Etruria , ogólnie oznaczony w greckich i łacińskich tekstów źródłowych o nazwie Tyrrhenia (w języku greckim : Τυρρηνία ) był region środkowych Włoszech , na terytorium Etrusków .
Jest obecną Toskanią , przedłużającą okres jej maksymalnej ekspansji poza Apeniny, toskańsko-emiliańskie, aż do równiny Padu i jej ujścia w Hadrii , starożytnym porcie, od którego nazwę wzięło Morze Adriatyckie . Na południu terytorium Etrusków rozciągało się poza Rzym (włącznie) do Kapui .
Hiszpański językoznawca Francisco Villar (es) sporządził spis starożytnej toponimii i hydronimów Etrurii. Wskazuje to na znaczną część etymologii indoeuropejskich . Wśród nich: Albina, Alma, Alsium, Arnine, Arnos, Arnus, Aventia, Marta, Pallia, Umbro, Vetulonium, Volsinii. Ponadto, większość etruskim hydronimów mieć niebędącą łaciński indoeuropejski etymologię : Albina, Alma, amina, Arnos, Arnus, auser, Aventia Marta, Minio, Osa, Ossa, Pallia, Umbro ... Wreszcie, bardzo niewiele inni (Clusinus, Cremera, Lingeus, Trasumenus, Vesidia) mogliby poszczycić się etymologią etruską , gdyby tylko specjaliści byli w stanie to zrobić.
Konkluduje, że terytorium zajmowane przez Etrusków przedstawia sytuację hydro-toponimiczną bardzo podobną do pozostałej części Włoch i Europy Zachodniej: przedstawia bardzo głęboką warstwę toponimiczną o charakterze indoeuropejskim, do której należy większość zaświadczonych hydronimów. w starożytności i że ta stara toponimia istniała przed czasem, kiedy Etruskowie przybyli do tego miejsca. Kiedy Etruskowie osiedlili się, nie mieliby możliwości nadawania nazw rzekom w ogóle, ponieważ otrzymali je już od poprzedniego ludu i ograniczyli się do ich nauki, dostosowania ich do swojego języka, a następnie przekazali je w końcu Rzymianie . Kiedy ci ostatni zromanizowali Etrurię, ograniczyli się do włączenia tych nazw i przystosowania ich do łaciny .
Kwestia pochodzenia Etrusków była przedmiotem wielu kontrowersji wśród uczonych. Pierwszym z nich jest grecki historyk Dionizjusz z Halikarnasu, dla którego byłaby rdzenną. Jednak zgodnie z tradycją przytoczoną przez Herodota , dla którego arystokracja Etrusków byłaby pochodzenia lidyjskiego , RSP Beekes, za innymi Etruskologami, utrzymuje „wschodnie” pochodzenie Etrusków, terytorium pochodzenia tych populacji. dalej na północ od klasycznej Lydii . Jako główne argumenty podaje stelę Lemnos , która zostałaby zapisana charakterami archaicznego języka etruskiego, wskazanie Herodota, że mieszkańcy Plakiê i Skylakê mówili tym samym językiem co Etruskowie, lub użycie terminu „ Tyrsēnoi ” dla Etruskowie i ludy północno - zachodniej Azji Mniejszej . Językowo przyrostek -ānos był od dawna uznawany za charakterystyczny dla nazw etnicznych w północno-zachodniej Azji Mniejszej; niektórzy uważają, że nie pochodzi on z Grecji : Αβυδηνός, Ολυμπιηνός, Περγαμηνός, αρδηνός . Jeśli chodzi o język, Steinbauer (1999) zauważył, że Etrusków ma większość swoich powiązań (zapożyczeń) z Lydianem. Wreszcie Tarchon , którego Herodot opisuje jako przewodnika Etrusków, którzy po ciężkim głodzie poprowadzili ich z Lidii do Etrurii, byłby nikim innym jak Tarhu , bogiem burzy i wyższym bogiem Louwitów i Hetytów .
