ o minimalnej gęstości 7,18, która szybko przekształca się w spoczynku w temperaturze pokojowej w Mn α .
Mangan jest mniej topliwy niż żelazo w atmosferze obojętnej, łatwo topi się w temperaturze około 1246 °C i wrze w temperaturze około 2061 °C . Utlenianie lub „atak tlenowy ” przebiega bardzo powoli w temperaturze pokojowej. Ale podgrzany w powietrzu łatwo się utlenia , pali się, gwałtowne utlenianie lub „spalanie” pozostawiając tetratlenek manganu Mn 3 O 4. Drobny proszek manganowy zapala się samorzutnie w powietrzu w temperaturze pokojowej. W masie może również utleniać się w powietrzu, dając dwutlenek manganu MnO 2.
Mangan jest antyferromagnetyczny , tylko po specjalnej obróbce jest ferromagnetyczny . Pierwszy potencjał jonizacji wynosi 7,434 V . Metal i jego najpowszechniejsze jony są paramagnetyczne . Przewodność elektryczna wynosi 4% IACS, to znaczy określona w odniesieniu do czystej miedzi .
Jest łatwo atakowany przez rozcieńczone kwasy, a nawet kwas octowy . W tym przypadku metal uwalnia dwuwartościowe kationy Mn 2+ w zależności od odwracalnej równowagi elektrochemicznej potencjału reakcji.
Mn 2++ 2 e - == Mn 0metaliczny mangan o ε 0 = -1,18 VAtak stężonym kwasem azotowym uwalnia odpowiednik czterowartościowych kationów lub MnO 2. Rozpuszcza się w kwasach wydzielając wodór . Redukuje kwasy utleniające, np. kwas siarkowy, do dwutlenku siarki .
Prosty metalowy korpus z manganu bardzo powoli rozkłada już zimną wodę, uwalniając wodór . Rozkłada wodę w temperaturze 100 °C . W warunkach często trudnych do kontrolowania, drobno rozdrobniony pył manganowy, w rzeczywistości po powstaniu na powierzchni początkowego dwutlenku manganu, katalizuje rozkład nadtlenku wodoru lub nadtlenku wodoru w roztworze wodnym.
Prosty korpus manganowy nie jest chroniony warstwą tlenków. Reaguje z większością ciał metaloidalnych. Należy zauważyć, że w zwykłej temperaturze reaktywność pozostaje niska. Ale reaktywność wzrasta przy ogrzewaniu i staje się łatwa w wysokich temperaturach. Na przykład jego kombinacje z tlenem, siarką, antymonem, ciałami halogenowymi są łatwe. Dlatego mangan usuwa zanieczyszczenia w różnych procesach hutnictwa żelaza.
Mangan reaguje z azotem w temperaturze około 1200 ° C , pozostawiając azotek manganu Mn 5 N 3.
Różne tlenki manganu można zredukować węglem lub węglem drzewnym w piecu elektrycznym. Ale proste ciało zawiera wiele śladów zanieczyszczeń na bazie węgla. Aluminothermy , czyli reakcję z proszkiem aluminiowym, jest również stara technika, już opisana przez lekcji chemii Louis Troost . Stąd silnie egzotermiczna redukcja MnO 2przy braku tego Mn 3 O 4 umożliwia uzyskanie pojedynczego metalowego korpusu.
3 MnO 2stały + 4 Alproszek metaliczny → 3 Mnmangan β + 2 Al 2 O 3tlenek glinu zMożemy również zredukować chlorek manganu MnCl 2przez sód metaliczny. Węglan manganu podgrzany do biało-czerwonego w tyglu wapiennym (otoczonym wapnem palonym ) lub w tyglu ogniotrwałym można zredukować za pomocą węgla aktywnego.
Mangan metaliczny można wytwarzać przemysłowo z roztworu siarczanu Mn(II) i dwumolowego kwasu siarkowego, poddając napięcie 4,5 V prądowi o natężeniu około 35 000 amperów. Oprócz MnSO 4, elektroliza MnCl 2 jest również znaną techniką.
Rafinacja metalicznego manganu rozwinęła się do zastosowań chemicznych lub elektrotechnicznych wymagających większej czystości. Czysty metal od dawna pozostaje przedmiotem dość szyderczej produkcji, rzędu kilku procent, w porównaniu z ultra-większością produkcji żelazomanganu , opartej na 30-80 % mas. manganu, dla hutnictwa. wielkie piece wypełnione koksem i mieszanymi minerałami Fe i Mn. W odróżnieniu od tych ostatnich związków pośrednich, ale także otrzymywanych przez redukcję rud manganu węglem, spiegle zawierają tylko mniej niż 30% masowych Mn.
Mangan często stapia się z żelazem (o symbolu chemicznym Fe), daje twardsze stale o specjalnych właściwościach mechanicznych. Mangan, w dawnej hutnictwie oznaczany umownie M, wprowadzany jest do stali w szczególności przez żelazo i żelazostopy, które ulegają degradacji w żelazomangan, krzemomangan... Mangan jest przede wszystkim metalem dodatkowym, który podnosi właściwości chemiczne i mechaniczne żeliw i stale. Nowoczesne stale o niskiej zawartości Mn, rzędu 2% masowych, są łatwe w obróbce w wysokich temperaturach. Nadstopy żelaza i manganu dopuszczają co najmniej 8 do 15%, co znacznie zwiększa wytrzymałość na rozciąganie, twardość i odporność na ewentualne gwałtowne wstrząsy materiału. Stal Hadfielda zawierająca 12 lub 13% manganu twardnieje pod wpływem naprężeń, przy powtarzającym się uderzeniu. Stal opracowana przez Roberta Hadfielda wytrzymuje częste zużycie i uderzenia.
Wśród stopów z żelazem nie zapominajmy o żeliwie manganowym.
Niektóre stopy Fe-Mn, ewentualnie z krzemem (Si) i/lub chromem (Cr), mają właściwości superelastyczne. Inne stopy, takie jak nikiel (Ni 0,52 ) Mn 0,24 gal (Ga 0,24 ) mają ferromagnetyczną pamięć kształtu .
Występuje z Cr i wolframem (W), aby zagwarantować nieodkształcalność stopu. W ten sposób narzędzia, szyny zwrotnic, lemiesze, płyty pancerne czy ciężkie hełmy ochronne są oparte na tych specjalnych stalach. Są też stale do nawęglania z Cr i borem (B), stale austenityczne z Cr, Mn i Ni, specyficzne stale z Mn, Ni molibden (Mo), Cr, Mn Si..., np. stale odporne na pełzanie Mn (Ni ) Stale Mo, niemagnetyczne stale Mn Cr (Ni)
Występuje również w brązach lub stopach miedzi . Często występuje w stopach metali nieżelaznych z aluminium (Al), miedzi (Cu), cynku (Zn) i cyny (Sn), do zastosowań przemysłowych. Należą do nich mosiądz manganowy odporny na wodę morską, niegdyś powszechny w przemyśle stoczniowym.
Stop manganinowy Cu 84% Mn 12% Ni 4% wykazuje zarówno bardzo niską rezystywność elektryczną rzędu 0,45 x 10-6 Ωm, jak i jej liniową zmienność pod bardzo wysokimi ciśnieniami. Wprowadzenie Mn umożliwia zatem wytwarzanie kalibrowanych lub standardowych rezystorów elektrycznych, termopar elektrycznych i urządzeń magnetycznych. Tak więc, manometry elektrycznie gwarantuje wysoką dokładność pomiarów ciśnienia około 30 x 10 6 hPa w wysokich temperaturach .
