Boczek Rogera

Boczek Rogera Obraz w Infoboksie. Pomnik Rogera Bacona w Muzeum Uniwersytetu Oksfordzkiego.
Narodziny 1214
Ilchester
Śmierć 11 czerwca 1294(80 lat)
Oksford
Szkolenie Oxford University
Szkoła / tradycja augustynizm
Główne zainteresowania filozofia naturalna
Niezwykłe pomysły metoda eksperymentalna
Wpływem Awicenna
Pod wpływem Auguste Comte
Przymiotniki pochodne boczek

Roger Bacon ( 1214 - 1294 ), znany jako Doktor Mirabilis ("podziwny Doktor") ze względu na jego cudowną naukę, filozof , naukowiec i alchemik angielski , jest uważany za jednego z ojców metody naukowej wraz z jej odzyskaniem, według autora w 1996 prac Alhazena . Dla Bacona „żadna mowa nie może dać pewności, wszystko opiera się na doświadczeniu” , doświadczeniu naukowym lub religijnym. Był pierwszym w świecie zachodnim, który zakwestionował nauki Arystotelesa , podając dodatkowe obserwacje.

„Ten mnich, nieznany i straszliwie prześladowany za życia, jest największą postacią naukową średniowiecza. To największy i najpełniejszy geniusz, jaki w tym długim okresie zdarzył się w Europie. "

-  Louis Figuier , Znakomite życia i naukowcy

Biografia

Roger Bacon urodził się w Ilchester , Somerset , Anglia , w 1214 (według Thomasa S. Maloneya). Około 1228 r., w wieku prawie czternastu lat, rozpoczął studia na Uniwersytecie Oksfordzkim , gdzie mógł posłuchać Edmonda Richa z Abingdon (Saint Edmo, 1170-1242). Około 1236 uzyskał stopień mistrza sztuki ( magister in artibus ). Znajdujemy go w Paryżu , na Wydziale Sztuk Pięknych, gdzie wykłada w 1237 roku. Poznał Alexandre de Halès , Guillaume d'Auvergne , Roberta Kilwardby , Pierre'a de Maricourt , Thomasa Gallusa . Jego pierwszy poważny okres produkcji trwał od 1237 do 1250 roku. Tak więc skomentował i skrytykował dzieło Arystotelesa w Quaestiones  : nie będąc nowością ani śmiałością (Arystoteles został zakazany w 1215, 1228, 1231 i nie będzie uważany za filar logiki dopiero w Sumie teologicznej , do której Kościół zbierze się kilka lat po jego śmierci). Skomponował swoją Summa grammatica , dwa traktaty o logice: Summa de sophismatibus et differibus i Summulae dialectices .

Osiadł w Oksfordzie od 1247 do 1256, nauczając Arystotelesa . Ośmiokątna wieża na południowym krańcu Mostu Szaleństwa jest tradycyjnie uważana za jego miejsce nauki. Został rozebrany w 1779, ale odtworzony w 1787 na wczesnej akwareli Williama Turnera ze starszej ryciny. Ta praca jest przechowywana w Tate Britain .

Studiował Adama de Marsha (Adam de Marisco, 1200-1259), teologa , prawnika, naukowca. Jak sam przyznał, w latach 1247-1248 zerwał z naukami scholastycznymi, aby studiować języki „mądrościowe” ( hebrajski , grecki , arabski , chaldejski ) i nauki ścisłe ( optyka , matematyka , astronomia itp.). Mówi się, że jest uczniem wielkiego uczonego Roberta Grossetête (1168-1253), ale prawdopodobnie go nie spotkał, raczej studiował jego prace z zakresu optyki i matematyki. W 1256 wstąpił do franciszkanów , zakonu Braci Mniejszych założonego przez św. Franciszka z Asyżu i skazanego na ubóstwo. W tym samym roku Richard de Cornwell został odpowiedzialny za badania naukowe dla franciszkanów w Anglii, stosunki były wrogie. Być może w tym czasie i przez kilka lat (1257? -1266?), Roger Bacon nie był więziony, ale raczej pozbawiony możliwości nauczania, zamknięty, obserwowany, nękany w klasztorze franciszkańskim w Paryżu; powie to w swoim liście do Papieża:

„Z powodu wielu dolegliwości i różnych ułomności nie mogłem uczestniczyć od dziesięciu lat w zajęciach dydaktycznych… surowy nakaz moich przełożonych zakonnych wymagał ode mnie, abym nie przekazywał żadnych pism o mojej wierze. "

Jest bardzo kontrowersyjny w odniesieniu do współczesnego mu Alberta Wielkiego (1200-1280): „Wszystkie jego dzieła są bezużyteczne, a przeciwnie szkodzą prawdziwej filozofii. »Sobór w Narbonne w 1260 r. zabronił braciom franciszkańskim publikowania bez zezwolenia . Jego drugi pobyt w Paryżu trwał od 1256 do 1280 roku. Spotkał się ze św. Bonawenturą , ministrem generalnym franciszkanów od 1256 roku.

