W opowieści termin narrator obejmuje podmiot, który przejmuje kontrolę, kto jest odpowiedzialny za opowiadanie historii , to znaczy za tworzenie lub ogłaszanie historii. W klasycznej narratologii może on identyfikować się z postacią (w tak zwanej „opowieści z perspektywy pierwszej osoby”) lub znajdować się poza opowiadaną historią („opowieść trzecioosobowa”): jest wtedy opisywany jako prosty przypadek, fikcyjny sobowtór autora.
Historycznie rzecz biorąc, pojęcie narratora pozwala najpierw opisać przypadek powieści opowiadanych przez bohatera w pierwszej osobie (bohater mówi „ja”). Koncepcja ta stopniowo się powiększał, w tym realistyczne pisarzy w XIX -tego wieku , w którym podkreślono konieczność rozróżnienia autora i narratora, nawet w przypadku kondygnacji w trzeciej osobie. Balzac pisze w przedmowie do Le Lys dans la Vallée : „Wielu ludzi nadal wyśmiewa się z robienia z pisarza wspólnika w uczuciach, jakie przypisuje swoim bohaterom; a jeśli używa „ ja” , prawie wszyscy mają pokusę pomylenia go z narratorem. "
Ta nowa koncepcja narratora została sformalizowana przez klasyczną narratologię, w szczególności przez Gérarda Genette, który proponuje typologię bardzo często używaną w szkolnictwie średnim i wyższym we Francji. W klasycznej narratologii pojęcie narratora odpowiada fikcyjnej kreacji autora, fikcyjnej instancji, a zatem istnieje ciągłość między narratorem-postacią a narratorem znanym jako „w trzeciej osobie”, która zasadniczo pozostaje dla Genette narrator w pierwszej osobie.
W teorii narratora Genette'a, ponieważ narrator jest odpowiedzialny za akt tworzenia narracji, jest zatem odpowiedzialny za wszystkie związane z tym wybory techniczne: kolejność wydarzeń, wybór punktu widzenia itp.
Podążając za Gérardem Genette na rysunkach III , często rozróżniamy różne typy narratorów w zależności od ich stosunku do opowiadanej historii. Genette oferuje w tym względzie dwie opcje:
Narrację można przeprowadzić z kilku punktów widzenia:
Narrator może przyjąć 2 statuty:
Status zewnętrznyStan zewnętrzny charakteryzuje się wykorzystaniem 3 -go osobiście, to implikuje narratora zewnętrznego w historii. Istnieją dwa rodzaje statusu zewnętrznego:
Statut wewnętrzny charakteryzuje się używaniem pierwszej osoby , implikuje on postać narratora wewnętrznego opowieści. Nazywamy go narratorem-postacią.
Fakt, że narrator wewnętrzny jest postacią w opowieści, niekoniecznie oznacza, że narracja jest prowadzona w pierwszej osobie (przykład: u Pierre'a i Jean de Maupassant narracja opisuje wizję, jaką Pierre ma na temat mężczyzn i kobiet na Trouville plaża; punkt widzenia jest taki jak Pierre, charakter, a więc wewnętrzny, ale wszystko jest opowiadane w trzeciej osobie). Dlatego też, kiedy narrator znajduje się poza opowieścią, ale przyjmuje wewnętrzny punkt widzenia, to tak, jakby „wchodził” w głowę bohatera.
Narrator opowieści (lub jej części) jest również podzielony na dwa główne typy:
Prawdomówny narrator (znany również jako rzetelny narrator): czy to wszechwiedzący, wewnętrzny czy zewnętrzny, można śledzić jego historię bez kwestionowania jej. Jest to najpopularniejszy typ, przyjęty domyślnie.
Z prawdziwej narratora, czytelnik dlatego znalazł się w historii, jakby widział go lub żył, i może on zapomnieć warstwę narracyjną: wynik to tradycyjny odczyt pasywny, kwalifikowana przez " . Wydano zgodę zawieszenia niewiary Od Coleridge; większość prac należy do tego typu.
