Evseï Grigorievich Liberman (po rosyjsku : Евсей Григорьевич Либерман , po ukraińsku : Овсій Григорович Ліберман ) był sowieckim ekonomistą , urodzonym2 grudnia 1897w Slavouta (obecnie Ukraina ) i zmarł11 listopada 1983w Moskwie .
Urodzony w żydowskiej rodzinie w małym miasteczku na Ukrainie, Liberman studiował prawo na Uniwersytecie Kijowskim (1915/20), a później był profesorem w Instytucie Pracy i Techniki oraz na Uniwersytecie w Charkowie .
Zaproponował wdrożenie nowych metod planowania opartych na zasadach nowego centralizmu demokratycznego. Polegały one na przyznaniu firmom autonomii zarządzania: swoboda, nadzór, ceny, produkcja zgodna z otrzymanymi zamówieniami, a nie wytycznymi Planu, swoboda zamawiania od dowolnie wybranych dostawców na warunkach cenowych, dowolnie negocjowana ilość i jakość, swoboda rekrutować według potrzeb i ustalać wynagrodzenia. W obliczu krytyki ze strony kacyków partyjnych Liberman zawsze zaprzeczał, że jego idee mogą być postrzegane jako powrót do kapitalizmu, podkreślając, że większa autonomia przyznana firmom jest częścią centralnego planowania i że firmy pozostają własnością państwa, a nie jednostek.
Propozycje Liberman za reformy gospodarcze zostały opublikowane od 1956 do 1959 roku w bolszewika , głównej teoretycznej i politycznej Urzędowym Komitetu Centralnego KPZR i od razu wzbudził wielkie zainteresowanie. Prawda opublikowała9 września 1962„Plan, zysk, premia”, która stała się podstawą sowieckich reform gospodarczych 1965 roku .
Jego najbardziej niezwykłe dzieła to:
Wpływ Liberman początkowo był znaczny: Alexis Kosygin został prezesem Rady w 1964 roku na realizację projektu, która mogłaby położyć kres do niedoborów i endemicznych niedoborów . Gospodarki Związku Radzieckiego w ciągu 1960 roku , które nawet fałszywe statystyki nie mogły już dłużej ukrywać.
Jednak realizacja tego projektu wymagała, aby aparat państwowy, policja polityczna i jedna partia zaufały menedżerom, inżynierom i innym technikom oraz klasie robotniczej, częściowo rozluźniając ich kontrolę i przyznając, że decydenci gospodarczy i techniczni są mianowani zgodnie z ich umiejętności, a nie lojalność / służalczość polityczna. Liderzy obawiali się jednak, że doprowadzi to do powstania technostruktury zdolnej do zakwestionowania ich decyzji, uprawnień i przywilejów .
Mianowany na sekretarza generalnego KPZR w 1964 r. Leonid Breżniew pogrzebał zatem reformę, utrzymując stagnację gospodarki.
Propozycje reform Libermana były również rozważane do wdrożenia w NRD, a także w Czechosłowacji podczas Praskiej Wiosny w 1968 r., A następnie pod koniec lat 70., ale także tam zostały zatrzymane z powodu przeszkód politycznych. Alter ego Czech Liberman był Ota Sik , który musiał udać się na wygnanie po inwazji21 sierpnia 1968. Jedynym krajem bloku wschodniego, który częściowo ją przyjął, były Węgry w latach 1970/80, z ograniczonym powodzeniem, ale zazdrościły im sąsiednie kraje.
W każdym razie realizacja reformy byłaby sprzeczna z systemem scentralizowanego planowania ustanowionego przez Stalina w 1930 roku pod koniec NEP - u , który przypisywał każdej firmie precyzyjne (ale rzadko realistyczne) cele produkcyjne w równie precyzyjnym schemacie organizacyjnym. (ale mimo to nieefektywne ze względu na swoją powolność i złożoność).
Przeciwnicy reformy argumentowali, że finansowanie propozycji reformy Libermana wymagałoby systemu rynków kapitałowych, publicznego lub prywatnego, umożliwiającego przedsiębiorstwom państwowym pozyskiwanie kapitału prywatnego w postaci weksli posiadaczy rachunków publicznych kas oszczędnościowych. Nawet gdyby oszczędzający nie mieli władzy decyzyjnej w zarządzaniu przedsiębiorstwami, samo istnienie tego prywatnego kapitału osłabiłoby kontrolę władz nad gospodarką i scentralizowanym systemem planowania, dając więcej pieniędzy. inwestorzy i ich menadżerowie, których metoda powoływania została zakwestionowana (koopcja lub wybór przez pracowników zamiast powoływania przez państwo).
Po rezygnacji z reform, zwracając uwagę na coraz bardziej poważne opóźnienia gospodarki ZSRR i jego satelitów vis-à-vis gospodarki rynkowej , przewodniczący KGB , Jurij Andropow rozpoczęła tajne dochodzenie, pod koniec 1970 roku, ocena radzieckiego PKB nie w ilości (liczba wyprodukowanych jednostek według kryteriów komunistycznych), ale w wartości dodanej (dostępność i jakość produktu, liczba godzin pracy środków niezbędnych do jego nabycia). Niekorzystny wynik tego śledztwa był dla Michaiła Gorbaczowa argumentem do rozpoczęcia pierestrojki i głasnosti w 1986 roku .