Jego drugi ważny okres produkcji trwał od 1260 do 1292. W 1265, wraz z pojawieniem się papieża Klemensa IV (Guy Foulques), którego znał dobrze od 1263 roku i który darzył go wielkim szacunkiem, jego badania nabrały tempa. ZLipiec 1266Papież poprosił go o przesłanie mu swoich dzieł, pomimo zakazów konstytucji Narbonne i w tajemnicy. Roger Bacon marzył o paryskim uniwersytecie opartym na znajomości nie tylko Arystotelesa, Awicenny i Awerroesa , ale także nauk arabskich - którym był głęboko zadłużony - i języków arabskich. Wysłał Papieżowi list dedykacyjny, który określa jego program ( Epistula ad papam Clementem IV ), następnie trzy projekty sumy filozoficzno-naukowej: Opus minus (1265), Opus majus (1268), Opus tertium (1270), ale także w De speculis comburentibus (na ognistych luster) , kilka broszur na temat astrologii i alchemii. Porzuca to wyznanie:

„Dużo pracowałem w nauce i językach; Starałam się od czterdziestu lat, odkąd nauczyłam się alfabetu [ Alphabetum philosophiae  : inicjacja do nauk uniwersyteckich]; w tym czasie nigdy nie byłem bez nauki, z wyjątkiem dwóch lat ”(„  Multum laboravi in ​​scientiis et linguis et posui jam quadraginta annos postquam didici primum alfabetum i fui semper studiosus et praeter duos annos de istis quadraginta fui semper in studiis  ' ).

Po śmierci Klemensa IV (Listopad 1268), jego pisma były przedmiotem odwetu. wMarzec 1277biskup Paryża Étienne Tempier zakazał 219 tez filozoficznych lub teologicznych. Już częściowo dotyczyło to Rogera Bacona. Mistrz generalny franciszkanów, Jérôme d'Ascoli (przyszły papież Mikołaj IV w 1288 r.), potępił jego dziełaListopad 1277i zakazał swojej pracy wśród franciszkanów. Krytykowano go m.in. za opinie na temat astrologii i pewne „podejrzane nowości” („  novitates podejrzany  ”). Został osadzony w więzieniu w Ankonie w latach 1277-1279, ponieważ od soboru z 1215 r. więzienie jest karą wymierzaną w procesach inkwizycyjnych na powracających , nieobecnych i zbiegów. Ale prawdopodobnie nie spędził czternastu lat w kościelnych więzieniach, jak głosi legenda. Od 1275 do 1280 r. pisał swoje studium o Secretum secretorum ( Tajemnica tajemnic ), okultystycznym dziele, które - niesłusznie - uważał za Arystotelesa. Około 1280 wrócił do Oksfordu. Około 1292 r. skomponował Compendium studii theologiae ( Kompendium studiów teologicznych ), które podsumowuje jego myślenie filozoficzne i teologiczne.

Zmarł w Oksfordzie dnia 11 czerwca 1294. Podobno powiedział na łożu śmierci: „Żałuję, że zadałem sobie tyle trudu w interesie nauki”. Od 1295 do 1310 r. ustawodawstwo franciszkanów zakazywało księgi alchemii i magii.

Odkrycie, reformy

Rogerowi Baconowi zawdzięczamy pomysłowe obserwacje dotyczące optyki (wpadł na pomysł trichromii ) i załamania światła  ; refleksję nad tęczą – której mierzy kąt rozwarcia 42° i wymienia warianty: rosa , fontanny , pryzmaty – w których zajmuje stanowisko wobec wizji Roberta Grossetête, a nie Ibn al-Haythama , jako oraz opis ciemni .

Czasami przypisywano mu wynalezienie prochu strzelniczego , szkła powiększającego , teleskopu , pompy powietrza i substancji palnej, takiej jak fosfor  ; w każdym razie w jego pismach znajdujemy fragmenty, w których te różne wynalazki są często opisywane z dużą precyzją.

