Umowa małżeńska jest pisemnym aktem prawnym, którego celem jest ustalenie stanu i losów majątku w czasie i do rozwiązania małżeństwa . Ma większe lub mniejsze znaczenie w zależności od funkcjonowania małżeństwa; w prawie europejskim ustroje małżeńskie są umową domyślną.
W Niemczech , Belgii , Francji , Szwajcarii i Quebecu umowę małżeńską należy zawrzeć przed notariuszem .
W prawie starożytnym , a zwłaszcza w czasach nowożytnych, umowa małżeńska była niemal powszechnym warunkiem wstępnym aktu cywilnego, niezależnie od stanu społecznego. Był podatny na wszelkiego rodzaju klauzule, nie sprzeczne z dobrymi obyczajami, a wbrew prawu pozytywnemu mógł decydować nawet o losach majątku (i ludzi) po rozwiązaniu małżeństwa w drodze zapisów spadkowych, darowizn lub modyfikacji charakteru dobra. Było to prawo rodzinne, którego ani samo prawo, ani umawiające się strony nie mogły naruszać po podpisaniu. Może być miejscem odstępstw od przepisów celnych lub ogólnych. Jako taki, ten kontrakt cieszył się dużym uznaniem. Według Ferrière wynika to z dwóch powodów:
Umowy małżeńskie są zatem ważnym przedmiotem badań dla historyka w ogóle, a historyka prawa w szczególności. Pozwalają więc na analizę struktur społecznych, uwarunkowań ekonomicznych i genealogicznej historii rodzin. Upoważniają również do studiowania starożytnego prawa prywatnego, zarówno w jego różnorodności geograficznej, która zbyt krótko podsumowuje dział prawa zwyczajowego / pisanego, jak i na poziomie przywilejów stricto sensu grup lub jednostek oraz ewolucji małżeństwa, dziedziczenia i sprawy umowne aż do momentu ujednolicenia prawa, które nastąpiło w okresie przejściowym.