Niezaufany NarratorNiewiarygodne narrator (narrator alias wątpliwy, niepewny narrator), to pojęcie stworzone w języku angielskim pod nazwą nierzetelny narratora : wewnętrzny lub zewnętrzny, jego wiarygodność jest uważane za zagrożone z różnych powodów i prowadzi nas do pytania całość lub część jego historii; może to być od razu (ton narratora wydaje się ukryty, paranoiczny, ignorancki itp.), krok po kroku (czytelnik zauważa, że narrator sobie zaprzecza, ukrywa się, przywołuje nieprawdopodobne lub halucynacyjne rzeczy itp.), koniec historii (okazuje się, że narrator wszystko wymyślił, jest szaleńcem w przytułku, budzi się ze snu itp.). Chociaż ten typ teoretycznie mógłby dotyczyć każdej niewszechwiedzącej narracji lub jakiejkolwiek kłamliwej postaci, stosuje się go tylko do opowieści łączących dwa kryteria: (1) istnieją obiektywne powody, dla których nie można ślepo ufać narratorowi; (2) odgrywa decydującą rolę w czytaniu i interpretacji utworu.
Dwie opozycje zaproponowane przez Genette dotyczą pojęcia osoby gramatycznej, nieco niejasnej w odniesieniu do narracji: ponieważ Genette, zainspirowana interpretacją Tzvetana Todorova, dotyczącą rozróżnienia dokonanego przez Benveniste'a między historyczną wypowiedzią a wypowiadaniem mowy, z konieczności implikuje mówcę, to znaczy osobę, która przyjmuje rolę ja , mimo że słowo „ja” nie jest używane w tekście narracji. Z tego punktu widzenia każda opowieść, ponieważ jest tak naprawdę przede wszystkim dyskursem, musiałaby być w pierwszej osobie: zawsze może interweniować, mówiąc „ja”, nawet jeśli niekoniecznie to robi, co pozwala wyjaśnić to, co wcześniej nazywano „intruzjami autorskimi” (wszystkie wyrażenia typu „nasz bohater”, częste np. u Stendhala ) w narracjach trzecioosobowych.
Właśnie w tym miejscu krystalizuje się pewna liczba krytyk w odniesieniu do Genette, a bardziej ogólnie w odniesieniu do klasycznej narratologii: podczas gdy dla Tzvetana Todorova i Gérarda Genette historia jest przede wszystkim dyskursem szczególnym, który następnie może obejmować relacjonowanie dyskursy, Émile Benveniste wyróżnić dwa odrębne tryby wypowiedzią (historyczna dykcja wykorzystuje czasy prostego przeszłości i niedoskonałe, natomiast dyskurs będzie raczej używać czasy teraźniejszości i jest oznaczony przez poszczególne znaki, jak zaimków osobowych Spośród interlokucja - na przykład ja i ty - albo piszcie markery tu i teraz ). Benveniste wydaje się zastrzegać pojęcie dyskursu dla dyskursów przedstawionych w narracji, a nie dla narracji jako całości.
Podczas gdy klasyczna narratologia uważa każdą narrację za dyskurs i stamtąd, ponieważ każdy dyskurs zakłada mówcę, wywnioskować, że każda narracja zakłada narratora, inne konkurencyjne teorie, podejmując ideę wypowiadania historii Benveniste'a, sugerują, że może istnieć być historiami bez narratora (historie te są tworzone w pierwszej kolejności przez ich autorów, ale mogą konstruować, w przypadku opowieści pierwszoosobowych, narratorów), którzy opowiadają sobie. Tak jest na przykład w przypadku Käte Hamburger (en) w Logice gatunków literackich , Ann Banfield (en) w niewymownych zdaniach, a nawet Sige-Yuki Kuroda .