Proch strzelniczy. „Przyjmując niewielką ilość tego materiału [proszku], jak szczyptę, wytwarzasz ogromny hałas, oślepiające światło, które można uzyskać na wiele sposobów. Można by w ten sposób niszczyć miasta i armie, podobnie jak Gedeon , który rozbijając gliniane naczynia i pochodnie, spowodował wybuch pożaru, który zniszczył z trzaskiem niezliczoną armię Madianitów; miał ze sobą tylko trzystu ludzi. ("  Nam soni velut tonitrus et coruscationes possunt fieri in aere, immo majore horrore quarn illa quae fiunt per naturam. Nam modica materia adaptata, scilicet ad quantitatem unius pollicis, sonum facit horribilem i coruscationem ostendis mod i hoc, które zrobiły, aut exercitus destruatur ad modum artificii Gedeonis, qui lagunculis fractis et lampadibus, igne exsiliente cum fragore inestimabili infinitum Midianitarum destruxit exercitum cum trecentis hominibus  ”).

Zaproponował w 1267 roku na reformę kalendarza , nie będąc świadomi poprzedniego dzieła Omar Khayyam .

Jego największą zasługą jest wyrzeczenie się metody czysto spekulatywnej oraz samodzielne doradzanie i praktykowanie eksperymentu. Uprawiał alchemię i zainteresował się astrologią .

Filozofia

W filozofii jest klasyfikowany, ponieważ Étienne Gilson , w szkole zwanej „awicennisant augustynizm”, podobnie jak Guillaume d'Auvergne , szkoła ta czyni z odrębnego intelektu sprawcy (o którym mówią Arystoteles i Awicenna) Boga oświecającego (o którym mówi Augustyn). ) , a więc Słowo Boże, druga osoba Trójcy Świętej . Wierzy, że filozofia jest wynikiem oddziaływania boskiego oświecenia w naszym umyśle ( per influentiam divinae lightingis ). Roger Bacon identyfikuje trzy drogi wiedzy  :

  1. autorytet,
  2. rozumowanie i
  3. doświadczenie.

Odrzuca autorytet, który opiera się na przyczynach zewnętrznych: „Argument kończy się i zmusza nas do przyznania wniosku, ale nie poświadcza i nie usuwa wątpliwości do tego stopnia, że ​​dusza w nim spoczywa. 'Intuicja prawdy, do tego jest to możliwe tylko wtedy, gdy odnajdzie to poprzez doświadczenie” . Prace Bacona mają na celu intuicji Spośród prawdy , czyli pewności naukowej i tej prawdy, które należy osiągnąć to zbawienie dla niego . Nauka postępowanie z duszą jest niezbędna. Medium tych badań jest doświadczenie , gdyż doświadczając prawdy, odkrywa ją. Zatem tylko doświadczenie jest źródłem pewności w dziedzinie naukowej. To doświadczenie jest przez instytucję naukowców i spontanicznej rozumowania , który odbywa się w kontakcie z rzeczy. W ten sposób Bacon odrzuca czysto abstrakcyjne rozumowanie, które jest bezpłodne dla postępu nauki.

Roger Bacon nie przywiązuje tak wielkiej wagi jak jemu współcześni do wiary w poszukiwanie prawdy w nauce. Dla niego wiedza o boskości i objawieniu nie może kolidować z wiedzą o naturze. Przed Francisem Baconem i Gastonem Bachelardem demaskuje w swoim liście do papieża i Opus majus cztery „ogólne przyczyny ludzkiego błędu”: ukrywanie własnej ignorancji, „przykłady kruchej i niegodnej władzy”. Ciężar złych nawyków, wreszcie „wulgarne uprzedzenia”; dla teologii, w swoim Opus minus, potępia siedem głównych grzechów teologów jego czasów:

  1. inwazja filozofii,
  2. nieznajomość nauk eksperymentalnych i językoznawstwa ,
  3. kult osobowości,
  4. Prymat z Sentencje o Peter Lombard nad Biblią ,
  5. zepsucie świętych tekstów w ich różnych wersjach,
  6. błędy interpretacyjne, wreszcie
  7. nieznajomość właściwości rzeczy przez kaznodziejów.

Roger Bacon zrozumiał przed innymi , że Arystoteles popełnił pewne błędy w związku ze zjawiskami naturalnymi , co w żaden sposób nie przeszkodziło mu w zintegrowaniu myśli Arystotelesa oraz Platona , którego uważa za ojców Kościoła w Historii religii . .