Stop konstantan oparty na Cu 55% Ni 44% Mn, 1% Zn i Sn ma praktycznie niezmienione rezystywności elektrycznej rzędu 50 x 10 -8 Ωm w temperaturze 20 ° C .
Mangan umożliwia uzyskanie stopów aluminium o wzmocnionej sztywności, np. cylindrycznych puszek na napoje. Te stopy odporne na pękanie można również znaleźć w przemyśle motoryzacyjnym.
Stopy manganu i tytanu stosowane są do odlewów staliwnych. Stopy Mn z Ni są interesujące ze względu na ich ciągliwość. Warto również zwrócić uwagę na lekkie stopy z krzemem, kobaltem, cynkiem, cyną, bizmutem, gdzie Mn poprawia właściwości mechaniczne i odporność na korozję.
Oprócz stanu metalu 0, najczęstszymi stanami utlenienia są +2, +3, +4, +6 i +7, chociaż wszystkie stany pomiędzy +1 i +7 obserwuje się przy -1 i -3.
Wiele związków zawartych w manganie jest zabarwionych. Stan utlenienia 2 do 7 obejmuje dichlorek manganu Mn II Cl 2różowy, trifluorek Mn III F 3czerwony, strącony dwutlenek Mn IV O 2brązowy, jon manganitowy Mn V O 4 3-niebieski, jon manganianowy Mn VI O 4 2-zielony i wreszcie jon nadmanganianowy Mn VII O 4 -purpurowy. Rozpuszczalność tlenków, zwłaszcza niższych, jest dość podobna dla pierwiastków Mn, Cr i Fe.Nieprzypadkowo geochemik często styka się z pierwiastkami żelaza i manganu.
Tlenki i możliwe oksaniony manganu są tym bardziej kwaśne i utleniające, że ich stopień utlenienia jest wysoki. Ponieważ jeszcze bardziej utleniają się w środowisku kwaśnym, wraz ze wzrostem stopnia ich utlenienia, łatwiej je wytwarzać w środowisku zasadowym.
Stan wartościowość 0 reprezentowany jest przez pojedynczy korpus metalowy i Mn związków karbonylowych lub nawet pojedynczych koordynacyjnych kompleksów, takich jak K 6 [Mn (CN) 6 ]. 2NH 3 oczywiście niestabilny i bardzo redukujący.
Rzadko, jednowartościowy kation Mn + jest obecny tylko w postaci złożonej stabilizowany w stanie stałym.
kation Mn 2+jest bardzo bladoróżowy, mało kwaśny, bez właściwości redukujących, trudny do utlenienia w roztworze wodnym i często konkurujący z Mg 2+w układach biologicznych. Działanie alkaliów , na przykład wodorotlenku potasu lub węglanu potasu w roztworze wodnym, umożliwia otrzymanie osadu wodorotlenku manganu, tej podstawowej cząstki, która pod wpływem powietrza lub delikatnej kalcynacji tlenku manganu daje inną zasadową cząstkę.
Mn 2+woda + 2 OH -jon hydroksylowy mocnych zasad → 2 Mn (OH) 2galaretowaty osad najpierw różowy, a następnie brązowy w powietrzu MnODziałanie siarczków metali alkalicznych, takich jak Na 2 Slub K 2 S pozostawia osady różowawobiałych siarczków w neutralnych roztworach.
Bezwodne sole manganowe , bardzo często otrzymywane przez ogrzewanie, są na ogół białe, podczas gdy odpowiednie sole uwodnione zawierające wodę krystalizacyjną są różowe. Analogia jest często oczywista w przypadku dwuwartościowych jonów Fe 2+, Co 2+, Ani 2+, Cu 2+i Zn 2+. Wymieńmy te złożone aniony z anionem fosforanowym MnPO 4 2-, szczawian Mn (C 2 O 4 ) 2 2-, winian Mn (C 4 H 2 O 6 ) 2 2-, EDTA Mn (EDTA) 2 2-, cyjanek Mn (CN) 3 -lub Mn (CN) 6 4-w kolorze brązowo-zielonym ... kompleksy koordynacyjne Mn 2+ są często punktem wyjścia do otrzymywania kompleksów Mn(I) i Mn(II), odpowiednio przez redukcję cynkiem i utlenianie na powietrzu.
kation Mn 3+jest czerwony i niestabilny. Ten słaby utleniacz, ale wystarczająco silny, aby uwolnić tlen z wody, łatwo dysmutuje w środowisku kwaśnym do Mn 2+ i MnO 2, hydrolizuje w wodzie do Mn 3 O 4.
Mn 3+aq + e - == Mn 2+aq przy ε 0 = 1,51 VJeśli reakcja elektrody jest przeprowadzana w kwaśnym środowisku wodnym, albo
MnO 2stały + H 3 O +anion hydroniowy + e - == Mn 3+aq + H 2 Owoda o ε 0 = 0,95 VWyniki potwierdzają brak chemii Mn 3+ w roztworze wodnym.
2 mln 3+aq + 2 H 2 O== Mn 2+aq + MnO 2+ 4 H 3 O +gdzie Δε 0 = 0,56 VNależy zauważyć, że stan utlenienia III manganu jest stabilny w stanie stałym. Tak więc w środowisku alkalicznym lub zasadowym utlenianie diwodorotlenku manganu daje stary tlenek manganu Mn 2 O 3, zarówno podstawowy, jak i stabilny.
Mn(OH) 2woda + ½ O 2gaz tlenowy → Mn 2 O 3stały + 2 H 2 Okation Mn 3+naprawdę istnieje w stabilnej formie tylko w stanie kompleksów. Tak więc kompleksowy anion Mn (PO 4 ) 2 3-fioletowy, Mn (CN) 6 3-czerwony, MnF 5 2-ciemnoczerwony, Mn (C 2 O 4 ) 2 3-ciemnoczerwony, [MnCl 4 ] -... lub z acetyloacetonem Mn (C 5 H 8 O 2 ) 3. Kompleks Mn 3+-diszczawian Mn (C 2 O 4 ) 2 3-jest niestabilny w cieple, rozkłada się w temperaturze ok. 60 °C , dlatego oznaczenia nadmanganianami szczawianu należy przeprowadzać na gorąco.
kation Mn 4+nie występuje w roztworze kwaśnym, jest mocnym kwasem reprezentowanym przez MnO 2, amfoteryczny tlenek, trwały związek niestechiometryczny, najczęściej ubogi w tlen, widoczny jako brązowo-czarny lub ciemnobrązowy proszek. Podajmy podstawowe reakcje elektrochemiczne, najpierw silnego utleniacza w środowisku kwaśnym (1), a następnie potencjalnego środka redukującego w roztworze zasadowym (2).
MnO 2stały + 4 H 3 O +anion hydroniowy + 2 e - == Mn 2+woda + 6 H 2 Owoda o ε 0 = 1,23 V (1) MnO 2stały + 2 H 2 O+ 2 e - == Mn (OH) 2woda + 2 OH -anion hydroksylowy o ε 0 = - 0,5 V (2)Kation czterowartościowy jest zatem reprezentowany głównie przez złożone, żółte jony, takie jak Mn (CN) 8 4-lub MnF 6 2-, ciemnoczerwony jak MnCl 6 2-.
