Ewaluacji polityk publicznych jako nowe narzędzie do publicznego procesu decyzyjnego ukazał się w Stanach Zjednoczonych w 1960 roku przed rozwija się w Wielkiej Brytanii , w krajach skandynawskich , a następnie w innych demokracjach zachodnich dwadzieścia lat bardziej późno, w szczególności z inicjatywy Komisja Europejska , co sprawiło, że systematyczny wymóg regulacyjny w ramach środków przeznaczonych do państw członkowskich z 1990 .
Ewaluacja, silnie związana z racjonalizacją działań publicznych, ma na celu określenie, w jakim stopniu polityka publiczna osiągnęła wyznaczone jej cele i wywarła oczekiwany wpływ na zainteresowanych odbiorców.
W Europie ocena zasadniczo polega na analizie wyników interwencji publicznej w celu ustalenia, czy osiągnęła wyznaczone jej cele. W szerszym ujęciu, ocena ma na celu skonstruowanie oceny wartości interwencji publicznej opartej na „jej wynikach, skutkach i potrzebach, które ta interwencja ma zaspokoić” oraz na danych empirycznych zebranych i przeanalizowanych specjalnie w tym celu.
We Francji dekret z 1990 r. Określa: „aby ocenić politykę, należy dążyć do ustalenia, czy wdrożone środki prawne, administracyjne lub finansowe umożliwią osiągnięcie oczekiwanych skutków tej polityki i osiągnięcie wyznaczonych dla niej celów”. . W „raporcie Deleau” (1985) jest to również „rozpoznawanie i mierzenie własnych efektów” ; a zatem wszystkie skutki polityki, w precyzyjnej, ale też holistycznej wizji, poprzez rozróżnienie części między skutkami działań publicznych a efektami zależnymi od innych („egzogenicznych”) czynników.
Kiedy ocena jest zlecana przez instytucję, generalnie odpowiada ona na określone pytania (na przykład „W jakich przypadkach interwencja X najlepiej umożliwiła bezrobotnym znalezienie trwałego zatrudnienia i dlaczego?”).
Odbiorcami wniosków i rekomendacji ewaluacji są głównie władze publiczne, ale także instytucje demokratyczne, ich partnerzy publiczni lub prywatni, społeczność naukowa czy ogólniej obywatele.
Ocena jest określana jako „ex ante”, jeśli poprzedza rozpoczęcie badanej interwencji; pośredni lub końcowy, jeśli ma miejsce w trakcie lub na końcu interwencji; „Ex post”, jeżeli jest przeprowadzane po zakończeniu ocenianej interwencji.
Można to zrobić wewnętrznie, przez kierowników operacyjnych ocenianej interwencji ( samoocena ) lub przez służbę specjalizującą się w ocenie lub powierzoną stronom trzecim, niezależnemu organowi administracyjnemu lub zespołowi profesjonalistów w ramach kontraktu.
W przypadku sponsorów ewaluacji ocena ma na celu:
Każdy rygorystyczny proces oceny wymaga zastosowania siatki (wzorca) prowadzącej do audytu, kwestionowania i oceny danego procesu z kilku punktów widzenia oraz zestawu kryteriów, wśród których najczęściej znajdujemy:
Repozytoria są liczne i zależą od ocenianych obiektów. Tak więc do oceny polityki pomocowej dla krajów rozwijających się można wykorzystać taką, jak OECD czy Bank Światowy .
Ewaluacja nie jest jedynym działaniem mającym na celu poprawę projektowania polityk publicznych i zarządzania nimi: kontrola legalności i kontrola zarządcza to wieloletnie praktyki w sferze publicznej, natomiast od lat 90. pewna liczba praktyk wynikających z przedsiębiorstwa została dostosowana do administracja: analiza jakości , audyt organizacyjny itp.
W przeciwieństwie do innych praktyk administracyjnych, takich jak kontrola i inspekcja legalności, które ograniczają się do analizy procesów wewnętrznych w instytucji, ocena koncentruje się przede wszystkim na zewnętrznych konsekwencjach działań publicznych i ma na celu określenie powiązań przyczynowych między nimi a zmianami społeczno-gospodarczymi.