Krytykuje teologię swoich czasów z aspektów naukowych. Był prześladowany, ponieważ zakwestionował równowagę między wiarą a rozumem , na korzyść względnej korzyści rozumu . Dla niego jedyną mądrością jest mądrość książek.

Roger Bacon potępił wyprawy krzyżowe , które uważał za przedsięwzięcie dominacji nad narodami: zamiast masakrować „niewiernych”, konieczne byłoby głoszenie im Ewangelii . Ale odkrył, że nikt w jego czasach nie studiował jeszcze systematycznie języków i wierzeń ludów, do których miał dotrzeć.

Roger Bacon jest jednym z prekursorów renesansu . Inspirował Auguste Comte , który w pryzmat idei XIX -tego  wieku , jego praca interpretowane w sposób uproszczony i może tendencyjne.

Nauka

Dla Rogera Bacona w jego Commune naturalium nauki przyrodnicze ( scientia naturalis ) obejmują optykę ( perspectiva ), astrologię ( astronia judiciaria et operativa ), naukę o pomiarach ( scientia ponderum ), alchemię ( alkimia ), rolnictwo, medycynę, nauki eksperymentalne ( scientia). eksperymentalny ).

Roger Bacon nie jest dokładnie ojcem metody eksperymentalnej, to raczej człowiek, którego być może poznał, w każdym razie studiował, Robert Grossetête (1168-1253). Mimo to Roger Bacon promuje naukę eksperymentalną. Nie jest to już kwestia rejestrowania faktów czy empirycznego badania, poprzez „naturalne i niedoskonałe doświadczenia”, jak to zrobił Pliniusz; nie chodzi też o przedstawienie rozumowania, argumentów na sposób Arystotelesa; nie, musimy ćwiczyć testy, doskonalić wiedzę operacyjną, która będzie zarówno prawdziwa, jak i użyteczna. Roger Bacon jako jeden z pierwszych podkreśla potrzebę odwoływania się do eksperymentalnej weryfikacji ( Opus majus , VI; Opus tertium , t. I, s.  43 ). To powiedziawszy, Bacon jest, z doświadczenia, tyleż naukowy, co mistyczny. "Doświadczenie jest dwojakie ("  duplex est experientia  "): jedno przechodzi przez zmysły zewnętrzne (...) i to doświadczenie jest ludzkie i filozoficzne (...), (na drugie składają się) iluminacje wewnętrzne" ( Opus majus , t. II, s.  169 ). Pierwsze doświadczenie fizyczne opiera się na zaadaptowanych instrumentach i „dziełach świadectw”, zjawiskach astronomicznych i optycznych, opartych na wzroku, odnoszących się do świata cielesnego. Drugie, mistyczne doświadczenie, składa się z oświecenia ogólnego przez intelekt sprawczy (samego Boga) i oświecenia specjalnego (intuicje szczegółowe i osobiste). Wzorem będzie więc alchemia, praktyczna, operacyjna alchemia, która działa „na metale, kolory, inne rzeczy”, w tym „przedłużenie ludzkiego życia”.

Afirmuje konieczność matematyki: „Cała nauka wymaga matematyki” („  omnis scientia requirit mathematicam  ”) ( Opus majus , t. III, s.  98 ).

Ma wiarę w naukę i technologię. Słynny jest ten tekst, w którym widzimy oczekiwanie pojazdów mechanicznych, maszyn latających, łodzi podwodnych:

„Maszyny bez wioślarzy można zbudować do nawigacji, dzięki czemu największe statki na rzekach lub morzach będą poruszane przez jednego człowieka z większą prędkością, niż gdyby miały dużą załogę. Możesz także budować samochody tak, aby bez zwierząt poruszały się z niesamowitą prędkością. (...) Możemy też sprawić, że latające maszyny, np. człowiek siedzący pośrodku maszyny, uruchomi silnik uruchamiający sztuczne skrzydła, które będą bić powietrze jak ptak w locie. (…) Możemy też z łatwością zrobić maszynę, która pozwoli człowiekowi przyciągnąć do siebie tysiąc innych przemocą i wbrew ich woli, a także przyciągnąć inne rzeczy w ten sam sposób. Maszyny nadal można zmusić do poruszania się po morzu i drogach wodnych, nawet do dna, bez niebezpieczeństwa. (...) A takie rzeczy można osiągnąć niemal bez ograniczeń, na przykład mosty przerzucane nad rzekami bez pali i wszelkiego rodzaju podpór, niesamowite mechanizmy i urządzenia. "