Niebieski jon manganitu Mn V O 4 3-, rzadkie, istnieje tylko w silnym środowisku podstawowym, takim jak płynna soda. Dysproporcjonuje w mniej zasadowej pożywce na MnO 4 2-i nieunikniony MnO 2. Kation ten jest również kwalifikowany pod wpływem chemii niemieckiej lub anglosaskiej jako hipomanganian .
Zielony jon manganianowy Mn VI O 4 2-, prawie nie występujący w roztworze wodnym, pojawia się tylko w bardzo zasadowym środowisku. Zauważ, że trójtlenek MnO 3nie istnieje w stanie wolnym. Łatwo dysproporcjonuje w mniej zasadowym środowisku do jonu nadmanganianowego MnO 4 -i nieunikniony MnO 2. Na przykład poprzez przyjęcie masy podstawowej roztopionej w lekko kwaśnej wodzie (rozcieńczenie i zakwaszenie):
3 MnO 4 2-+ 4 H 3 O +wodny anion hydroniowy → 2 MnO 4 -wodny fiolet nadmanganianowy + MnO 2brązowo-czarny osad + 6 H 2 Owoda o Δε 0 ~ 1,7 VMożna otrzymać manganian potasu K 2 MnO 4przez ogrzewanie dwutlenku manganu z mieszaniną azotanu potasu i wodorotlenku potasu. Jest jasnozielonym ciałem stałym, rozpuszczalnym w wodzie, ale stabilnym tylko w podłożu podstawowym. Manganiany bardzo przypominają chromian i żelazian (in) , ale mają średnią stabilność, przy czym nadżelazian jest najmniej stabilizowany.
Związki manganu w stanie +7 lub VII są silnymi utleniaczami, bardzo kwaśnymi, takimi jak nadmanganian potasu KMnO 4 wolno utleniający wodę do tlenu czy heptoksyd dimanganu Mn 2 O 7 , płynny produkt z nadmanganianu potasu i oleum siarkowego, bardzo nietrwały, o spektakularnym właściwości utleniające.
Jon nadmanganianowy MnO 4 -ma ciemną, intensywną i charakterystyczną fioletową barwę, dobrze znaną chemikom. Jego sole, utleniacze, są rozpuszczalne, co tłumaczy zainteresowanie chemią analityczną i przygotowawczą, w szczególności „świeżymi roztworami” do manganimetrii. Kwas nadmanganowy HMnO 4, odkryty przez Mitscherlicha należy do najsilniejszych znanych kwasów. Wystarczy podgrzać nadmanganian potasu do około 240 ° C , aby rozłożył się z uwolnieniem gazowego tlenu , pozostawiając dwutlenek manganu i tlenek potasu .
Z anionem siarczkowym reagują liczne kationy manganu, zdolne do licznych reakcji oksydacyjno-redukcyjnych i stabilizujące się w stanie kompleksowym . Dwa najbardziej stabilne kationy, preferowane przez chemików do eksperymentów lub metod analitycznych, to Mn 2+i MnO 4 -. Potencjały normalne w kwaśnym środowisku par MnO 2stały / MnO 4 -oraz Mn 2+wodny / MnO 4 -są odpowiednio rzędu 1,69 V i 1,50 V .
MnO 4 -woda + 8 H 3 O ++ 5 - == Mn 2+woda + 12 H 2 Oprzy ε 0 = 1,51 VSpecyficzne reakcje do identyfikacji kationów manganu Mn 2+ich utlenianie pozostaje trywialne albo za pomocą nadsiarczanów (w obecności jonu srebra Ag +jako katalizatory umożliwiające przeprowadzenie utleniania poza stan IV lub MnO 2) lub przez gorące działanie dwutlenku ołowiu PbO 2w środowisku stężonego kwasu azotowego , czyli reakcji Crum .
Oto odpowiednio opisane reakcje identyfikacyjne:
2 mln 2+wodny + 5 S 2 O 8 2-nadsiarczan wodny + 24 H 2 Owoda → 2 MnO 4 -nadmanganian wodny fioletowy + 10 SO 4 2-wodny siarczan + 16 H 3 O + ; 2 mln 2+woda + 5 PbO 2jednolita czerń + 4 H 3 O +→ 2 MnO 4 -nadmanganian wodny fioletowy + 5 Pb 2+woda + 6 H 2 OwodaOdwrotnie, kation nadmanganianowy można zredukować do kationu manganowego w kwaśnym środowisku wodnym za pomocą licznych środków redukujących (Fe(II), nadtlenek wodoru , gazowy siarkowodór , gorące aniony chlorkowe , bromek , jodek , gorący winian itp.). Ale może również utleniać w obojętnym lub zasadowym środowisku wodnym wiele substancji organicznych, takich jak anion mrówczanowy do anionu węglanowego , gorący etanol do aldehydu lub octanu ...
Utleniające alkaliczne topienie w tyglu ogniotrwałym, na przykład porcelanowym, dowolnego związku manganu, z jedną częścią azotanu sodu i czterema częściami węglanu sodu na jedną część związku manganu, prowadzi po schłodzeniu do pojawienia się „zielonego koloru w pozostałości mieszaniny, co wskazuje na obecność anionu manganianowego lub manganianu alkalicznego. Jest to stara technika weryfikacji w wyrobach szklanych.
MnSO 4Na przykład siarczan Mn + 2 Na 2 CO 3soda ze Starożytnych + 2 Na 2 NO 3azotan sodu → Na 2 MnO 4zieleń manganianowa sodu + Na 2 SO 4siarczan sodu + 2 NaNO 2azotyn sodu + 2 CO 2uwolniony dwutlenek węglaWcześniej studenci chemii uprościli ją w laboratorium, ogrzewając pochodnią w płomieniu utleniającym sproszkowany węglan sodu lekko nawodniony lub nasączony roztworami jonów manganowych. Otrzymali niewielką masę rozpuszczalnego w wodzie manganianu sodu, przez co był on wyraźnie zielony. Aby wykryć w nawęglonych żelazach obecność manganu o zawartości masy do 1/10000 e , chemik Boussingault zastosował jakościową technikę wykrywania opracowaną przez swojego niemieckiego kolegi Heinricha Rose'a , podgrzał sole otrzymane przez całkowite ich rozpuszczenie. materiały żelazne z kwasem azotowym HNO 3i chip tlenku ołowiu PbO 2, aby zaobserwować powstawanie intensywnego fioletowego zabarwienia nadmanganianu.
Oto główne związki manganu:
Mangan zabarwia kulki boraksu umieszczone w utleniającym płomieniu na fioletowo . Analiza ilościowa wytrąca jon manganowy w postaci mieszanego fosforanu amonu i manganu NH 4 Mn II PO 4dzięki mieszaninie chlorku amonu NH 4 Cl, oraz fosforan amonu NH 4 PO 4w amoniaku . Kalcynacja osadu umożliwia otrzymanie difosforanu manganu Mn (PO 4 ) 2, co pozwala, poprzez jego ważenie na zimno, określić zawartość manganu w początkowej próbce.
Próbki zawierające mangan, na ogół w postaci stałej substancji mineralnej, soli rozpuszczonych w środowisku wodnym, różne cząstki związków lub koloidów , można badać metodą spektrometrii absorpcyjnej lub spektrometrii emisyjnej atomów.
