Aquitaine lub Aquitanien | |
Kraj | Gal |
---|---|
Region | trójkąt Garonna / Gironde - Ocean Atlantycki - Pireneje |
Klasyfikacja według rodziny | |
|
|
Kody języków | |
ISO 639-3 | xaq |
IETF | xaq |
Menu | |
Nagrobek z napisami z Akwitanii UMMESAHARF, NARHUNGESI i ABINSUNHARI. | |
Aquitaine lub Aquitanien był językiem używanym przez mieszkańców Akwitanii i Waskonów po obu stronach Pirenejów , na obszarze w przybliżeniu między masywem Arandio a Garonną , obszarze znanym później jako Waskonia , przed podbojem rzymskim i znacznie później, aż do późnego średniowiecza . To jest stara forma baskijski lub archaicznym baskijski i podłoże z Gascon .
Potwierdzone między I st i III th wieku Aquitaine był w kontakcie z języka łacińskiego. Nie zachował się żaden długi tekst, chociaż inskrypcje epigraficzne zawierające ponad 400 antroponimów i 70 teonimów są łatwe do zinterpretowania z języka proto-baskijskiego .
Na północ od Pirenejów, jego obszar odpowiada rzymskim prowincjom Akwitanii, a następnie starożytnej Nowempopulanie .
Jednak niewiele wiadomo o samym języku, nawet jeśli jego obszar wydaje się dobrze ugruntowany dzięki obecności znaków Akwitanii w toponimii. Na północy obejmowałby globalnie terytorium językowej Gaskonii i Kraju Basków . Archeologiczne dowody , toponimia i historia wydają się sugerować, że był to dialekt lub grupa dialektów języka proto-baskijskiego , stąd nazwa archaicznego baskijskiego. Najbardziej znanymi wskazówkami są łacińskie inskrypcje wotywne i pogrzebowe znalezione w Hautes-Pyrénées, które zawierają około dwustu nazwisk lub imion bogów. Jeden z dialektów języka baskijskiego umożliwił nadanie znaczenia tym nazwom.
Określenie „Aquitaine” był również używany w XIX th wieku, aby wymienić wszystkie lub część Gascon mówionego w Akwitanii .
Pochodzenie tego języka jest nieznane i łączy się z językiem baskijskim. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że Akwitania jest mniej więcej podobna do przodka języka baskijskiego, istnieje wiele teorii na temat jego pochodzenia. Wśród innych hipotez wysuwano, że ludność Proto-Basków, obecna przed Celtami , po prostu wywodzi się od prehistorycznych mieszkańców (chyba że jest ich tylko częścią). Podobnych słów szukaliśmy w górach Kaukazu, kiedy nie ma udokumentowanej ani historycznej migracji między tymi dwoma bardzo odległymi regionami: to samo zjawisko zachowania języka prehistorycznych populacji mogło tam wystąpić; argument ten należy z jednej strony spojrzeć z perspektywy, ponieważ ta bliskość jest hipotetyczna, z drugiej zaś strony nie wywodzi się z niej wiele języków Kaukazu. Francuski lingwista i baskolog Michel Morvan zakłada rozległe podłoże preindoeuropejskie rozciągające się na prawie całą Eurazję, stąd terminy powszechnie spotykane w językach baskijskich i kaukaskich, ale także w drawidyjskich w Azji. w Bourouchaski, a nawet dalej, w kierunku Azji Dalekiego Wschodu, nawet w Ameryce. (Zobacz na przykład korespondencję malezyjską / indonezyjską biji = ziarno , tagalski binhi "id." I baskijski * binhi > bihi "id." Lub waray guti "little, little" i baskijski guti "id"). terminy niezwiązane z chronologią, te pojednania wydają się swobodne.
Wśród możliwych krewnych znajdujemy paleosarde , których niektóre określenia są identyczne z baskijskimi: aritz "dąb", ospile "cool place", gorru "red" (basque gorri ), berri itp.