Lingwistyczny

Roger Bacon napisał dwie gramatyki: Grammatica graeca i Grammatica hebraica , których daty powstania nie są znane. Jesteśmy mu winni Summa grammatica . Jego językoznawstwo rozwija teorię znaczenia naturalnego, wywodzącą się od Augustyna, którą podejmie Guillaume d'Occam . „Rozwija bardzo nową semantykę, która sprawia, że ​​znaczenie zależy nie tylko od samego znaku, ale także od osoby, która się nim posługuje i wyrażonej intencji. Przepracowując rozróżnienie znak naturalny/znak skonstruowany, opowiada się za logiką opartą na przedmiocie i nierozciągliwości wypowiedzi. Według niego przemówienie nie jest wygłaszane raz na zawsze, a jego znaczenie nie jest przyjmowane bezwarunkowo: w tym miejscu sprzeciwia się Robertowi Kilwardy'emu. Ponadto kładzie duży nacisk na afektywny wymiar syncategoremes, twierdząc, że mogą one być czasami używane w ramach modelu pojęcia, czasami w trybie afektu, co prowadzi do poszerzenia analizy zdań. "

Alchemia, astrologia, magia

„Oczywiste jest, że ciała niebieskie są przyczyną powstawania i zepsucia wszystkich niższych rzeczy. "

Jednym z powodów, dla których został on potępiony przez Étienne Tempier i przez Jérôme d'Ascoli, była ta opinia, ujawniona w Opus tertium  : wystarczy spojrzeć w przeszłość na tę samą konfigurację gwiazd, aby dojść do przepowiedni. Ale jego ogólna opinia pozostaje zgodna z nauczaniem Kościoła:

„Nie można sprzeciwiać się matematyce, która jest częścią filozofii, ale tylko matematyce, która jest częścią magii. Tylko przeciw tym mówili święci, wychwalając prawdziwą matematykę. Ponieważ matematyka jest dwojaka, niektórzy są przesądni, kiedy podporządkowują wszystko i wolną wolę konieczności i twierdzą, że mają wiedzę o przyszłości. "„Wszystko, czego nie można rozumieć jako działanie natury i sztuki, jest albo nadprzyrodzone, albo jest zjawiskiem iluzorycznym i zwodniczym. (...) Dwa błędy: jedne zaprzeczają wszystkiemu, co nadprzyrodzone, a inne, wychodząc poza rozum, popadają w magię. Musimy zatem wystrzegać się tych licznych ksiąg, które zawierają wersety, postacie, modlitwy, zaklęcia, ofiary, ponieważ są to księgi czystej magii. "

Pracuje

Bibliografia prac jest ogromna: (w porządku alfabetycznym)