Solubilizacja cząstek i koloidów w środowisku kwaśnym, a następnie traktowanie nadsiarczanem amonu w celu uzyskania rozpuszczalnych jonów nadmanganianowych jest drogą konwencjonalną. Analiza kolorymetryczna lub spektrofotometryczna oparta na pewnych silnych absorbancjach w zakresie widzialnym i ultrafioletowym umożliwia oznaczenie poprzez kalibrację. Czasami konieczne jest zatężanie przez wytrącanie lub koagulację w postaci nierozpuszczalnego związku manganu, a następnie filtrowanie. Spektrometrii masowej , analizy aktywacji neutronów lub fluorescencji rentgenowskiej są również techniki praktyczne informujących o całkowitej zawartości Mn, ale nie dostarczają dokładnej znajomości stanu utlenienia.
Niezbędne są inne wyrafinowane techniki analityczne, czasami elektrochemiczne, często sprzężone lub triadowe, dostosowane do rodzaju próbek. Analiza chemiczna jest starożytny sposób odróżniania różnych jonów wartościowości. Mangan należy na całym świecie do grupy siarczków amonu, raczej wzdętych, których odczynnikiem zbierającym jest (NH 4 ) 2 Sw obecności amoniaku. Właśnie mangan ma swoje miejsce w podgrupie cynku, której kationy wytrącają się przez działanie poprzedzającej mieszaniny reakcyjnej, przy czym osady są jednak rozpuszczalne w nadmiarze reagenta.
Obecność innych jonów, takich jak żelazo, może zakłócać metody chemiczne, np. metodę formaldoksymową.
Prawie 90% produkcji manganu wykorzystywane jest do przygotowania stopów żelaznych i nieżelaznych. Występuje, ponownie głównie w stalach. Mangan służy do nadawania pewnych właściwości mechanicznych. Stal manganowa może zawierać np. do 14%. Posiada wysoką odporność na korozję i jest niemagnetyczny . Ten rodzaj stali jest również używany na kraty i drzwi więzienne (opiłowanie powoduje utwardzenie stopu). Płyty ze stali manganowej o różnej grubości, występujące dawniej w ciężkich hełmach żołnierzy, np. francuskim modelu 1951 lub 1978 czy zbrojach, a nawet dzisiaj w hełmach ochronnych pracowników budowlanych, są powszechnie stosowane w meblach ochronnych do ochrony przed rozwierceniem. ochrona wrażliwych części.
Proszek manganowy stosowany jest przy spawaniu np . łukiem z elektrodą otuloną w wysokiej temperaturze.
Pojedynczy korpus jest stosowany zwłaszcza w przemyśle lub obecnych produkcjach hutniczych, takich jak stali twardych i odpornych na przykład stal z szynami , w szczególności z przełączników , narzędzi, łożysk, meble bezpieczeństwo, lemiesze. ... Stale narzędziowe są oparte na Cr, Mn (ewentualnie Si), a nawet zaawansowanych stali z Cr, V, Mn i Si.
Stale manganowe są ulepszane przez dodatek niklu do stosowania w niskich temperaturach. Do formowania na zimno stosuje się specjalne stale 0,3% węglowo-manganowe. Są to również stale odlewnicze, takie jak austenityczne stale manganowe. Stale węglowo-manganowe nadają się do hartowania powierzchniowego. Stale zawierające mangan chrom lub mangan bor są stalami do nawęglania. Stale węglowe borowe i manganowe są typowymi stalami śrubowymi, podczas gdy na łańcuchy preferowane są stale manganowe i niklowe. Stale średniowęglowe Mn i Mo są używane do produkcji rur do lekkich i mocnych konstrukcji, takich jak ramy rowerów wyścigowych Reynolds 531 . Stale staballoys typu niskowęglowego Mn i Cr są wykorzystywane do produkcji prętów ze stali nierdzewnej, takich jak pręty platform wiertniczych.
Występuje również w lekkich stopach aluminium , często z chromem, oraz w różnych brązach manganowych, które nadają śmigłom łodzi blask. Mangan, słabo rozpuszczalny w aluminium, zwiększa odporność stopów aluminium i właściwości cierne ( trybologiczne ) stopu o stal. Dodatek manganu w ilości od 5 do 15% zwiększa odporność na korozję np. śmigieł , sterów, które muszą być odporne na wodę morską.
Dwutlenek manganu MnO 2 jest czynnikiem utleniającym i odsiarczającym żelazo i stal. Pozwala na polerowanie stali, takich jak lufy karabinów, lufy i elementy artyleryjskie. Dwutlenek manganu w połączeniu z innymi tlenkami poprzez spiekanie umożliwia wytwarzanie magnesów ceramicznych. Służy do spoin. Czasami jest używany do usuwania żelaza .
Jest to historyczny czynnik depolaryzujący hałdę Leclanché , a dziś hałdę soli . Centralny (dodatnia) elektroda tej komórki jest wyłożona dwutlenku manganu (MnO 2 ) lub znacznie bardziej wyrafinowane warstwowych electrochemicals (ale dość podobny do braku specjalisty), które odgrywają rolę elektrochemicznego magazynowania i regulacji. Chlorek manganu (II) jest elektrolitem w ogniwach i akumulatorach.
Chemia manganu wykorzystuje dwutlenek jako podstawowy surowiec. Może być stosowany w produkcji nadmanganianów metodą utleniania alkalicznego, jest również szeroko stosowany w chemii organicznej oraz w technicznej produkcji uranu jako utleniacz. Jest katalizatorem w chemii. Jego katalityczne działanie w rozkładzie chloranu potasu stosowanego w starożytnym preparacie tlenu tłumaczy się wieloma związkami pośrednimi. Jest to suszarka do farb , lakierów i farb drukarskich . Octan manganu jest środkiem trawiącym tekstylia. Chlorek manganu (II) jest środkiem suszącym w oleju lnianym. Nadmanganian potasu jest środkiem utleniającym w wielu reakcjach w chemii organicznej.
Dwutlenek manganu jest również pigmentem barwnym dla szkła mineralnego, w glazurach ceramicznych, takich jak ceramika, porcelana i emalie. W przemyśle szklarskim dodatek dwutlenku manganu umożliwia bielenie szkieł w niskich dawkach , a ich zabarwienie fioletowe lub ametystowe, brązowe lub czarne w wyższych. Kolor zależy od sposobu przygotowania i składu szkła. Odcień szkła zawdzięczamy jonom metali oraz metalom rozproszonym w postaci skupisk koloidalnych . Należy zauważyć, że specyficzny fioletowy kolor ametystu , odmiany zabarwionego kwarcu , jest również spowodowany obecnością drobnych śladów lub cząstek związków manganu.
Jednak gołym okiem jest to czarny pigment. Ciemnobrązowy lub czarny kolor ceramiki lub innych prefabrykowanych kamieni i płyt można wytłumaczyć dodatkiem dwutlenku manganu ogólnie w połączeniu z innymi tlenkami metali, takimi jak tlenki żelaza (II) i chromu . Cegielnie są zatem głównymi konsumentami dwutlenku manganu. Niektóre rodzaje cegieł są również barwione dwutlenkiem manganu, a także płytki, aby nadać im czarny kolor.
Rodzina siarczanów manganu jest jednym z surowców do przemysłowej elektrolizy metalicznego manganu. Ten dawny produkt uboczny przemysłu anilinowego, barwnik i pigment do tkanin, jest również używany do wytwarzania czerwonych szkieł i lakierów mineralnych. Krzemian manganu to czerwony pigment geranium do barwienia szkieł i lakierów mineralnych. Węglan manganu to biały pigment farby. Wśród materiałów plastycznych znajdują się związki pigmentowe manganu : manganowy błękit i fiolet są używane w szczególności w malarstwie .