Inne hipotezy i teorie zostały sformułowane na temat pochodzenia Akwitanii:
Wszystkie te teorie są odroczone z powodu braku dowodów, z wyjątkiem vasco-iberian. Ta ostatnia jest jedyną teorią, która jest nadal szeroko dyskutowana w kręgach językowych, ponieważ oba języki mają wystarczające podobieństwa, aby ustanowić pewien rodzaj relacji. Jednak współczesny baskijski nie pomógł w zrozumieniu iberyjskich tekstów, które pozostają bardzo niejasne.
Istnieją również przesłanki wskazujące na bardzo stare stosunki między Akwitanami, Iberami i ludami wybrzeża Kantabrii, przed inwazją Celtów przez Indoeuropejczyków . Grupy spółgłosek, takie jak -sc- w nazwach plemiennych, a także sonicyzacja -nt- indoeuropejskiej sekwencji na -nd- oraz podobieństwa między imionami boga luzytańskiego i akwitańskiego to tylko niektóre elementy, które potwierdzają to twierdzenie.
Wydaje się, że obszar Akwitanii i Pirenejów był silnie zromanizowany, dlatego język ten nie przetrwał na większości terytorium (dziś dominują języki romańskie, takie jak Gascon , Langwedocja , Aragoński czy Kataloński ). Z tego punktu widzenia baskijski używany we Francji (francuski Kraj Basków ) byłby pozostałością po pierwotnym rozszerzeniu języka w czasach rzymskich. Jednak może nie być systematycznych zbieżności między obecnym położeniem kraju Basków a tym, w którym mówiono po proto-baskijsku w czasie podboju rzymskiego: starożytne teksty zachodniej części obecnego kraju Basków nie są w języku baskijskim i wiele elementów toponimicznych jest indoeuropejskich, co tłumaczy teoria późnej euskarizacji .
Gdyby przyjąć związek z proto-baskijskim , język Akwitanii nie miałby żadnego innego języka względnego znanego na świecie. To jest izolat .
Romans Gascon (aquitano-Romans język), zawiera również leksykon, gramatyki i składni, które można wyjaśnić tylko przez Aquitanian podłoża . Ta ostatnia zmieszała się z popularną łaciną używaną na terytorium protohistorycznej Akwitanii po podboju rzymskim, prowadząc (podobnie jak galijsko-romański w innych częściach Galii) do formy pośredniej we wczesnym średniowieczu , zwanej aquitano-rzymską, która przekształciła się w Gascon.
Analogicznie, obecny Basków umożliwił zidentyfikowanie pewnej liczby słów pochodzenia Akwitanii w Gascon. Jednak we współczesnym języku baskijskim nie ma kilku słów pochodzących z Gaskonii, pochodzących z Akwitanii. Południowej pirenejski Langwedocja ma pewne osobliwości identyczne do Gascon co można wytłumaczyć wpływem Akwitanii.
Languedocien | Gascon | baskijski | Francuski |
---|---|---|---|
abajon | avajon | anabi ahabi |
Borówka amerykańska |
fragosta | jordon gordoassa |
mugurdi Racine * gurd-? |
malina |
lagast | lagast | lakasta akain |
kleszcz |
babi | harri sapo |
apo De zapo , termin przedłaciński |
ropucha |
isard | pewnie | sarrio | isard |
Można łatwo zauważyć związek między Akwitanią a współczesnym Baskiem:
Akwitania | baskijski | Francuski |
---|---|---|
andere, andre- | andre | kobieta (czyli „Madame”) |
belex, -belex, -bel (e) s | beltz | czarny |
cis (s) na | gizon | człowiek |
nescato | neska | córka (w przeciwieństwie do słowa „syn”) |
sembe- | seme (<* senbe) | syn |
seniorzy | piersi (<* senior) | chłopak / brat |
sahar | zahar | stary |
corri | gorri | czerwony |
-współ | -ko | lokatywny przyrostek dopełniacza |
-smoła | -smoła | przyrostek oznaczający ładne |
Użycie tych słów i elementów w średniowiecznych nazwach baskijskich jest dość dobrze znane, co dowodzi, że istniała historyczna ciągłość językowa między epoką przedrzymską a średniowieczem. Jednak niektóre nazwy Akwitanii nie mają współczesnego odpowiednika.