Kilkanaście confederate miast, tworząc naród, co odpowiada za wiele lucumonies stanowiły etruskie League (w) , w oparciu dodecapolis : Weje , Cerveteri , Tarquinia , Vulci , Volsinii Novi , Clusium , Perugia , Cortona , Arretium , Volaterrae , Vetulonia , Rusellæ .
Każde miasto odpowiadało tylu dzielnicom, które składały się z mniejszych miast, miasteczek i wsi. Każde miasto było zarządzane przez Lucumona , gubernatora z arystokracji . Byli jednak inni sędziowie: na przykład słowo zilath pojawia się kilka razy w epigrafii i jest związane z magistratem .
Miasta etruskie były liczne, najważniejsze to:
Pierwsze miasta etruskie nie prezentowały charakterystycznego planu, jednak późniejsze miasta układano na planie ortogonalnym: dwie osie północ-południe ( cardo ) i wschód-zachód ( decumanus ) tworzące skrzyżowanie, z którego uporządkowano linię. , rysując bloki przypisane do różnych funkcji (przestrzeń publiczna, przestrzeń sakralna, domy). Zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, „centralne” ogrzewanie to jedne z wynalazków, które później podjęli Rzymianie .
Miasta te były najpierw zarządzane przez króla, a następnie przez oligarchię , wywodzącą się z wielkich rodów arystokracji . Miasta te czasami przegrupowywały się w konfederacje lub ligi o charakterze religijnym. Z biegiem czasu wzbogacając się dzięki produktom rolnym okolicznych ziem, w szczególności pszenicy , oraz kwitnącej hodowli zwierząt , górnictwa i handlu, miasta etruskie szybko odniosły sukces. Etruskowie przeszedł rozprężania między VII TH i V th wieku BC. ne na równinie Padu , na północy, gdzie kwitły miasta Felsina ( Bolonia ) i obecne Marzabotto , połączone ze Spiną , nad Adriatykiem, miasto gromadzące wpływy świata greckiego i promujące lukratywny handel w bursztynie i cynie z północy, południa, w Lacjum i z silną obecnością w Kampanii , a wreszcie na Korsyce w Alalii (dziś Aléria ). Z drugiej strony na morzu konkurencja z flotami Kartaginy i Greków była bliska. Rzym był przez stulecie domeną etruską, a dynastia Tarquinów , królów pochodzenia etruskiego, odzwierciedla wyższość i znaczenie południowych miast etruskich, które pozostawiły niezatarte ślady w religii, zwyczajach, instytucjach i tradycjach. potwierdzone przez archeologię .
Według rzymskiego historyka Liwiusza , Lukumon było również pierwotnym imieniem Tarquina Starszego , pierwszego etruskiego króla Rzymu , później zlatynizowane imię Lucjusza .
Centrum religijne Etrusków znajdowało się w Voltumna , niedaleko Volsinii . Po partiach i igrzyskach pariétrusques, przedstawiciele dodecapolis (w) wybrali sędziego federalnego ( zilat meχl rasnal , sacerdos lub rex Latins), który pełnił rolę religijną i bez wątpienia ekonomiczną, ale bardzo niewielką.
W VII th i VI th stulecia pne. J. - C. miasta te znały tryb monarchiczny. Niektórzy monarchowie (lub lucumon ) wydają się legendarni ( Mézence de Cæré , Properce de Véies czy Thybris ), o innych świadczą teksty i archeologia ( Tarquins , Servius Tullius , Mastarna z Rzymu , Porsenna z Clusium ). Wywodzący się z arystokracji ich władza wydaje się być absolutna, choć nadzorowana przez książęcą oligarchię i sprawowana na polu politycznym, religijnym i militarnym. Pierwsza elekcyjna rodzina królewska szybko stała się dziedziczna przez kobiety. Nie ma śladu zgromadzenia porównywalnego z senatem rzymskim .