Chlorek manganu (II) jest środkiem dezynfekującym, podobnie jak nadmanganian potasu. Węglan manganu jest stosowany w małych dawkach jako lek biokatalityczny.
Dekakarbonylodimangan to antydetonacyjny dodatek do benzyny. Jest również stosowany w chemii makromolekularnej.
Mangan jest bardzo ważnym pierwiastkiem śladowym w świecie roślinnym, w szczególności występuje w nawozach w postaci mniej lub bardziej rozpuszczalnych soli, które można stosować w uprawie warzyw i owoców cytrusowych . Aby zrekompensować brak manganu do gleby oprócz nawozów dodawane są np. siarczan manganu (MnSO 4 ) lub octan manganu Mn (CH 3 COO) 2, chyba że są obecne w mieszaninach pestycydów (środków grzybobójczych na bazie manganu). Siarczan manganu jest również fungicydem i dodatkiem paszowym.
W żywym świecie mangan wydaje się odgrywać podobną rolę jak żelazo. Bywa uważany za drugi po żelazie mikroskładnik kultur roślinnych.
KulturyMangan jest typowym pierwiastkiem śladowym w glebie. Najczęściej jest dostępny dla pH gleby od 4 do 8. Występuje również w glebach w postaci nierozpuszczalnych tlenków, które powstają głównie w wyniku złożonego działania bakterii w środowisku zasadowym. Zawartość Mn w glebach rolniczych i różnych roślinach tam rosnących jest dość zmienna.
Słabo przyswajalny przez rośliny, ale w pewnych warunkach również przyswajalny drogą dolistną , jest pierwiastkiem śladowym, który ingeruje w mikrobiotę glebową i bierze udział w aktywacji enzymów związanych z żelazem (np. w procesie syntezy chlorofilu). ). Niedobór Mn może wywołać (na przykład w pszenicy) zmniejszenie wielkości, liczby i płodności ziaren pyłku.
Niedobór manganu w glebach uprawnych nie jest rzadkością. Często ma wieloczynnikowe pochodzenie i może ulec pogorszeniu przez masowe wapnowanie (jak na niektórych glebach bretońskich bogatych w materię organiczną, ale kwaśnych w latach 80. XX wieku : mangan jest na ogół skompleksowany w związki organiczne , ale związki te stają się nierozpuszczalne, gdy pH jest obniżone. w szczególności przez rozsianą obecność mleka wapiennego .Przyswajalny mangan, uwięziony, nie jest już wtedy dostępny na tyle, aby pokryć wymagania intensywnych kultur. efekt umiarkowany.
Uprawy eksportują mangan, mają regularne zapotrzebowanie na około 400 do 500 g Mn na hektar . W rolnictwie intensywnym może być konieczne spryskiwanie roztworem wodnym 0,5 lub 1,5% mas. siarczanu manganu lub z wyprzedzeniem umiarkowane rozprowadzenie żużla Thomasa w ilości 2 lub 4% mas. lub alkaliczne działanie żużla sprawia, że mangan jest mało lub powoli mobilizowany). Od lat międzywojennych w rolnictwie produktywistycznym pojawiło się zalecenie stosowania tlenków, chlorków i węglanów manganu w celu ułatwienia przyswajania nawozów przez rośliny.
I odwrotnie, poza pewnymi progami (które również zależą od gatunku lub odmiany oraz pH gleby) mangan wykazuje toksyczność dla roślin. Progi te można osiągnąć na niektórych naturalnych glebach manganowych (lub nieużytkach przemysłowych).
HodowlaMangan jest aktywatorem lub kofaktorem enzymów (typu karboksylazy , peptydaz lub fosfataz ) obecnych w żywych tkankach zwierząt. Odgrywa kluczową rolę w tworzeniu szkieletu oraz w rozwoju i funkcjonowaniu układu rozrodczego . Jest szczególnie istotna na poziomie przedniego płata przysadki mózgowej , co umożliwia stymulację produkcji hormonów płciowych .
W przypadku bydła niedobór obejmuje opóźniony wzrost i dojrzałość płciową cieląt i jałówek , a także zaburzenia rozrodu u dorosłych. Niewielki niedobór często powoduje sztywność chodu dorosłego bydła, często na poziomie prawego stawu skokowego, a zwłaszcza u krów znaczny spadek produkcji mleka. Młode bydło wymaga 60 mg na kilogram suchej masy dziennie, u dorosłego bydła zapotrzebowanie jest zmniejszone o połowę.
W przypadku drobiu występują specyficzne choroby kostnienia, jeśli zawartość pokarmu jest zbyt niska w Mn, utrzymanie w diecie fosforu i wapnia tłumaczy różne objawy, powodując perozę lub deformację nóg u piskląt. Pisklęta potrzebują 55 mg na kilogram suchej masy dziennie, podczas gdy kury tylko 35 mg .
Dieta świń powinna dostarczać 40 mg na kilogram suchej masy dziennie. Niedobór obejmuje typowe zaburzenia wzrostu kości długich oraz charakterystyczną deformację przednich nóg. Rozród loch jest zaburzony, często padają ofiarą nieregularnej rui i aborcji.
W niskich dawkach mangan jest uznanym biopierwiastkiem w świecie roślinnym i zwierzęcym. Ten pierwiastek śladowy w dawkach rzędu jednego miligrama dziennie (maksymalnie 5 mg dziennie dla dorosłego mężczyzny) jest niezbędny dla enzymów organizmu. Ale toksyczność pochodnych manganu jest widoczna przy wysokich dawkach. Od 10 mg dziennie mangan jest śmiertelnym środkiem neurotoksycznym. Pył manganu musi być monitorowany w środowisku przemysłowym, przy dozwolonym limicie zawartości pierwiastka Mn poniżej 5 mg/m 3 . Pochłonięte w nadmiarze powodują bowiem poważne zaburzenia przemiany materii i układu nerwowego, zwane manganowym szaleństwem , następstwo skurczów i stanów ospałości, które podobnie jak w chorobie Parkinsona, ale z psychozami halucynacyjnymi, prowadzą do paraliżu na ostateczny etap. Wszystkie patologie spowodowane przez ten pierwiastek nazywane są manganizmem .
Mangan jest pierwiastkiem śladowym (niezbędnym do przeżycia człowieka); niedobór manganu (mniej niż 2 do 3 mg / dziennie dla przeciętnego dorosłego), prowadzona - na modelu zwierząt - zaburzeń reprodukcyjnych u obu płci, że wady kości The odbarwienia An ataksja i zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Mangan jest kofaktorem wielu enzymów (glikozylotransferazy, karboksylazy pirogronianowej, karboksylazy szczawiooctanowej GTP, dehydrogenazy izocytrynianowej, dehydrogenazy jabłkowej, syntetazy argininowej, syntetazy glutaminy) biorących udział w różnych procesach metabolicznych. To jest szczególnie widoczny w metabolizmie z węglowodanów i syntezy mukopolisacharydów. Jest również niezbędnym metalem do syntezy enzymów ( Mn-SOD ) uczestniczących w walce ze stresem oksydacyjnym i zapobiegających uszkodzeniom powodowanym przez wolne rodniki . Uczestniczy również w syntezie E i wydajności B1 ( tiaminy ). Ten aktywator tlenu cząsteczkowego odgrywa rolę w funkcjonowaniu metaloprotein, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa .
Wiele systemów enzymatycznych wykorzystujących magnez może współpracować z manganem, ale ze zmodyfikowaną charakterystyką enzymu (Km, Vmax). Czasami może również zastąpić cynk w innych enzymach.
U zdrowych dorosłych ludzi 3 do 5% spożytego Mn jest wchłaniane podczas przechodzenia bolusa przez jelito i przechodzi do krwi . To, co nie jest wykorzystywane przez normalny metabolizm, jest szybko eliminowane przez wątrobę, która wydala ją z żółcią, która zawraca do jelita, skąd zostanie wydalona przez kał . Kolejna część, rozpuszczona w drodze wodnej, znajduje się w moczu .
Jednak przyjmowany w ilości przekraczającej kilka mg dziennie, staje się - zgodnie z modelem zwierzęcym i danymi z medycyny pracy - neurotoksyczny, prawdopodobnie wywołując poważne i nieodwracalne zaburzenia układu nerwowego i neuromotorycznego . Doniesienia o pojedynczych lub seryjnych przypadkach zatrucia są regularnie publikowane od 1837 roku . W kanadyjskim badaniu stwierdzono, że woda pitna może wpływać na zdolności poznawcze i rozwój intelektualny dzieci. Zaburzenia neurodegeneracyjne, które wywołuje, są nieodwracalne (co sugeruje idiopatyczną chorobę Parkinsona . Według Taksera i in. (2003): „Chociaż istnieje ryzyko akumulacji Mn u płodu w czasie ciąży , dostępnych jest niewiele informacji. poziom narażenia środowiskowego u ludzi” , ale dostępne dane «sugerują, że ekspozycja na środowisko do Mn w łonie matki może mieć wpływ na wystąpienie rozwoju psychomotorycznego» na wczesne wykrywanie chorób.
obszaru granicznego bezpieczeństwa określonym we Francji przez byłego AFSSA , teraz rączki wynosi od 4,2 do 10 mg na dzień, z czego ostatnia oczywiście krańcowe .
wdychanie aerozolu dwutlenku manganu również niebezpieczny dla oddechowych płuc, w tym spawania .
w przypadku pracy i środowiska ekspozycji , a nawet przed pojawieniem objawy kliniczne ostrego lub przewlekłego zatrucia, com Zachowania neurologiczne , neuropsychologiczne i neurofizjologiczne mogą ujawnić wczesne oznaki neurotoksyczności manganu. Podkreślają spowolnienie funkcji motorycznych, z nasileniem drżenia, zmniejszoną szybkością reakcji nerwowo-mięśniowej, możliwym deficytem zmysłów węchowych i pamięci, deficytami intelektualnymi i zmianami nastroju. Według badaczy Merglera i Baldwina, podczas gdy kilka badań sugerowało zależność dawka-odpowiedź, inne nie wykazały wyraźnego związku między ekspozycją na mangan określoną na podstawie szacunków a jego możliwym wychwytem, który jest wykrywany zewnętrznie na podstawie wyników testów neurologicznych, a następnie mierzony konkretnie przez różne poziomy we krwi, moczu lub włosach, co może przekładać się na ołów w kontekście zatrucia ołowiem starszej impregnacji, zwłaszcza u dzieci mieszkających w pobliżu obszarów zagrożonych skażeniem manganem, zwłaszcza w obszarach górniczych lub przemysłowych). Trikarbonylek metylocyklopentadienylo manganu poprzednio związana z ołowiu w paliwach i wciąż stosuje się w liczbie oktanowej do benzyny , ale przy niższych dawkach ze względu na jego toksyczność, również używany jako środek grzybobójczy , może być źródłem narażenia się liczyć według Mergler i Baldwin (to na spadek w Stanach Zjednoczonych, ale wraz ze wzrostem jego użycia w krajach ubogich).
Zaczynają być lepiej poznawane mechanizmy biochemiczne leżące u podstaw toksyczności manganu. Wiadomo, że istnieją indywidualne podatności, przynajmniej częściowo, pochodzenia genetycznego i że proces toksyczny obejmuje samoutlenienie dopaminy i wytwarzanie wolnych rodników, które następnie indukują uszkodzenia neuronów. Mangan może również zaburzać gospodarkę hormonalną , ponieważ analizy przeprowadzone w medycynie pracy pokazują, że niski poziom narażenia na tlenki manganu w środowisku przemysłowym jest wystarczający do wywołania zmiany w dystrybucji prolaktyny w surowicy , która również występuje w wyższych stężeniach w narażeni pracownicy w porównaniu z dopasowaną grupą kontrolną, a te nienormalnie wysokie wartości utrzymują się z czasem u tych pracowników. Oceniono inne markery biochemiczne, a model dawka-odpowiedź oparty na Mn w moczu uznawanym za marker narażenia przy niskiej dawce referencyjnej (0,4 mikrograma Mn na litr moczu), „co sugeruje, że ekspozycja środowiskowa na mangan może przyczyniać się do nieprawidłowego wysoki poziom prolaktyny w surowicy w populacji ogólnej” .
Chociaż obserwuje się znaczny postęp choroby Parkinsona (500 000 do 1,5 miliona przypadków rocznie w Stanach Zjednoczonych), lekarze podczas diagnozy różnicowej muszą lepiej rozważyć ekspozycję na mangan . A priori, lekarz medycyny pracy może pomóc ekspozycję granica tego metalu, a zatem jego szkodliwego wpływu na zdrowie w pracy .
Mangan ma 29 radioaktywnych izotopów. Wynoszą one od 44 mln do 67 mln. Wydają się one prawie nieobecne w przyrodzie (niewykrywalny szum tła), ale mogą ulegać biokoncentracji i bioakumulacji, na przykład przez wodne mszaki ( Fontinalis , Cinclidotus i Platyhypnidium , przy współczynniku stężenia od 15 000 do 25 000 (w stosunku do świeżej masy) według Beaugelin- Seiller, 1994 cytowany przez IRSN, 2001) zwiększający się w strefie wpływu wyładowań radioaktywnych cieczy z instalacji jądrowych .
Najważniejsze radioizotopy (do wyładowań i zastosowań przemysłowych lub laboratoryjnych) to:
Oba są produkowane przez elektrownie jądrowe; Jest stabilnym produktem aktywacji żelaza struktur reaktorów jądrowych (reakcja n, p na 54 Fe), przenoszonym do środowiska po korozji metali oraz w postaci cząstek w strumieniu neutronów reaktora. Na początku XXI wieku oszacowano, że radiomangan stanowił od 1 do 2% całkowitej aktywności gamma (z wyłączeniem trytu) uwalnianej w postaci płynnej przez elektrownię jądrową EdF, tj. około 1 GBq rocznie (Florence i in. Hartmann, 2002) .
W powtórnym przetworzeniu roślin , to „pochodzi od elementów paliwowych, które produkty aktywacyjne są dołączone, w postaci tlenków. Podczas operacji rozpuszczania paliwa mangan jest ponownie wprowadzany do roztworu. Aktywność uwolniona w 54 Mn jest zasadniczo w postaci płynnej, wyniosła 12 GBq w 1999 roku dla zakładu La Hague (Van der Stricht i Janssens, 2001 cytowany przez IRSN, 2001) i 20 GBq w 2002 roku dla zakładu Sellafield (BNFL , 2003 cytowany przez IRSN 2001) ” .
