Języki | Ngbandi , sango |
---|---|
Religie | Katolicyzm, protestantyzm, inne |
Ngbandi lub Sango , to populacja Afryki Środkowej , z South sudańskiego pochodzenia , mieszkających głównie w Republice Środkowoafrykańskiej (CAR) i Demokratycznej Republiki Konga (DRK). Występują również, ale w niewielkich ilościach, w południowo-wschodnim Kamerunie , Kongo-Brazzaville i południowo - zachodnim Sudanie . Zazwyczaj w Afryce Środkowej nazywani są Sango, gdy mówią w języku Sango i Yakoma, gdy mówią w języku Ngbandi (forma dialektu) lub Yakoma w tym kraju. Lud Ngbandi należy do grupy ludów rzeki, jak wskazuje znaczenie Mong Bandi: ludzie wody.
Język ten lud jest Ngbandi lub Sango (Central African nominał kołowego Ngbandi Creole ).
Niektórzy lingwiści wolą nazywać ten język nazwą sango-ngbandi-yakoma. W rzeczywistości sango jest uproszczoną formą ngbandi w Republice Środkowoafrykańskiej. Mieszkańcy Afryki Środkowej nazywają Ngbandi, których językiem ojczystym jest Ngbandi, a także ich język „yakoma”. .
SIL International klasyfikuje Dendi, Gbayi, Mbangi, Northern Ngbandi, Southern Ngbandi i Yakoma jako odrębne języki podgrupy językowej Ngbandi języków Adamawa-Ubangi .
Jeśli chodzi o Dendi , jest to język zrodzony z krzyżowania się spowodowanego ekspansją ngbandi na obszary geograficzne o dużym zagęszczeniu Nzakara i ngbougbou. Migrujący ngbandi, zmuszeni imperatywem do handlu z sąsiednimi ludami, w naturalny sposób przyjęli zwyczaje i wyrażenia nzakara, ngbougbou, do tego stopnia, że tak zmieniony ngbandi stał się pełnoprawnym dialektem grupy Sango-ngbandi-yakoma, czyli dendi. Ostatnia praca (kwiecień 2007) autorstwa Michaela Buchanana z SIL International dostarczają dowodów, że Dendi należy do grupy Sango-ngbandi-yakoma w języku Ngbandi. W rzeczywistości zastosowanie testów RTT i SRT umożliwia obiektywne ustalenie, czy użytkownicy jednego z dialektów Sango, Ngbandi lub Yakoma są w stanie zrozumieć nagrane w Dendi historie i wyjaśnić ich znaczenie. Te wyjaśnienia są następnie porównywane z wyjaśnieniami autorów nagranych historii.
France Cloarec-Heiss w swoim Comparative Lexicon of Oubanguian Languages (1988) stwierdza, że „termin ngbandi może obejmować dialekty ngbandi, mbati, graniczące z sango, yakoma, mbangi i dendi”.
Nazwa „Ngbandi” jest trudne do wymowy francuskiej normy ngbandi często widoczny [Bandi] lub inne odmiany zamiast [ᵑɡ͡bandi] W NGB jako jeden coarticulée spółgłoski ( spółgłoska tylnojęzykowy i bilabiale prenasalized ). Znajdziemy to w transkrypcjach nazwy: Bandi, Ngwandi, Gbandi itp.
To ludzie, pochodzący z Górnego Egiptu i zachodniej Nubii (południowy-zachód od Napaty klanów ), migrowały na południe w poszukiwaniu bardziej hojną naturę, a także uciekając naloty z arabskich handlarzy niewolników .
Jednak wszystkie informacje dotyczące starożytnych lub bardzo starożytnych migracji kontynentalnych w Afryce muszą być przedstawiane i przyjmowane z najwyższą ostrożnością, biorąc pod uwagę brak archiwów „dokumentalnych”. Z pewnością pewna liczba nauk pomocniczych dla historii, takich jak filologia, ale także metody, takie jak studia semantyki, pozwalają nam przypisywać uznanie pewnym relacjom przekazywanym z pokolenia na pokolenie za pośrednictwem tradycji ustnej. Niebezpieczeństwo polega oczywiście na tym, że informacje te są przypuszczalne, ponieważ nie są oparte na żadnym archiwum dokumentalnym, ale mogą mieć zakres ideologiczny w zakresie, w jakim zawsze mogą dążyć do wartościowania lub stygmatyzacji mniejszości etnicznych lub zamieszania w konflikty polityczne i tożsamości. Tak było w przypadku Ngbandi Yakomy w Republice Środkowoafrykańskiej, którego celem była rozprawa po próbie zamachu stanu28 maja 2001.
Ludność grupy etnicznej Yakoma uważana jest w Republice Środkowoafrykańskiej za najwybitniejszych intelektualistów kraju i naród dość dumny ze swojej historii, stąd zazdrość innych grup etnicznych wobec nich.
Od XVII -tego wieku, historia Ngbandi jest ściśle związana z Zande i Nzakara z którymi Ngbandi mieć znaczące więzi kulturalnych następujące etnicznej krzyżowania się ras między tymi ludźmi w czasie. Ta bliskość kulturowa wynika również z podobieństwa ich systemów społeczno-politycznych opartych na prymacie jednej linii klanów nad innymi, wynikającymi z dokonanych wielkich wyczynów zbrojnych, a także z powiązaniami nawiązanymi z innymi potężnymi liniami.
Prace Erica de Dampierre (Dampierre, 1967) i Marcela Diki-Kidiri (Diki-Kidiri, 1985) na ten temat rzuciły światło na zeznania i relacje starszych. Podają, że Zandé byli zorganizowani wokół klanu Vungara, podczas gdy sami Nzakara byli zorganizowani wokół klanu Vukpata. Jeden ze starszych klanów wśród Ngbandi (Diki-Kidiri, 1985, s. 84), Bandia, który podbił Vukpata z Nzakary i podbił również część ziem Zandé, pozwolił się wtopić w kulturę Zandé i Nzakara kosztem których panował trwale i bez dzielenia się aż do końca XIX e wieku, czyli z przybyciem Europejczyków w regionie. Ich asymilacja była taka, że drugie pokolenie tych Ngbandi miało już dystans do zwyczajów i języka Ngbandi.
Etnolog Eric de Dampierre bardzo dobrze opisuje ten rozdział historii Ngbandi (cytowany przez Diki-Kidiri, 1985):
Należy pamiętać, że z trzech synów Ngoungbengué, jeden, starszy Lézian, zachował kontrolę nad wodzami południowego Mbomou, podczas gdy dwaj inni, Ndounga i Kassanga, wyruszyli szukać szczęścia na północy. Od tego czasu, kluczowe w historii Bandia, zaklęcia są różne:
a) Lézian i jego potomkowie (...) panują nad populacjami Zande na zachodzie. „Zandéise”, jak mówi Calonne (…). Ich historia jest teraz częścią historii Zande.
b) Ndounga i jego potomkowie panują nad populacjami Nzakara po obaleniu potęgi vou-Kpata; było to niewątpliwie najbardziej jednorodne królestwo z całej trójki.
c) Kassanga i jego potomkowie panują nad niejednorodną mieszanką populacji w połowie „zandéized” przez Voungarów, których zastępują.
d) Na koniec musimy dodać do tej tabeli kadetów, którzy pozostali na starym terytorium i nadal używali języka Ngbandi. Dziś ich potomków znajdujemy w tym samym miejscu. (Dampierre, 1967: 181).
Jeśli chodzi o krzyżowanie się ngbandi, nawet jeśli są one zlokalizowane głównie między północą Mongali, ujściem Ouélé i Oubangui (Diki-Kidiri, 1985); grupy klanów Ngbandi oderwały się od kontinuum Ngbandi, aby znaleźć się wśród innych sąsiednich ludów. Tak jest w przypadku Mbangi w Republice Środkowoafrykańskiej w pobliżu Bangassou.
Pierwotnie lud Ngbandi prowadził osiadły tryb życia w Górnym Egipcie i utrzymywał się z rybołówstwa oraz uprawy peletów, takich jak proso, sorgo, kukurydza itp. On ściera ramiona z innymi narodami pochodzenia sudańskiego, którzy również na żywo w Górnym Egipcie, takie jak Zandés i Nzakara którego kultury są bardzo blisko do kultury Ngbandi Z Alurs, w Lugbara (wschodnia Sudanu) oraz, z drugiej strony, Boa, Gbagiro, Gbanziri, Mono, Gbaya lub Banza.
Wśród Ngbandi prawo pierworództwa jest podstawowym pojęciem w relacjach w rodzinie, a także w rodzinie ograniczonej, tak rozszerzonej, jak w klanie czy wiosce. Co więcej, to właśnie na tym prawie pierworodztwa (wyobrażeniu starszego klanu w tej samej linii rodu) stosunki polityczne między klanami tej samej linii opierają się na grupie etnicznej Ngbandi. Potwierdzają to liczne przykłady nawet dzisiaj.
Przykład pierworodztwa w rodzinie i na wsi: Starsi mówią jako pierwsi. Młodsi ustępują starszemu, nie z powodu galanterii czy współczucia, ale z obowiązku. Na wsi produkcja siedzisk uwzględnia prawo pierworództwa. Zatem miejsca przeznaczone dla wójta i rad starszych mają wyższą siedzibę. Byłoby w złym guście odważyć się usiąść na miejscu tak wysokim, jak miejsce dla starszych i zasiąść na nim w radzie wiejskiej.
Kolejny przykład w ramach tej samej linii: jest to zakaz walki ze starszym klanem w tej samej linii. Ten zakaz jest prawie równoznaczny ze świętokradztwem, w szczególności dlatego, że takie coś może tylko osłabić linię i jej rolę w narodzie etnicznym.
Ojciec Basile Tanghe , belgijski misjonarz w byłej kolonii Konga Belgijskiego od 1910 doStyczeń 1946w swoim artykule „Prawo pierworodztwa wśród tubylców Haut-Ubangi (Kongo Belgijskie)” stwierdza:
„Prawo pierworództwa dominuje nad całą mentalnością naszych tubylców, zarówno w ich życiu rodzinnym, które jest jednocześnie ich życiem społecznym i religijnym, jak i nad koncepcją animizmu we wszystkim, co ich otacza. Zajmując się tym prawem, dotykamy kluczowego punktu, wokół którego obraca się całe ich rozumienie życia. "
Społeczno-polityczna organizacja ludu Ngbandi obraca się wokół pokrewieństwa klanów, które tworzą linię. Dlatego właśnie wśród ngbandi mówimy o „starszych klanach”, „młodszych klanach”, „klanach na podstawie sojuszu”, które często znajdują się przy wjeździe do wioski, oraz o „klanach niewolników”.
Linie mogą być ze sobą spokrewnione, to znaczy nadal można znaleźć między nimi więzi pokrewieństwa, a tym samym urodzenia. Ta społeczno-polityczna struktura prawdopodobnie stworzyła naród etniczny * typu hierarchicznego wokół wspólnego języka, historii, legendy, wspólnego przekonania i zwyczajów.
Można przypuszczać, że Ngbandi obrabiali żelazo w Górnym Egipcie , ponieważ tam, gdzie mieszkają od ponad trzystu lat, nadal pracowali z żelazem przed kolonizacją, z których robili garnki, naczynia ozdobne i użytkowe oraz ozdoby, takie jak bransoletki, obrączki, naszyjniki itp.
Od sztyletów wykonanych z różnych metali świadczą o ich wiedzy w złocenia, srebrzenia i brązu. Świadczą o tym również ceremonialne noże i topory wykonane z różnych kutych metali. Inne dzieła sztuki pozwalają powiedzieć, że stolarstwo było jedną ze sztuk, które również opanowali.
Noż do rzucania
Szabla
Szabla egzekucyjna
Uroczysty nóż i pochwa ze zwiniętym miedzianym drutem
Ngbandi mają bogatą i zróżnicowaną kulturę. Dziś nadal zachowują pieśni i tańce ludowe, takie jak Gbaduma i Lengué .
Jeśli chodzi o instrumenty muzyczne, Ngbandi mają instrumenty perkusyjne, takie jak kalangwa, którego klucze są przymocowane do tykw . Z drugiej strony kwengwe to balafon z darmowymi klawiszami umieszczonymi na dwóch pniach bananowca lub na miękkim drewnie. Składają się z 12 do 14 kluczy o różnej długości, szerokości i grubości.
Ngbandi ma również:
The Encyclopedia Britannica stwierdza, że: Ngbandi wyprodukowali eleganckie harfy z zakrzywionymi szczytami przypominającymi te ich przodków mieszkających w Czadzie i południowym Sudanie (Encyclopédie Britannica, ref. 423/66).
Kpworo i ngbongbo są zewnętrzne dzwony trzepotanie. Mogą składać się z jednego lub więcej dzwonków (Collection sur les arts premiers, 2008). Jest to instrument znaleziony wśród wielu ludów afrykańskich, który przekroczył Atlantyk w niewoli. W Brazylii nazywają się agogô .
Ngbandi mają również inne instrumenty muzyczne, takie jak sanza (fortepian kciuka ), ksylofon (co najmniej trzy różne odmiany), róg (róg), bębny membranowe i bębny szczelinowe . (Tanghe Basile, 1928)