Pomiędzy końcem VI th wieku i połowy V -tego wieku, oligarchiczny ustrój republikański na podstawie tyranii ustanowionego w większości miast etruskich, gdzie niemal równe społeczeństwo rozwinięte w jednej klasie. Moc poszedł do princeps (według łacińskiej transkrypcji ), oligarchowie wykonywania magistratury ( zilath , purth , macstrevc ). Te same rodziny, rywalizujące między sobą, sprawowały władzę z zachowaniem ciągłości.
Podstawą gospodarki Etrurii było rolnictwo , rybołówstwo i łowiectwo, ale także piractwo. Z okresu Villanovan eksploatowano złoża miedzi , cyny , żelaza , srebra i ołowiu, a rudy przerabiano lub sprzedawano. Najczęściej używanym kamieniem budowlanym był tuf wulkaniczny .
Etruria miała znaczną przewagę: metale, które były obecne w północno-zachodniej części Rzymu ( góry Tolfa ), a zwłaszcza na wyspie Elba (Aithaleia).
„Za miastem, które Tyrreńczycy nazywają Populonią, znajduje się wyspa o nazwie Aithaleia. Od wybrzeża dzieli ją około stu stadionów, a swoją nazwę zawdzięcza dymowi (aithalos), który zalega nad nim grubą warstwą. Dzieje się tak, ponieważ wyspa ta zawiera duże złoże rudy żelaza, którą mieszkańcy wydobywają, aby ją stopić i zatopić; posiada dużą ilość tego minerału. Ci, którzy pracują przy rudie, kopią skałę i spalają jej fragmenty, które zostały rozbite w bardzo pomysłowych piecach; w tych piecach topią kawałki za pomocą bardzo gwałtownego ognia i wlewają metal świniom średniej wielkości, które wyglądają trochę jak duże gąbki. Te sztabki są kupowane przez kupców, którzy płacą gotówką lub w naturze i którzy przewożą je do Dicæarcheia (greckie miasto w pobliżu Pouzolles) lub na inne targowiska, gdzie inni kupcy kupują te ładunki i przy pomocy „mnóstwa kowali, których mają zebrane razem tworzą wszelkiego rodzaju żelazne przedmioty. "
- Diodor z Sycylii , V, 13.1
Metalurgia wywołał rozwój handlu na VII XX wieku. Etruskowie na własnych statkach eksportowali przedmioty z brązu (trąbki, mównice) z Hiszpanii do Aten , z Kartaginy do Wielkiej Brytanii, Danii , Szwecji i przez południową Galię do „ Południowych Niemiec i Czech” . Najważniejszy był handel z Grecją (ceramika strychowa a pszenica Magna Graecia i metale). Południowa Galii kupowała wino i metale oraz dostarczała skóry, futra i cynę.
Wszystkie te wymiany sprzyjały również ruchowi ludzi, technikom i mieszaniu etnicznym:
„Koryncki mężczyzna imieniem Démarate z rodziny Bacchiades popłynął tam handlować do Włoch i przywiózł tam swój statek transportowy i własne towary. Sprzedawszy je w portach etruskich miast, które były wówczas najbardziej rozkwitającymi we Włoszech, i osiągnąwszy znaczne zyski, nie chciał już ruszać do innych portów, ale kontynuował swój ruch na tych samych wodach, przewożąc towary etruskie. Grecy i greckie jedzenie wśród Etrusków. W ten sposób bardzo się wzbogacił. W czasie Rewolucji Korynckiej , kiedy tyran Cypselos wypędził Bachiades, wierząc, że z powodu swojego bogactwa i przynależności do arystokracji nie może już żyć bezpiecznie pod tyranią, zabrał, co mógł, zabrał swój majątek i opuścił Korynt drogą morską; ponieważ z racji swojej działalności handlowej miał wielu znakomitych przyjaciół wśród Etrusków, a zwłaszcza w Tarquinia , mieście, które wówczas było duże i kwitnące, osiedlił się tam i poślubił kobietę ze znakomitej rodziny. "
- Dionizjusz z Halikarnasu , Roczniki Rzymskie , III, 46
.