Pseudo-Roger Bekon

Uwagi i referencje

  1. Lindberg, David C. (1996), Roger Bacon i początki perspektywy w średniowieczu, Clarendon Press
  2. "  nullus sermo w jego potest certificare, totum enim dependet ab experientia  "
  3. Roger Bacon, Opus majus (1266), VI, s.  201 .
  4. Louis Figuier , Illustrious Lives and Scientists , Paryż, Hachette ,1870( czytaj online ) , s.  173
  5. Przegląd brytyjski (1866): s. 187-188.
  6. Wieża Bacona, Turner, Tate
  7. Roger Bacon, Opus tertium , rozdz. II. Opus minus , wyd. Piwowar s. 322. SC Easton, Roger Bacon i jego poszukiwanie uniwersalnej nauki , Oxford, 1952, 126-143.
  8. Opus tertium , wyd. Piwowar s.  1  ; Opus majus , wyd. Mosty str.  2 .
  9. Roger Bacon, Opus tertium (1268), rozdz. XX.
  10. Potępienie paryskie z 1277 r. , wydanie tekstu łacińskiego i trad. David Piché, Vrin, 2002.
  11. Jeremiah Hackett, „Roger Bacon. Jego życie, kariera i prace ”, w Hackett, Roger Bacon and the Sciences , Leiden, ed. Brill, 1997, s.  13-17 .
  12. Paul Sidelko, Potępienie Rogera Bacona , Journal of Medieval History , 22 (1996), s.  69-81 .
  13. Luca Bianchi, cenzury i wolności intelektualnej na Uniwersytecie w Paryżu ( XIII th  -  XIV th  stulecia) , Les Belles Lettres, 1999, s.  25 , 237.
  14. Zobacz jednak artykuł Marco Polo
  15. Roger Bacon, Opus majus , rozdz. VI.
  16. Étienne Gilson, Grecko-arabskie źródła austenizmu awicennistycznego, Vrin, reed. 1986.
  17. Roger Bacon, Opus majus , t. III, s.  45 .
  18. Roger Bacon, Opus majus , t. II, s.  177 .
  19. Zobacz dedykowany rozdział w Sługa i Pocieszyciel. Filozofia w relacjach z teologią w średniowieczu autorstwa Jean-Luc Solère i Zenon Kałuża , dostępnym online .
  20. Christian Trottmann , Teologia i noetyka w XIII wieku: w poszukiwaniu statusu , Vrin,1999, 224  s. ( ISBN  978-2-7116-1391-5 , czytaj online )
  21. AC Crombie, Robert Grosseteste i początki nauki eksperymentalnej. 1100-1700 , Oksford, Clarendon Press, 1971.
  22. AC Crombie, Historia nauki, od św. Augustyna do Galileusza , tłum., 1959, t. II. Słownik biografii naukowej , artykuł „Roger Bacon”, autorstwa AC Crombie. J. Hackett (red.), Roger Bacon and the Sciences , Leiden, wyd. Genialny, 1997.
  23. Roger Bacon, Opus tertium , w Rogeri Baconi opera quaedam hactenus inedita , Longman, 1859, t. ja, s.  40 .
  24. Roger Bacon, Epistola de secretis operibus naturae et artis et de nullitate magiae (List o cudach natury i nieważności magii) (ok. 1260) .
  25. Benoît Patar , Słownik średniowiecznych filozofów , Saint-Laurent, Quebec, Fides,2006, 863  s. ( ISBN  978-2-7621-2741-6 i 978-2-922-71221-6 , OCLC  61526562 , prezentacja online ) , s.  399
  26. "  http://hdelboy.club.fr/roger_bacon.html  " ( Archiwum • Wikiwix • Archive.is • Google • Co robić ? )
  27. „  Roger Bacon miejsce w historii alchemii  ” na www.levity.com (dostępnej na 1 st czerwca 2019 )
  28. George Molland, "Roger Bacon i tradycja hermetyczna w nauce średniowiecznej", Vivarium , XXXI (1993), s.  140-160 ).
  29. HACKETT (J.), Roger Bacon on Astronomy-Astrology: The Sources of the Scientia expertis , w Roger Bacon and the Sciences. Eseje pamiątkowe , wyd. J. Hackett, Leiden-New York-Köln, 1997, s.  175-198 . Pierre Mandonnet, „Roger Bacon and the Speculum Astronomiae (1277)”, Revue néoscolastique de philosophie , 17 (1910), s.  313 - 335.
  30. Cyt. L. Thorndike, Historia magii i nauk eksperymentalnych , Columbia University Press, 1923-1958, t. II, s.  670 .
  31. "  FRANCISZKAŃSKIE autorów 13TH - 18TH CENTURY: katalog IN PROGRESS  " na users.bart.nl (dostęp na 1 st czerwiec 2019 )
  32. Anonim Zuretti , Les Belles Lettres, 2000, przeł. Andrée Colinet, s. XXXIX-XL.
  33. (La) Roger Bacon , O. Rogeri Bacon Opera quadam hactenus inedita. Lot. I. zawierające I. - Opus tertium. II.-- ​​Opus minus. III .-- Kompendium filozofii , Longman, Green, Longman i Roberts,1859( przeczytaj online )
  34. "  Medieval Sourcebook: Roger Bacon: Rozpacz nad XIII Learning  " na sourcebooks.fordham.edu (dostęp na 1 st czerwiec 2019 )
  35. Autentyczne według A. Colinet, L'Anonyme de Zuretti , Les Belles Lettres, 2000, s. xxxix-xl; fałsz według A. Calveta, „Wpływ Roman de la Rose w tekstach alchemicznych XIV i XV wieku”, 2017, w Jean de Meun i kultura średniowieczna , PU de Rennes, s. 179.
  36. "  http://hdelboy.club.fr/miroir_bacon.html#Le%20Miroir%20d%27Alchimie  " ( Archiwum • Wikiwix • Archive.is • Google • Co robić? )
  37. „  http://www.carbanzo.com/Alchemy/textes/cinqtraites.pdf  ” ( Archiwum • Wikiwix • Archive.is • Google • Co robić ? )
  38. „  http://www.rexresearch.com/alchemy5/bacnroot.htm  ” ( Archiwum • Wikiwix • Archive.is • Google • Co robić ? )

Zobacz również

Bibliografia

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne