Filozofia chińska

Ten artykuł może zawierać niepublikowane prace lub niezweryfikowane oświadczenia (marzec 2015).

Możesz pomóc, dodając odniesienia lub usuwając niepublikowaną zawartość. Zobacz stronę dyskusji, aby uzyskać więcej informacji.

Chińska filozofia łączy różne strumienie myśli głównie z trzech tradycji: konfucjanizm , z taoizmu i buddyzmu .

Podwaliny

Filozofia chińska ma swoje korzenie w starożytności. Jej historia sięga Yi Jing , słynnej Księgi Zmian , która jest siatką 64 stanów przejściowych symbolizowanych przez heksagramy i wiele możliwości transformacji, które oferują. Myśl w tym czasie nastawiona była na obserwację przyrody i jej cykli. Obserwując pęknięcia spowodowane przez płomień na łuskach żółwi lub łopatkach, starożytni Chińczycy myśleli, że „odczytują” bieg świata. Aby zwrócić uwagę na wynik tych wyroczniowych badań, to znaczy ogólnie, aby wiedzieć, czy podjęcie takiego polowania lub takiej wojny jest pomyślne, wymyślono sinogramy . Pewna kategoria mężczyzn wyspecjalizowała się w manipulowaniu tymi postaciami, a zawód wróżbity zbliżył się do zawodu kronikarza. Znając pisanie, a zatem potrafili czytać przepisy, kronikarze ci stali się urzędnikami i uczonymi, często należącymi do szlachty, pośrednikami między księciem a ludem. Omawiali problemy, z jakimi borykali się na co dzień, i udzielali porad książętom. Niektórzy, jak Konfucjusz i Lao Zi , mieli potomstwo i wpływy, których nie można zazdrościć Arystotelesowi , Platonowi czy Sokratesowi .

Tak więc kilka stuleci przed naszą erą, zgodnie z tym samym procesem i równocześnie z filozofią grecką i jej rozwojem, niektórzy ojcowie założyciele zainicjowali nurty. Prądy te doświadczyły następnie różnych awatarów, zaćmień, odrodzeń, odnowień, zanim zewnętrzne wkłady, takie jak buddyzm , zostały zintegrowane. Tematy zapoczątkowane przez tych pierwszych mistrzów pozostawały w centrum myśli chińskiej iw dużej mierze nadawały jej specyfikę, chociaż twórcy ci żyli w bardzo odległych czasach, a ich doktryny były interpretowane, komentowane, czasem zniekształcane przez pokolenia uczonych, których problemy były bardzo różne. .

Specyfika

Filozofia chińska różni się dość radykalnie od filozofii zachodniej do tego stopnia, że ​​technicznie rzecz biorąc, można nie uznać za „filozoficzne” metod i wyników jej podejścia. Odrzucając spekulacje na bardzo wczesnym etapie i podchodząc rzadko i późno do metafizyki lub logiki , myśl chińska bardziej opiera się na syntezie niż na analizie, na rozwiązywaniu problemów niż na definiowaniu pojęć. płynność ducha niż na solidności argumentów. Nie uznając pojedynczej, osobistej i twórczej istoty świata, idea ostatecznej i absolutnej prawdy, którą można zgłębić wiarą lub rozumem, jest rzadko przywoływana w dyskusji filozoficznej.

Z drugiej strony, w centrum debaty znajduje się ludzka moralność i istnieje sprzeciw co do tego, czy człowiek jest z natury dobry, ale wypaczony przez społeczeństwo (jak twierdzi Mencjusz ), czy tylko dzięki edukacji przekształca dziką bestię w cywilizowaną istotę. (odpowiada Xun Zi ). W rzeczywistości myśl chińska jest ukierunkowana głównie na praktyczne rozwiązywanie problemów społecznych. W tym sensie jest zasadniczo polityczny , z wyjątkami, które nie ukrywają ich heterodoksji. Tak więc, choć dziś na Zachodzie wyobrażamy sobie chińską, a nawet azjatycką mądrość jako kosmiczną medytację zbudowaną z ascetyzmu i oderwania się od świata, to jest to tylko część wyłoniona - być może najbardziej w fazie ze współczesnymi aspiracjami - z monumentalnego góra lodowa reprezentowana przez pisemną produkcję chińskich uczonych.

