Sztuki wczesnego chrześcijaństwa , czy sztuka i architektura prymitywny Christian jest sztuką produkowane przez chrześcijan lub pod patronatem chrześcijańskiej między AD 200 i AD 500 . Przed rokiem 200 jest niewiele produkcji artystycznych, które z pewnością można nazwać chrześcijańskimi. Po 500 roku sztuka wczesnochrześcijańska otworzyła drogę do sztuki bizantyjskiej i do sztuki późnego średniowiecza .
Przed 200 rokiem brak trwałych osiągnięć artystycznych lub architektonicznych odzwierciedla niekorzystną i prześladowaną pozycję społeczną pierwszych chrześcijan, która ograniczała mecenat. Z drugiej strony Stary Testament , sprzeciwiając się produkcji pomalowanych grobowców , również może ten brak wyjaśnić (rygorystyczna interpretacja drugiego przykazania Dekalogu o zakazie malowania obrazów). Wreszcie jest możliwe, że pierwsi chrześcijanie używali pogańskich motywów do wyrażania chrześcijańskich tematów. Gdyby tak było w istocie, tej sztuki chrześcijańskiej nie można od razu zidentyfikować jako takiej.
Pierwsi chrześcijanie używali tych samych form artystycznych, co w pogańskiej kulturze rzymskiej, w której ewoluowali: fresków , mozaik , rzeźb i iluminowanych rękopisów . W swoich pracach pierwsi chrześcijanie nie tylko posługiwali się rzymskimi formami sztuki ze starożytności, ale także późnoklasycystycznym stylem rzymskim, obecnym we wczesnochrześcijańskich freskach, takich jak te w rzymskich katakumbach . Freski ze Starego Testamentu przedstawiające synagogę Doura Europos pokazują, że sztuka żydowska również odegrała ważną rolę jako źródło tej wczesnej sztuki chrześcijańskiej.
Pierwsi chrześcijanie ponownie wykorzystywali rzymskie motywy ikonograficzne, nadając im nowe znaczenia poprzez wczesne symbole chrześcijańskie . Wśród tych klasycznych tematów są pawie , winorośl i winogrono oraz pasterz. Ale pierwsi chrześcijanie również opracowali własną ikonografię , na przykład przedstawianie symboli takich jak ryba ( ichtus ) lub kotwica, które nie zostały zapożyczone z ikonografii pogańskiej. We wszystkich przypadkach ikonografia jest nowa lub zapożyczona od Rzymian, jednak pozostaje symboliczna, aby uniknąć prześladowań. W ten sposób pogańska postać pasterza, który wśród Rzymian nawiązuje do postaci takich jak paryskie, odnosi się następnie do „Dobrego Pasterza” prowadzącego swoje owce, który jest niczym innym jak przedstawieniem Chrystusa prowadzącego ludzkość i czuwającego nad nią. jej.
Historia sztuki wczesnochrześcijańskiej składa się z dwóch odrębnych faz, oddzielonych edyktem mediolańskim z 313 roku, który zezwala na wolność wyznania w Cesarstwie. Tak więc przed 313 r. Sztuka jest zasadniczo symboliczna i ukryta; po 313 r. manifestuje się wyraźniej i swobodniej, by w końcu stać się sztuką związaną z państwem, kiedy Teodozjusz I jako pierwszy uczynił religię państwową chrześcijaństwem.
W kościele Doura-Europos , datowanym na ok. 230-256 r., Czyli zachowanych bardzo starych kościołach, tym w najlepszym stanie, zachowały się freski przedstawiające sceny biblijne, w tym postać Jezusa, a także Chrystusa. Dobry Pasterz. Budynek był zwykłym domem najwyraźniej przerobionym na kościół. Najwcześniejsze chrześcijańskie obrazy katakumb Rzymu pochodzą sprzed kilkudziesięciu lat i stanowią największy zbiór przykładów sztuki chrześcijańskiej z okresu przedkonstantyńskiego, z setkami przykładów rodzinnych grobów lub grobów. Wiele z nich to proste symbole, ale jest też wiele obrazów przedstawiających modlitwy lub postacie modlitewne kobiet, zwykle przedstawiające zmarłą, lub postacie lub fragmenty z Biblii lub historii chrześcijaństwa.
Pierwsza sztuka chrześcijańska pojawia się po dwóch wiekach anikonizmu , około 250 roku. Charakteryzuje się przede wszystkim symboliką, składającą się z obrazów znaków przeznaczonych dla wtajemniczonych i ograniczoną tylko do elementów niezbędnych do natychmiastowego zrozumienia. Ponadto jest dostosowany do miejsca, w którym jest reprezentowany. Co więcej, chociaż religia chrześcijańska nie jest autoryzowana, a nawet prześladowana, sztuka wczesnochrześcijańska musi być dyskretna.
Brak miejsca publicznego kultu, rozwija się głównie w sferze prywatnej, jak to ma miejsce w kościele w Dura-Europos oraz w kontekście pogrzebowym ( freski ) katakumb , sarkofagów , ...
Edykt mediolański przyniósł społeczne uznanie Kościołowi, którego stosunek do obrazu zmienił się, inspirowany wówczas ikonografią cesarską ( Chrystus w chwale , Chrystus Pantokrator ).
Architektura paleochrześcijańska jest bezpośrednio spadkobierczynią klasycznej rzymskiej tradycji architektonicznej. Nie tworzy nowego słownictwa, ale nadaje nowe znaczenie elementom, które ma wokół siebie, aby gromadzić wiernych, wywyższać święte miejsca, czcić męczenników i czcić zmarłych.
Podczas chrystianizacji Cesarstwa Rzymskiego, kiedy to zakazano kultu chrześcijańskiego, miejsca kultu powstały po raz pierwszy w domach dostojników. W katakumbach nie ma kultu, tylko urząd dla zmarłych, jak to było w Rzymie, ale nie ma Eucharystii, która jest praktykowana w domach chrześcijańskich.
Kiedy w 313 roku zezwolono na oddawanie czci Bogu, niektóre starożytne pogańskie świątynie zamieniono na kościoły. To samo dzieje się w cywilnych bazylikach forów, ponieważ w przeciwieństwie do świątyń, rozległe bazyliki mogły pomieścić tłumy miasta i gromadzić wiernych.
Szybko brak miejsca na potrzeby nowego kultu prowadzi do budowy nowych budynków na wzór starych bazylik cywilnych, których plan jest dostosowany do liturgii chrześcijańskiej. W rezultacie powstał plan bazyliki , który stał się najpowszechniejszym planem kościoła w całej historii architektury chrześcijańskiej. W tym samym czasie powstały inne plany, w szczególności plan skoncentrowany w rotundzie z centralną kopułą, ogólnie dla baptysteriów i sanktuariów poświęconych świętym, takich jak początkowo martyrium .
Iluminacja paleochrześcijańska przedstawia pierwsze rękopisy chrześcijańskie zdobione ornamentami i miniaturami u schyłku starożytności i na początku okresu bizantyjskiego. Niezwykle rzadkie, niektóre z tych kodeksów są znane tylko z kopii wykonanych później. Formy świadczą o przejściu od sztuki monumentalnej (płaskorzeźba) do malarstwa na pergaminie, który kwitnie w oświetleniu wyspiarskim i iluminacji Merowingów.
W trakcie ewolucji sztuki wczesnochrześcijańskiej portret Chrystusa podlegał różnym modyfikacjom i formom. Niezależnie od tych form należy zauważyć, że portret Chrystusa we wczesnej sztuce chrześcijańskiej jest przede wszystkim portretem symbolicznym wyobrażonym a posteriori. Rzeczywiście, Biblia i Ewangelie nie zawierają wskazania fizycznej i pomimo prób podejmowanych przez niektórych chrześcijańskich pisarzy I st wieku.
Poszczególne reprezentacje Chrystusa między III E i IV E wieku są:
Te trzy reprezentacje są najbardziej powszechne, ale są nowe i rzadsze doświadczenia:
Wraz ze sztuką bizantyjską pojawia się także ikonografia Chrystusa Pantokratora. Chrystus jest wtedy przedstawiony jako włochaty i brodaty, ubrany w długi płaszcz. Złączywszy palce, unosi wskazujący i środkowy palec, po raz kolejny świadcząc o swojej dwoistej naturze.