| Przewrót w Pradze | |
| Kraj | Czechosłowacja |
|---|---|
| Organizator | Czechosłowacka Partia Komunistyczna |
| Przestarzały | 17 -25 lutego 1948 |
| Wynik | Wymiana III RP przez reżim komunistyczny |
Zamach Praga to nazwa nadana do przejęcia Czechosłowacji wLuty 1948przez KPCz , przy wsparciu ze strony Związku Radzieckiego , w wyniku zastąpienia III RP przez reżim komunistyczny . Od 17 do25 lutego 1948doszło do kryzysu politycznego, który został wzmocniony dwudziestego pierwszego dnia dymisją niekomunistycznych ministrów rządu; Dwa tygodnie intensywnej presji ze strony komunistów i Sowietów doprowadziły Prezydenta Republiki Czechosłowackiej Edvarda Beneša do oddania władzy stalinistom i ich przywódcom Klementowi Gottwaldowi i Rudolfowi Slánskemu . Reżim komunistyczny pozostał w Czechosłowacji do24 listopada 1989, data całkowitej rezygnacji Komitetu Centralnego i Biura Politycznego.
Znaczenie przewrotu w Pradze wykracza poza granice Czechosłowacji. Przejęcie władzy przez komunistów w kraju, który w okresie międzywojennym pojawił się jako bastion demokracji w Europie Środkowej , bez bezpośredniej interwencji Armii Czerwonej, zaalarmował przywódców i znaczną część opinii publicznej krajów zachodnich. Przyspieszył przegrupowanie niekomunistycznych krajów europejskich w ramach NATO, a także realizację Planu Marshalla , wyznaczając ważny etap w genezie zimnej wojny .
Czescy historycy mówią po czesku o „lutym 1948”. W okresie socjalistycznym oficjalnie na określenie tych wydarzeń używano terminu Vítězný únor („Zwycięski luty”).
Ze wszystkich krajów Europy Środkowej wyzwolonych spod nazistowskich Niemiec i okupowanych przez Sowietów, Czechosłowacja jest jedynym z długą tradycją demokratyczną i silną partią komunistyczną. Zdobył 38% głosów w wyborach w 1946 roku i zajmował trzy kluczowe stanowiska w rządzie: Klement Gottwald jest premierem o szerokich uprawnieniach, ministrem spraw wewnętrznych (a więc policji) jest Václav Nosek, a minister obrony jest generał Ludvík Svoboda . Ale w sumie, pomimo ich sukcesu w wyborach, z dwudziestu sześciu ministerialnych tek tylko dziewięć należy do komunistów. Wybory pozostają pluralistyczne i demokratyczne, a władza polityczna jest dzielona między Partię Komunistyczną i cztery inne partie demokratyczne. Komunistyczna dominacja w rządzie była wynikiem porozumień zawartych między komunistycznym ruchem oporu a rządem Benesza na wygnaniu w Londynie w 1943 r.
Ponieważ rząd próbuje ustawić się jako kraj o kluczowym znaczeniu między dwoma wyłaniającymi się blokami, ogłoszenie Planu Marshalla wLipiec 1947położy kres wszelkim możliwym otwarciom na Zachód. Początkowo, jednogłośnie zatwierdzony przez rząd, plan został ostatecznie odrzucony jednogłośnie kilka dni później. Czechosłowacja jest teraz wyraźnie sprzymierzona ze Związkiem Radzieckim , który wzmacnia swoje ideologiczne i polityczne wpływy w tym kraju. Przynależność na wschód, mimo braku stałych wojsk radzieckich, została wpisana w najnowszą historię tego kraju: okoliczności wyzwolenia, potęga PCT, wreszcie traktat czesko-sowiecki z 12 grudnia 1943 r. Sowieci wiele zawdzięczali też pamięci 1938 roku. Obawa Czechów przed Niemcami sprawiła, że kraj ten niechętnie odnosił się do anglosaskich planów dotyczących Niemiec. Ponadto mieszkańcy Zachodu, w szczególności Amerykanie, odmówili pomocy Czechosłowacji. Latem 1946 r. Amerykański sekretarz stanu James F. Byrnes nakazał wstrzymanie pożyczek dla tego kraju. Po pierwsze, był oburzony, że Jan Masaryk pochwalił oświadczenia Andrieja Wysińskiego potępiające próbę Stanów Zjednoczonych zniewolenia Europy przez politykę pożyczkową. Departament Stanu powiązał wznowienie pożyczek z reorientacją czeskiej polityki zagranicznej oraz porozumieniem w sprawie odszkodowań i kwestii polityki handlowej . Następnie, według historyka Gabriela Kolko, Amerykanie zamierzali sprzeciwić się nacjonalizacji niemieckiej własności w Czechosłowacji, zwłaszcza w sektorze naftowym, w którym Ameryka miała interesy.