Można znaleźć przyczyny tej silnej tendencji do pragmatycznego realizmu chińskiej filozofii. Jednym z nich jest fakt, że grono uczonych (nasi „intelektualiści”) z powodów historycznych musiało odgrywać centralną rolę w społeczeństwie jako urzędnicy państwowi. Fakt, że starożytne dzieła, takie jak Księga wierszy ( Shi Jing ), uznawane za samą istotę kultury, dotyczyły głównie relacji księcia i ludu, a księgi założycieli Konfucjusza i Lao Zi są napisane w użycie księcia to inna sprawa. Jednak ten trend nie wyklucza bardziej indywidualistycznych lub duchowych refleksji, takich jak te, które można znaleźć w taoizmie i buddyzmie, nurtów filologicznych kwestionowania tekstów, rozważań kosmologicznych lub naturalistycznych, takich jak badanie Yin i Yang , Pięciu Elementów itp.

Główne prądy

Spośród różnych nurtów myślowych, które przyczyniły się do powstania chińskiej filozofii, trzy są główne, inne odegrały rolę historyczną, a nawet anegdotyczną.

Konfucjanizm

Konfucjanizm jest mainstream i znana tylko rzadką półkę. Cała edukacja opierała się przede wszystkim na książkach tworzących „kanon konfucjanistyczny”: w tym na Shi Jing czyli Księdze wierszy , Yi Jing czyli Księdze Zmian , Kronikach Lu , Analektach Konfucjusza i Księdze Mencjusza . Niemal całą twórczość naukową w Chinach można zinterpretować jako serię komentarzy do tych dzieł, które są uznawane za esencję chińskiego ducha. Prawie wszystkie ruchy myślowe konfucjanistów prezentowały się jako ponownie połączone z prawdziwą myślą Mędrca. Jego główni uczniowie nazywani są Dwunastoma Filozofami i czczeni są w świątyniach konfucjańskich .

Pomiędzy „realistami” takimi jak Xun Zi i zwolennikami jego „idealistycznego” odpowiednika Mencjusza , później między Wang Yangmingiem i Zhu Xi , pojawiły się trendy i debatowały nad myślą Mistrza, wzbogacając filozofię o nowe koncepcje i nowe interpretacje. Jest to linia Mencjusza że Zhu Xi będzie sprzyjać i jego komentarze zostaną te, traktowane jako prawosławni, to znaczy jako odniesienia, przez cesarskie egzaminatorów z dynastii Ming i Qing (ostatniej).

Konfucjanizm to filozofia oferująca społeczeństwo patriarchalne, zwrócone w stronę tradycji (kult przodków, trzyletnia żałoba po śmierci rodziców itp.). Społeczeństwo musi być oddane księciu, który sam musi okazywać dobroć i mądrość (Konfucjusz uważał, podobnie jak Platon, że filozofowie powinni być królami, a królowie filozofami). Edukacja i prawa (i zasady moralne) są podstawą cnót ludzi.

Konfucjanizm wyróżniał się dwoma nurtami: idealistycznym uosobieniem Mencjusza i realistą uosobieniem Xun Zi (Siun-tseu). Mencjusz i idealiści uważają, że natura człowieka jest dobra ; to znaczy, jeśli wszystko inne jest równe, będzie on miał tendencję do czynienia raczej dobrego niż złego uczynku; działanie księcia polegać będzie zatem na ustanowieniu ram społecznych, w których dobro naturalne może się swobodnie wyrażać. Realiści zarzucają idealistom mylenie tego, co wrodzone z nabytym, i mówią, że człowiek rodzi się zły i samolubny, ale edukacja pozwala mu zostać przemienionym i uczynionym dobrym.

Taoizm

W opozycji do tej ortodoksji najczęściej przeciwstawia się taoizm . W swojej najbardziej typowej formie przejawiał swoją heterodoksję, kultywowaną przez artystów lub uczonych odrzuconych ze społeczeństwa. W mniej znanej wersji „politycznej” połączył siły z innym przeciwnikiem konfucjanizmu, legalizmu, a także z logikami, aby wytworzyć prądy, które odniosły wielki sukces w ich czasach: myśl o Shen Buhai , nurcie Huanglao . Z drugiej strony istnieje religijny taoizm skupiony na praktykach: rytuałach, ascezie i medytacji, alchemii; chodzi o cesarzy poszukujących nieśmiertelności, a nawet ludowego szamanizmu. Taoizm ma to samo chińskie pochodzenie kulturowe z konfucjanizmem, a istotne dzieła zostały również uznane przez obie szkoły, takie jak Księga Przemian . Najwcześniejsza wersja znane daty Dao De Jing (koniec III e - w połowie IV th  century  . Pne ) odkryto w książęcym grobowcu towarzyszy korpusie tekstów głównie konfucjuszanie. Najszerzej czytany komentarz w Chinach na temat tej samej pracy pochodzi od Wang Bi , urzędnika pałacowego, który podjął próbę syntezy idei obu nurtów, by zrehabilitować system konfucjański, kwestionowany od upadku dynastii dynastii dynastii Han .

Według taoizmu tao jest źródłem wszystkiego, co istnieje i rządzi wszechświatem (wojna, pokój, nieszczęścia, wszystko dzieje się poprzez Tao). Dlatego człowiek musi starać się żyć w harmonii z Tao i przyjąć moralność bezczynności, ponieważ natura jest dobra. Lao-tzu zgadza się z Konfucjuszem, że społeczeństwem powinien rządzić mędrzec. Całkowicie się rozbiera, gdy mówi, że gdy dojdzie do władzy, książę nie może nic robić, pozwolić ludziom odejść samemu. Dobry rząd to rząd, który nie rządzi. Dlatego taoiści oferują nam powrót do stanu natury.

buddyzm

Buddyzm pochodzi z Indii z powodzeniem działa jako trzeci co do wielkości mocy informującego myśli chińskiej. Często potępiany przez ortodoksyjnych uczonych (a zatem konfucjanistów) jako zbiór obcych przesądów pozwalających bonzom jeść bez pracy, jako odejście od ich koncepcji praw natury przez ich abstynencję i wegetarianizm . Mimo to, przywłaszczając sobie chińskie koncepcje i ożywiając je, buddyzm stopniowo zyskał szlachetność i wielu z tych uczonych zostało buddystami. Wreszcie buddyzm był w stanie dopasować się do logiki konfucjańskiej, która ostatecznie go tolerowała, ponieważ klasztory buddyjskie opiekowały się wdowami, bezradnymi starcami i sierotami, z którymi doktryna konfucjanizmu nie wiedziała, co robić.

Znane przysłowie mówi, że „trzy religie są jednym”, pokazując, że pomimo walki o wpływy większość Chińczyków obserwowała wobec nich pokojowy synkretyzm, który również głęboko zaniepokoił europejskich misjonarzy chrześcijańskich. Przyszedł, aby im powiedzieć , że jest tylko jeden Bóg i że nie możemy służyć dwóm panom jednocześnie. Co więcej, termin „religia” nie odnosi się do konfucjanizmu ani prawdopodobnie do pierwszego nurtu taoistycznego. Taoizm i konfucjanizm szybko przesłaniały różne inne nurty, które pojawiły się niemal w tym samym czasie (w okresie tak zwanych „stu szkół”).

Sto szkół

„Zamiast mierzyć skutki i przyczyny, Chińczycy starają się wyszczególnić korespondencje. Porządek Wszechświata nie różni się od porządku cywilizacji. Jak można marzyć o obserwacji koniecznych, niemożliwych do modyfikacji sekwencji? Inwentaryzacja tradycyjnych udogodnień wymaga bardziej subtelnej sztuki i zupełnie innego zainteresowania. A zatem wiedzieć, to umieć. Władcy, gdy są mądrzy, ukrywają cywilizację. Utrzymują ją, propagują, rozszerzając na całą hierarchię bytów spójny system postaw. Nie myślą o ograniczeniach wynikających z prawa, ponieważ wystarczy prestiż tradycyjnych reguł. Mężczyźni potrzebują tylko wzorów do naśladowania i rzeczy są takie jak oni. Nie ośmielamy się patrzeć na panowanie konieczności w świecie fizycznym, tak samo jak nie domagamy się wolności w dziedzinie moralności. Makrokosmos i mikrokosmos również zachwycają zachowywaniem czcigodnych nawyków. Wszechświat jest tylko systemem zachowań, a zachowania umysłu są nie do odróżnienia od zachowań materii. Nie rozróżniamy materii od ducha. Pojęcie duszy, idea całkowicie duchowej istoty, która przeciwstawia się ciału, jak również wszystkim ciałom materialnym, jest całkowicie obca myśli chińskiej. "

Te kongruencje i korespondencje zostały ponownie odkryte znacznie później w Teorii systemu ogólnego, teorii modelowania (PUF, 1977) Jeana-Louisa Le Moigne'a .

„Chińczycy nie przepadają za abstrakcyjnymi symbolami. Widzą w Czasie i Przestrzeni tylko zbiór możliwości i miejsc. To są współzależności, solidarności, które stanowią porządek Wszechświata. Nie sądzimy, że człowiek może stworzyć królestwo w Naturze lub że duch będzie różny od materii. Nikt nie sprzeciwia się człowiekowi i naturalnemu, a przede wszystkim nie myśli o przeciwstawianiu się im, jak wolny do zdeterminowanego. "

Te współzależności zostały ponownie odkryte znacznie później dzięki podejściu ekosystemowemu z Kalifornii poprzez prace Gregory'ego Batesona i Anthony'ego Wildena .

„Starożytne Chiny, zamiast filozofii, posiadały Mądrość. Znajduje to wyraz w pracach o bardzo zróżnicowanych charakterach. Bardzo rzadko był tłumaczony w formie dogmatycznych stwierdzeń. "

Różnica między „filozofią” a „mądrością” polega być może na obecności lub braku dogmatycznych stwierdzeń.

„Od dawna zauważono, że cała chińska mądrość ma polityczne cele. Wyjaśnijmy, mówiąc, że wszystkie sekty czy szkoły zaproponowały zorganizowanie życia i działań ludzkich w całości - czyli w całości ich rozszerzeń, nie tylko społecznych, ale i kosmicznych. Każdy Mistrz wyznaje Mądrość, która wykracza poza porządek moralny, a nawet polityczny: odpowiada ona pewnemu stosunkowi do cywilizacji lub, jeśli wolisz, określonej recepturze na działanie cywilizacyjne. "

Włosi z rodziny Marco Polo, którzy jako pierwsi zetknęli się ze światem chińskim po Arabach z Jedwabnego Szlaku, mówią ze zwykłą samooceną: „filozofia jest piękna, ale spaghetti odżywia” . Tak więc, w przeciwieństwie do rozwlekłej zachodniej filozofii, chińska mądrość jest pragmatyczna i społeczna.

„Chińska reprezentacja Wszechświata oparta jest na teorii mikrokosmosu. Wiąże się to z pierwszymi próbami sklasyfikowania myśli chińskiej. Wywodzi się z niezwykle wytrwałego przekonania: człowiek i natura nie tworzą dwóch oddzielnych królestw, ale jedno społeczeństwo. Taka jest zasada różnych technik, które regulują ludzkie postawy. To dzięki aktywnemu udziałowi ludzi i efektowi swego rodzaju cywilizacyjnej dyscypliny urzeczywistnia się Uniwersalny Porządek. Zamiast Nauki, której przedmiotem jest wiedza o Świecie, Chińczycy wymyślili Etykietę Życia, która według nich jest skuteczna w ustanawianiu całkowitego porządku. "

Porządek rozumiany jest zarówno jako „imperatyw”, jak i „zamawiający”. Tak więc „mądrość” zamiast „filozofii” jest poszukiwaniem politycznej poprawności w porządku między trzema porządkami: Niebem, Ziemią i Społeczeństwem Ludzkim. Ideogram „Król” lub „Cesarz” (王wáng ) składa się z pionowego segmentu, który łączy trzy poziome segmenty jeden na drugim. Król byłby zatem tym, który łączy naturę nieba i ziemi ( Thiên Dia ) z człowiekiem w harmonii Uniwersalnego Porządku.

Uwagi i odniesienia

  1. Marcel Granet , chińska myśl , p.319, 8 th  edition, Albin Michel, 1968 (1934 do 1 st  edycji).
  2. Marcel Granet, myśl chińska , s.478.
  3. Patrz Gregory Bateson ( Nature and Thought , Seuil, 1984) i Wilden ( System and Structure. Essays on Communication and Exchange ), 1972, 1980, tłum. Ks. 1983).
  4. Marcel Granet, myśl chińska , s.10.
  5. Marcel Granet, myśl chińska , s. 19-20.
  6. Marcel Granet, myśl chińska , s. 25-26.

Zobacz też

Bibliografia

Powiązane artykuły

Konfucjanizm Taoizm Inne strumienie

Linki zewnętrzne