Ocena nie pozwala na stwierdzenie zgodności interwencji z prawem lub dobrą praktyką zarządzania rachunkowością, jak to może zrobić we Francji Trybunał Obrachunkowy lub organ kontrolny . Ocena ocenia interwencję z punktu widzenia uzyskanych efektów lub rozwiązania problemów społeczno-ekonomicznych.
Wreszcie, musimy rozróżnić między audytami wykonania a oceną interwencji publicznych: wykonanie dotyczy osiągnięć oraz bezpośrednich i natychmiastowych konsekwencji interwencji, rezultatów (w jaki sposób radary drogowe doprowadziły do zmniejszenia prędkości pojazdu?), Kiedy ocena koncentruje się na skutkach tej polityki (w jaki sposób radary zmniejszyły liczbę zgonów i obrażeń w perspektywie długoterminowej?).
Ocenę rozwija się w Stanach Zjednoczonych w połowie XX -go wieku . To rozległe programy społeczne podjęte przez Lyndona B. Johnsona w celu wykorzenienia ubóstwa w ramach jego polityki Wielkiego Społeczeństwa posłużyły jako pierwsze pole eksperymentów na pełną skalę do oceny.
Naukowcy, którzy następnie stworzyli protokoły weryfikacji wyników programów edukacyjnych, zdrowotnych i społecznych, chcą zastąpić nieustrukturyzowane praktyki tamtych czasów formalnym i naukowym podejściem do projektowania polityk publicznych.
Pionierem tego formalnego podejścia jest socjolog James S. Coleman , który w 1966 r. Prowadził duże badanie statystyczne dotyczące segregacji szkolnej „ Równość szans edukacyjnych ”.
W tym czasie powstały tzw. Ewaluacje eksperymentalne , które mają być podobne do przeprowadzania testów laboratoryjnych: beneficjenci, na przykład uczniowie, są obserwowani w długim okresie, a ich przebieg porównuje się z osobami niebędącymi beneficjentami. Jeśli te badania mają tę zaletę, że opierają się na rygorystycznej metodologii, prowadzą do wniosków dopiero po kilku miesiącach lub latach i szybko tracą dystans do czasu politycznego.
W odpowiedzi na ten problem w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku ewaluacja pozostawiła środowisko naukowe jako narzędzie wspomagania decyzji w służbie władz publicznych: następnie weszła w cykl życia polityk publicznych i stała się, przynajmniej teoretycznie, konieczny krok w celu usprawnienia interwencji.
W tym czasie pojawiła się również koncepcja Nowego Zarządzania Publicznego (Nowe Zarządzanie Publiczne), która opowiada się za praktycznym zastosowaniem prywatnego wobec społeczeństwa, w szczególności w celu poprawy efektywności kosztowej raportu polityki publicznej. Ewaluacja będzie więc coraz częściej wykorzystywana do uzasadniania skuteczności polityk publicznych, czyli ich zdolności do osiągania celów, które sobie wyznaczyły.
W 1990 roku , w końcu, równolegle z pojawieniem się społeczeństwa obywatelskiego jako uczestnika systemu obrotu oraz o projektowaniu polityki publicznej, otwartej oceny dla wszystkich partnerów i szerzej, zainteresowane strony i staje się, zwłaszcza we Francji , narzędzie do dialogu. Rozwój ten można zaobserwować na dwa sposoby:
Na początku lat 90. XX wieku Komisja Europejska stała się głównym orędownikiem ewaluacji i rozpowszechniła ją w państwach członkowskich Unii , w szczególności wprowadzając obowiązek oceny programów i projektów korzystających z funduszy europejskich.
Pod koniec lat 90. XX wieku Komisja Europejska opracowała obszerny zbiór edukacyjny dostosowany do polityk publicznych krajów europejskich, którego do tej pory brakowało. Od tego czasu zbiór ten był regularnie aktualizowany, a Komisja Europejska nadal dostarcza liczne przewodniki i podręczniki dotyczące oceny polityk publicznych, które są dostępne w ogólnodostępnej witrynie.