Z tej okazji, w 1947 r., Podczas kongresu w Brnie , Czeska Partia Socjaldemokratyczna zdała sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie potęga Czechosłowackiej Partii Komunistycznej stanowi dla jej interesów i wolności; ponadto podejmuje skręt w prawo. Zdeněk Fierlinger , socjaldemokratyczny zwolennik związku lewicy z komunistami, zostaje wyeliminowany z kierownictwa partii.
Kryzys wybucha dalej 17 lutego 1948kiedy minister spraw wewnętrznych awansuje ośmiu nowych komisarzy policji w Pradze , z których wszyscy są komunistami. Nominacje te wywołały protesty, po których nastąpiła rezygnacja ministrów niekomunistycznych rządów (Agrarianie, Słowaccy Demokraci i Narodowi Socjaliści, partia Beneša). Uważają, że mają wsparcie prezydenta Beneša, który początkowo ich zachęcał. Zrezygnowani uważają, że wywołają kryzys polityczny, po którym nastąpią wybory parlamentarne, które zakończą się klęską partii komunistycznej z powodu odrzucenia planu Marshalla .
Plik 17 lutego 1948rząd musi przedyskutować raport Ministra Sprawiedliwości w sprawie kontroli bezpieczeństwa państwa przez komunistów, którego Gottwald, szef rządu, odmawia umieszczenia na porządku dziennym. Niekomunistyczni ministrowie przygotowują plan: jeśli ich żądania nie zostaną zaakceptowane, rezygnują en bloc, a prezydent Beneš może powołać niewybrany rząd tymczasowy ( úřednická vláda ).
Beneš zostaje poinformowany przez Gottwalda o zamiarach niekomunistycznych ministrów i zapowiada, że ze względu na demokratyczne znaczenie komunistów nie można ich wykluczyć z rządu. Dodaje, że powołany zostałby tylko rząd skupiający wszystkie siły polityczne kraju. Plan niekomunistów, aby pozbyć się komunistów, zawodzi.
Gottwald wygłasza publiczne oświadczenie wzywające „ludzi pracy do gotowości na wypadek reakcji”. Praska (komunistyczna) milicja zostaje postawiona w stan gotowości.
Plik 18 lutego 1948posiedzenie rządu jedności narodowej („Frontu Narodowego”) odbywa się bez bojkotujących go ministrów niekomunistycznych i bez kwestii kontroli bezpieczeństwa państwa przez komunistów na porządku dziennym. Socjaldemokratyczna Partia chce uspokoić sytuację i zachować Front Narodowy. Prezydent Beneš negocjuje z członkami Czeskiej Narodowej Partii Socjalnej i podobno został wówczas poinformowany o planie zbiorowej dymisji niekomunistycznych ministrów, czemu później zaprzeczył.