Według IRSN „parametry radioekologiczne charakteryzujące jego przenoszenie wzdłuż łańcucha gleba → roślina → pokarm są dość dobrze znane (na przykład badane u pstrąga, ale nie u małży filtrujących, jednak uważane za interesujące jako biorewelator skażenia 'pożywki ), w przeciwieństwie do transferu dolistnego, którego prawie nie badano dla tego pierwiastka ” . Wydają się być bardzo zmienne w zależności od gatunku i być może pewnych kofaktorów. W promieniotwórczymi skutki jego radioaktywnych izotopów pozostają słabo poznane, ale IRSN 2001 opublikowany listwy 54 Mn (β - emiter ). U zwierząt i ludzi możemy założyć, że zaburzają metabolizm, ponieważ mangan jest pierwiastkiem niezbędnym (w niskich dawkach), m.in. dla „mineralizacji kości, metabolizmu energetycznego, syntezy i aktywacji. enzymów, w szczególności metaloenzymów (mitochondrialna dysmutaza ponadtlenkowa, pirogronian karboksylaza, arginaza nerkowa itp.), ochrona komórek przed wolnymi rodnikami itp. (ATSDR, 2000, cytowany przez IRSN 2001), z wyższymi poziomami melaniny oraz w wątrobie, trzustce, nerkach i innych narządach bogatych w mitochondria. Wydaje się, że włączenie manganu następuje głównie poprzez spożycie, a następnie dyfuzję przez krew, związanego z białkami osocza ( albumina , transferyny )” .
Metal ten jest dość powszechnym naturalnym pierwiastkiem chemicznym (stanowi 0,1% skorupy ziemskiej ) i wszechobecnym w środowisku. Występuje w wielu typach skał i osadów, w glebie i wodzie. Erozja gleby jest głównym źródłem naturalnych emisji manganu do powietrza, opadów i gleby przed aerozolu morskiego , że pożary lasów , emisji pyłu wulkanicznego i przelewy przez rośliny.
Bezpośrednie źródła antropogeniczne istnieją od rewolucji przemysłowej w górnictwie i hutnictwie (górnictwo, przeróbka minerałów, potem produkcja manganu, ale także jego stopów, stali i żelaza).
Innym źródłem jest wymywanie przez deszcze z obszarów przemysłowych, gdzie jest wydobywana, rafinowana, wykorzystywana lub poddawana recyklingowi (szczególnie w przypadku odwadniania kopalń kwasowych , podobnie jak w przypadku wymywania zawierającej ją nekromasy (tkanek zwierzęcych lub roślinnych, w tym liści). , obornik...). Występuje również w ludzkich odchodach i zwierzętach. Według WHO „spalanie paliw kopalnych oraz w mniejszym stopniu emisje ze spalania dodatków do paliw, ponieważ pierwiastek ten nie ulega biodegradacji ani degradacji na w ludzkiej skali czasu, występuje w znacznych ilościach w ściekach i osadach ściekowych.
PowietrzeW powietrzu jego stężenie jest zwykle bardzo niskie i utrzymuje się tak w regionach o małej aktywności człowieka (średnio około 0,5 do 14 ng/m3 powietrza), wyraźnie wzrasta na obszarach wiejskich (średnio 40 ng/m3) oraz jeszcze więcej na obszarach miejskich (średnio od 65 do 166 ng/m3) z czasami bardzo wysokimi wskaźnikami w regionach przemysłowych (do 8000 ng/m3) lub w pobliżu bardzo ruchliwych autostrad. W pobliżu odlewni poziom manganu sięga od 200 do 300 ng/m3, by przekroczyć 500 ng/m3 w pobliżu przemysłu żelazo- i krzemomanganu.
Może być wdychany w postaci lotnych związków lub spożywany w postaci pyłu w niektórych kontekstach przemysłowych (fabryki metalurgiczne, kopalnie itp.).
wodaW wodzie poziom manganu różni się znacznie w zależności od kontekstu geologicznego, od 10 do 10 000 mikrogramów na litr (ale rzadko powyżej 1000 µg/L i prawie zawsze poniżej 200 µg/L. Stężenia kilku µg/L mogą plamić tkaniny i tworzyć zbyt łatwo wyczuwalne smaki, kolory i zapachy Często konieczny jest zabieg oczyszczający, utrwalający mangan w postaci stałej.Woda zawierająca niezwykłe nadmierne stężenie soli manganu, najczęściej pochodzenia naturalnego, nazywana jest „czarną wodą” w żargon fizykochemików terenowych.
W środowisku wodnym jego dwie główne formy to Mn (II) i Mn (IV), przy czym ruch między tymi dwiema formami jest kontrolowany przez mniej lub bardziej abiotyczny lub drobnoustrojowy kontekst redoks . W wodzie chemia środowiskowa manganu zależy przede wszystkim od pH i warunków redoks medium; Mn(II) dominuje, gdy pH i potencjał redoks są niskie i na korzyść rosnącego udziału koloidalnych tlenowodorotlenków manganu przy pH powyżej 5,5 (w wodach niedystroficznych . Na granicy osad-woda oraz w osadach czynniki chemiczne kontrolujące postać chemiczną manganu, zawartość tlenu pokrywającą wody i przenikanie tlenu w osadzie, jak i ilość węgla organicznego bentonicznych . na anthropisation środowiska zmienione tych warunkach (z kwaśnego deszczu i oceanie zakwaszenie oraz ogólna tendencja do eutrofizacji i zapychania oraz eutrofizacji osadów, coraz częściej stając się beztlenowymi ).
Osady i glebyW osadach często można znaleźć w strumieniach maksymalne poziomy od 410 do 6700 mg/kg suchej masy . Te czasami duże i nadmierne stężenia osiągane są lokalnie (na przykład do 13 400 mg/kg (suchej masy) na dnie jeziora miejskiego, do którego spływa woda z obszarów przemysłowych i mieszkalnych oraz opad w powietrzu ze starych hałd żużlu. Poziomy od 100 do 1000 mg / kg (suchej masy) są podane w pływów strefy i osadów północnego Adriatyku In. Bałtyku suche ładunki 3550 do 8,960 mg / kg (wagi s) rejestrowano na górnej frakcji osadu, są wyjątkowo wysokie stężenia manganu byłyby spowodowane aktywnością żelaza i stali, a jego pochodne żelazomanganu ostatecznie przenoszone w konkrecjach i ładunkach rzecznych do tego morza śródlądowego o małej zdolności do odnowy.
W glebie zawartość zmienia się już w zależności od zmian podłoża geologicznego lub „naturalnego zanieczyszczenia” przez wodę i zapylone wiatry, przy czym „naturalne tło geochemiczne” lub globalny poziom Mn może wahać się od mniej niż 1 do 4000 mg / kg gleby (sucha masa), przy średnich wartościach od 300 do 600 mg/kg gleby (sucha masa). Przy tej samej zawartości mangan wywołuje bardziej toksyczne działanie w glebach naturalnie kwaśnych lub zakwaszonych.