Od 2000 r. Dyrekcje Generalne Komisji Europejskiej przeprowadzały każdego roku około stu retrospektywnych ocen programów, przeznaczając na nie średni budżet w wysokości 45 mln euro. Inwestycja ta odpowiada ciągłej chęci wykorzystania oceny do „lepszego informowania procesu decyzyjnego”, „ulepszenia prawodawstwa” i „skupienia się na wynikach i przejrzystości”.
W 2010 r. Nowa Komisja powołana przez pana Barroso ogłosiła chęć systematycznego poddawania europejskich przepisów ocenie, tak jak to się robi w przypadku programów operacyjnych .
Uwaga: dokładna chronologia dla okresu od 1945 do 2004 jest dostępna na stronie Documentation française.
We Francji była to racjonalizacja wyborów budżetowych ( RCB ), sama w sobie inspirowana amerykańskim systemem planowania planowania budżetowego ( PPBS ), który w 1968 r. Okazał się pionierem procesu oceny. W tym podejściu, które zostanie zarzucone na początku lat 80., szczególną uwagę zwraca się na opłacalność działań publicznych poprzez szacunki ex ante.
W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ocena polityk publicznych pozostawała zasadniczo w gestii badaczy, nawet jeśli w 1983 r . Utworzono Parlamentarne Biuro Oceny Wyborów Naukowych i Technologicznych .
Dopiero pod koniec lat 80. państwo podjęło się ewaluacji i uczyniło z niej instrument modernizacji. Dlatego rząd Rocarda zaleca włączenie ewaluacji do cyklu wdrażania polityki publicznej. W tym samym roku ustawa ustanawiająca RMI po raz pierwszy obejmowała „niezależny i regularny system oceny prowadzonych działań integracyjnych” (art. 37) oraz Naukową Radę Oceny (CSE), której celem jest wspieranie oceny międzyresortowej. , został utworzony (zostanie on zastąpiony w 1998 r. przez Krajową Radę Oceniającą, zanim zostanie zniesiony w 2008 r. na mocy RGPP ).
W kolejnych latach dwie zachęty będą wspierać rozpowszechnianie ewaluacji w służbach państwowych i społecznościach, zwłaszcza regionalnych :
W tym kontekście rady regionalne szybko staną się jednym z głównych aktorów oceny we Francji, w tym ich własnych interwencji.
W 1999 r. Utworzono Société Française d'Évaluation w celu ustrukturyzowania i promowania profesjonalizacji ewaluacji we Francji. W tym samym roku Parlament powołał Misję Oceny i Kontroli (MEC), która co roku publikuje od dwóch do czterech sprawozdań na takie tematy jak „polityka autostradowa” (temat pierwszego raportu informacyjnego) MEC), lub w ramach obecnej kadencji Luwr lub klastry konkurencyjności.
Początkowo połowa pierwszej dekady XXI wieku wydawała się bardzo korzystna dla oceny na szczeblu państwowym, ale ostatecznie wyniki są mieszane w porównaniu z wielkim rozwojem tej praktyki w społecznościach lokalnych.
Po pierwsze, dwa duże projekty mające na celu modernizację wydatków i działań publicznych, przyjęcie ustawy organicznej o prawach finansowych (LOLF) oraz rozpoczęcie ogólnego przeglądu polityk publicznych (RGPP), upowszechniły się w państwie, zarządzanie przez cele i potrzeba wykazania racji bytu i skuteczności działań publicznych.
Jednak pomimo pozornej bliskości między podejściem ewaluacyjnym a planowanym programem gospodarczym ocena ostatecznie wydaje się być bardzo niewielka, z jednej strony, ponieważ ta druga „faworyzuje wykorzystanie badań, audytów i ocen już przeprowadzonych przy uruchomieniu skala zbierania danych ”, z drugiej strony ze względu na priorytetowe traktowanie redukcji wydatków budżetowych w procesie (poddawanych audytowi) ze szkodą dla głębszych refleksji na temat charakteru interwencji państwa.