Plik 19 lutego 1948wydarzenia z poprzednich dwóch dni powtarzają się mniej więcej, z tym wyjątkiem, że groźba zbiorowej dymisji niekomunistycznych ministrów jest oficjalna i przekazywana prezydentowi. Jesteśmy na początku zimnej wojny, zaczyna się międzynarodowa dyplomacja. Do Pragi przybywa radziecki wiceminister spraw zagranicznych Walerian Zorin . Amerykański ambasador Laurence Steinhardt przerywa leczenie, aby wznowić swoje funkcje.
Plik 20 lutego 1948w Radzie Ministrów uczestniczą tylko komuniści i socjaldemokraci. Formalna prośba jest kierowana przez partie niekomunistyczne do rządu w celu uzupełnienia porządku dziennego. Po ich odrzuceniu dwunastu ministrów, którzy nie są ani socjalistami, ani komunistami, rezygnuje i informuje o tym Jana Masaryka . Odmawia ich rezygnacji. Socjaldemokraci nie rezygnują, ale nie popierają komunistów. Gottwald spotyka Edvarda Beneša i proponuje mu obsadzenie wolnych miejsc komunistami i socjaldemokratami. Komuniści przygotowują masową demonstrację na Rynku Starego Miasta, aby poprzeć swój projekt.
Klement Gottwald i Rudolf Slánský działają szybko i zmuszają do zaakceptowania projektu Edvardowi Benešowi, który został osłabiony udarem. Rezygnujących zastępują osobistości z lewego skrzydła Partii Socjaldemokratycznej przychylne Partii Komunistycznej, następnie Gottwald i Slánský mobilizują bojówki robotnicze. Setki atlantyckich przeciwników wśród polityków, w prasie lub oficerów uznanych za podejrzanych w armii zostaje natychmiast aresztowanych. Jan Masaryk , który początkowo zgodził się być częścią nowego rządu, został znaleziony martwy10 marca 1948 ; oficjalnie popełnił samobójstwo, skacząc z budynku; według kontr-śledztwa z 2004 roku został zamordowany przez defenestrację.
Po oczyszczeniu parlament jednogłośnie zatwierdza nowy rząd, ale prezydent Beneš odmawia jego zatwierdzenia. Plik7 czerwca 1948, prezydent rezygnuje. Zmarł we wrześniu następnego roku.
Partia Komunistyczna i Partia Socjaldemokratyczna łączą się, a partie prawicowe są siłą zjednoczone w zdominowanym przez komunistów Froncie Narodowym. WyboryCzerwiec 1948 odbywają się z pojedynczymi listami bez opozycji wyborczej i oficjalnie dają rządowi 90% głosów.
Odpowiedzialność prezydenta Beneša jest bardzo ważna: osobisty przyjaciel Stalina uważał, że przedterminowe wybory, które należało przeprowadzić po ustąpieniu liberalnych ministrów, byłyby dla komunistów porażką: „Nie za dużo! W przeciwnym razie Stalin byłby zły! Naiwnie wierzył. Spadek ten umożliwiłby przeorientowanie polityki wobec Zachodu. Jednak ani Gottwald, ani Stalin nie zamierzali niczego odpuszczać. Jego drugim błędem było zachęcenie liberałów w ich planie do rezygnacji, zanim porzucił ich w obliczu gróźb Gottwalda i radzieckiego ambasadora Zorina .
W wyniku zamachu stanu w Pradze Klement Gottwald i Rudolf Slánský zostają wybrani i kierują wszystkimi trybami w kraju. Ten podąża drogą socjalizmu przez czterdzieści lat: 9 maja 1948 r. Wchodzi w życie nowa konstytucja , w której Republika Czechosłowacka zostaje ogłoszona Republiką Ludową . Potępia się przeciwników Republiki i członków byłej elity kraju. Milada Horáková została skazana na powieszenie w 1950 roku .
Na Zachodzie przewrót w Pradze wywołał spore emocje, ponieważ Czechosłowacja była historycznie i politycznie najbardziej zachodnim krajem Europy Środkowej i Wschodniej.
Wydarzenie to promuje akceptacji przez republikańskiego skrzydła amerykańskiego Kongresu z planu Marshalla .