W glebach rzeczywiście skażonych działalnością człowieka (teren poprzemysłowy, złoża agrochemiczne itp.) grzyby mogą je (ponownie) zagęszczać i eksportować w postaci rozpuszczalnej poprzez swoją sieć grzybni do sieci pokarmowej , co nie wyklucza transportu przez zwierzęta zjadające żywe grzyby (np. ślimak lub wiewiórka), utrwalanie przez rośliny biorców lub degradacja w zamian za nekromasę , ostateczny termin biomasy.
jedzenieW żywności występuje czasem w znacznych ilościach, głównie w kiełkach pszennych i pełnoziarnistym chlebie , żyto , płatkach owsianych , brązowym ryżu , melasie , orzechach włoskich , migdałach i orzechach laskowych , suszonym kokosie , kakao lub ciemnej czekoladzie , małżach , przegrzebkach i ostrygach , wiele ryby takie jak pstrąg i szczupak , gotowana soczewica lub quinoa , ciecierzyca , soja , prawnik , zielona fasola , szpinak , zielone warzywa liściaste , świeże owoce takie jak jeżyny , maliny , truskawki , ananas , oliwa z oliwek , żółtko jaj , lub orzeszki pinii , herbatę , syrop klonowy , suszone banany , kasztany , zioła i różne przyprawy, takie jak mielony imbir , kardamon , goździki , cynamon ...
Metal ten jest pierwiastkiem śladowym dla roślin (ich zapotrzebowanie na mangan waha się od 10 do 50 mg/kg tkanki). Jednak łatwo ulega biokoncentracji i bioakumulacji przez wiele organizmów wodnych (przy współczynniku koncentracji od 2000 do 20 000 w przypadku roślin morskich i słodkowodnych, 2500 do 6300 w przypadku fitoplanktonu , 300 do 5500 w przypadku makroalg morskich, 800 do 830 w przypadku małży w strefie pływów , a od 35 do 930 dla ryb.
Na koniec XX p wieku, średnia zawartość manganu organizmów wodnych ( skorupiaki , mięczaki , ryby ), około 10 mg / g (waga na mokro), a stężenia wody i bioakumulacji w sieci pokarmowej wzrasta wraz z temperaturą, ale zmniejsza się wraz ze wzrostem pH i zasolenia
Zgodnie z dostępnymi danymi i badaniami,
„Większość testów toksyczności przeprowadzono przy użyciu manganu jonowego”, a ogólna ekotoksyczność pozostaje słabo poznana. Niewiele jeszcze wiadomo na temat toksyczności wodnej koloidalnych , cząstek stałych , nanocząstek i skompleksowanych form manganu (jednak trzy ostatnie formy są ogólnie uważane za mniej toksyczne w równoważnych dawkach).
Możliwe jest modelowanie zachowania manganu w środowisku za pomocą manganu 54. Jednak te informacje wskazujące na jego monitorowanie i lokalizację w żaden sposób nie rozwiązują oceny ekotoksykologicznej, która jest skomplikowana przez:
Ponieważ mangan jest pierwiastkiem śladowym, efekty toksyczne pojawiają się w dwóch sytuacjach:
Na początku lat 90. głównymi krajami produkującymi rudy były, głównie rudy niskiej jakości, Rosja i jej dawni sąsiedzi WNP , Kazachstan i Ukraina , Chiny i Indie, a przede wszystkim rudy wysokiej jakości. , RPA , Gabon , Brazylia , i Australii . Na początku dekady roczna światowa produkcja rudy manganu została oszacowana na 30 milionów ton. Głównymi eksporterami były wówczas Gabon, Brazylia, Australia i Ukraina. W 1990 roku największymi importerami były Japonia, Chiny i Francja.
Od lat 80. rynek żelazostopów, poszukiwanych przez koncerny stalowe półproduktów do produkcji stali i jej technicznych pochodnych, był zmonopolizowany przez producentów manganu. Umowy o transferze technologii są zawierane między krajami uprzemysłowionymi a krajami produkującymi minerały. Aby zapewnić długoterminowe przywództwo, potężna południowoafrykańska grupa wydobywcza, Samancor, łączy siły z konsorcjum japońskich grup, w szczególności z oddziałami Ferralloys : Japan metal & Chemical & Mitsui oraz Mizuschina & Ferroalloys Sumitomo.
Większość żelazomanganu wytwarzana jest w elektrycznym piecu łukowym, a coraz mniej według najczęściej starych procesów w wielkim piecu .
Produkcja (y) za rok 2013 w milionach ton ekwiwalentu manganu, rozdzielona pomiędzy główne kraje produkujące górnictwo, z ich możliwymi szacunkowymi rezerwami górniczymi manganu:
Kraj | Produkcja górnicza w ekwiwalencie Mn | % na całym świecie | Szacowane rezerwy | |
---|---|---|---|---|
1 | Afryka Południowa | 4,3 mln ton | 25,4% | 150 mln ton |
2 | Chiny | 3 mln ton | 17,7% | 44 mln ton |
3 | Australia | 2,975 mln ton | 17,6% | 97 mln |
4 | Gabon | 1967 mln ton | 11,6% | 24 mln ton |
5 | Brazylia | 1,12 mln ton | 6,6% | 54 mln ton |
6 | Indie | 0,92 mln ton | 5,4% | 49 mln ton |
7 | Ghana | 0,533 mln ton | 3,2% | - |
8 | Malezja | 0,43 mln ton | 2,5% | - |
9 | Kazachstan | 0,39 mln ton | 2,3% | 5 mln ton |
10 | Ukraina | 0,3 mln ton | 1,8% | 140 mln ton |
Cały świat | 16,9 mln ton | 100% | 570 mln ton |
W 2015 roku na całym świecie wydobyto prawie 46 mln ton rud manganu, wytwarzając równowartość 15,3 mln ton manganu.
We Francji zasoby byłyby rzędu od 150 do 160 000 ton rudy. Francuski przemysł importuje dziś rudę głównie z Gabonu , kraj z powodu braku kopalń prawie nie produkuje manganu, ale firma Eramet jest jedną z pierwszych firm wydobywczych zajmujących się wydobyciem Mn.
Według francuskich zwyczajów w 2014 roku Francja była importerem netto manganu. Średnia cena importowa za tonę wynosiła 220 EUR.
„16. Fluor, chlor, brom, jod, astat, mangan, technet, ren; 20.1. Stopy metali; 20.2. Stopy metali (ciąg dalszy); 20.3 Stopy metali (ciąg dalszy)”
( BNF Wskazówki n O FRBNF37229023 )1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||||||||||||||||
1 | H | Hej | |||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Być | b | VS | NIE | O | fa | Urodzony | |||||||||||||||||||||||||
3 | nie dotyczy | Mg | Glin | tak | P | S | Cl | Ar | |||||||||||||||||||||||||
4 | K | To | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Współ | Lub | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | |||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Tak | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Płyta CD | W | Sn | Sb | ty | ja | Xe | |||||||||||||||
6 | Cs | Ba | To | Pr | Nd | Po południu | Sm | Miał | Bóg | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Czytać | Hf | Twój | W | Re | Kość | Ir | Pt | W | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | W | Rn | ||
7 | Fr | Ra | Ac | Cz | Rocznie | U | Np | Mógłby | Jestem | Cm | Bk | cf | Jest | Fm | Md | Nie | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | |
8 | 119 | 120 | * | ||||||||||||||||||||||||||||||
* | 121 | 122 | 123 | 124 | 125 | 126 | 127 | 128 | 129 | 130 | 131 | 132 | 133 | 134 | 135 | 136 | 137 | 138 | 139 | 140 | 141 | 142 |
Metale alkaliczne |
Ziemia alkaliczna |
Lantanowce |
Metale przejściowe |
Słabe metale |
metalem loids |
Długoterminowe metale |
geny halo |
Gazy szlachetne |
Przedmioty niesklasyfikowane |
aktynowce | |||||||||
Superaktynowce |