Kilka imion w Akwitanii, szczególnie imiona bogów, ma pochodzenie iberyjskie . Porównajmy niektóre nazwy z Akwitanii do iberyjskich baz antroponimicznych:
Akwitania | iberyjski |
---|---|
Illurberriko | iltur-ber'i |
Habelex | ar's-beles ' |
Baeserte | pocałunek |
Belexcon-jest | beles'-kon |
Ennebox | in (a) -bos ' |
Istnieją oznaki związku między południowo-zachodnią Francją a krajami Basków już od bardzo dawna. Podczas rzymskiego podboju Galii przez Juliusza Cezara , Aquitania był obszar pomiędzy Garonne i Pireneje, zamieszkałego przez ludzi, którzy wiedzieli o rząd jeźdźców. Cezar pisze, że byli oni bardzo różni w zwyczajach od innych Galów, a ich język różnił się od języka celtyckiego Galii. Fakt, że w średniowieczu terytorium to było nazywane Gaskonią , nazwą wywodzącą się z Vasconia i spokrewnioną z baskijskim słowem (* eusk), nie można wytłumaczyć nadinterpretowanymi ograniczonymi ruchami Vascons w 587 roku. Oznaczenie Novempopulanie jest rzymskie i administracyjne (augustowskie), a nie bezpośrednio etniczne. Wiele znaków wskazuje, że język akwitański byłby używany w Pirenejach, przynajmniej do Val d'Aran . Nazwy miejsc kończące się na -os, -osse, -ons, -ost i -once są uznawane za pochodzenie z Akwitanii.
Sytuacja na południu Pirenejów jest znacznie mniej jasna, ponieważ informacje historyczne są ograniczone. Operatorów wózków widłowych , Vardules i Autrigons , który zajmował większość zachodnim regionie, historycznego Kraju Basków, są zwykle uważane Indo-Europejczyków (podobnie jak Celtów) i przodkowie Cantabres , żyjące bardziej na zachodzie . Ten sam język może być używany przez bardzo różne ludy, które stanowią grupy etniczne. Proces dialektyzacji języków tworzy nowe języki pokrewne. Bardzo przydatny język może zastąpić zanikające języki lokalne. Dlatego różne grupy etniczne będą mogły go dla wygody przyjąć (na przykład francuski stopniowo zastępuje tak zwane języki regionalne we Francji, ale także we francuskojęzycznej Afryce) i na odwrót, populacje z tej samej grupy etnicznej, ale oddzielone mówienie tylko językiem dominującym w ich regionie (akulturacja). W tym przypadku osoba mówiąca baskijska mogłaby teoretycznie nie być baskijską (mało prawdopodobne przed epoką nowożytną; potencjalna dwujęzyczność to inna sytuacja), a współczesny baskijski może nie mówić w języku baskijskim lub euskara .
Jeśli chodzi o okres post-rzymski, pierwsze znane teksty - np. Z regionu Guipuzcoa - nie sięgają średniowiecza . Utrudnia to identyfikację języka używanego w tym regionie, ale sugeruje, że terytorium być może nie było zamieszkane przez baskijczyków (teoria późnej euskarizacji ) . W Vascons , którzy zajmowali dzisiejszą Navarre , są zwykle utożsamiane z Baskowie (Vascos), ich nazwa jest jednym z najważniejszych dowodów. W 1960 roku w Lergi znaleziono stelę z nazwami Akwitanii, która mogła wzmocnić pogląd, że Baskowie i Akwitania są blisko.
Rozszerzenie baskijski ma I st wieku.
Podobieństwo obszaru językowego Akwitanii i Gaskonii podczas ekspansji Franków w VI th wieku.