Następnie w 2007 r. Utworzono Państwowy Sekretariat ds. Perspektywy i Oceny Polityk Publicznych, kierowany przez Erica Bessona . Sekretariat ten został jednak zlikwidowany w 2009 r.
Ostatecznie w 2008 r. Ocena polityk publicznych została wpisana do Konstytucji , której artykuł 24 stanowi: „Sejm przegłosowuje ustawę. Kontroluje działania rządu . Ocenia polityki publiczne ”. Artykuł 51-2 potwierdza rolę Parlamentu w ocenie polityki prowadzonej przez rząd i pozwala mu powoływać komisje śledcze do pełnienia tej roli, podczas gdy artykuł 47-2 wskazuje, że Trybunał Obrachunkowy pomaga Parlamentowi i rządowi w ocenie politycy publiczni. Parlament ogłosił, że chce podjąć się tej rewizji konstytucyjnej i w pełni odgrywać swoją rolę w zakresie monitorowania i oceny przed końcem obecnej kadencji.
Nie wszystkie instytucje zaangażowane w ocenę swoich interwencji robią to z tych samych powodów. Można wyróżnić trzy rodzaje procedur oceny, mając na uwadze, że w praktyce nie wykluczają się one wzajemnie:
Jedną ze specyfiki ewaluacji jest to, że stara się oszacować rzeczywisty wpływ danej interwencji publicznej, który należy odróżnić od zmian społeczno-ekonomicznych, które można zaobserwować (patrz poniższy diagram). Poniżej).
Oczywiście bardzo trudno jest precyzyjnie oszacować ten wkład. Metody, które są powszechnie stosowane, mają na celu wyodrębnienie wkładu interwencji poprzez porównanie sytuacji „z interwencją” z sytuacjami „bez interwencji” i / lub „przed interwencją” z „po interwencji”. ”.
Pierwsza praca ewaluacyjna inspirowana medycyną w Stanach Zjednoczonych miała na celu zastosowanie metody eksperymentalnej z próbą kontrolną (według losowych warunków ), ale szybko okazało się, że jest to trudne do zastosowania w polityce oceny (patrz poniżej). Do oceny prostej interwencji lub oceny jej na podstawie pojedynczego wskaźnika (na przykład utworzonych miejsc pracy) można zastosować inne metody oparte na scenariuszu alternatywnym .
W przypadku interwencji bardziej skomplikowanych niż pojedyncze działanie nie ma możliwości uciekania się do tego typu metody: konieczne jest wówczas poszukiwanie, krok po kroku, przy pomocy różnych narzędzi, wskazówek na temat skutków, jakie wywołuje interwencja.
Chodzi o metodę, która ma na celu naśladowanie w obszarze nauk humanistycznych metod wynikających z medycyny lub bardziej ogólnie z nauk przyrodniczych : metoda eksperymentalna polega na sprawdzeniu hipotezy o przyczynowości na danej populacji, poprzez porównanie tak zwana „eksperymentalna” grupa beneficjentów z grupą „kontrolną” składającą się ze ściśle identycznych podmiotów niebędących beneficjentami. Metoda wymaga losowego przypisania osób do każdej z grup w celu wyeliminowania ryzyka błędu w doborze próby .
Metoda eksperymentalna jest często uważana za jedyne naukowe podejście do pomiaru wpływu, ponieważ umożliwia przezwyciężenie wpływu czynników kontekstowych, które wpływają na dwie próbki w ten sam sposób. Jest to na przykład metoda, która została wykorzystana do oceny eksperymentów RSA .
Jednak metoda eksperymentalna nie jest wolna od wad i nie zawsze ma zastosowanie, a nawet jest pożądana:
W odpowiedzi na wspomnianą wcześniej krytykę dotyczącą trudności w utworzeniu losowej grupy kontrolnej, opracowano różne protokoły, które opierają się na statystycznie podobnych grupach porównawczych, na przykład na grupie osób niebędących beneficjentami lub organizacji o podobnych cechach. Na tym samym terytorium .
Metody te mają wspólne z metodą eksperymentalną dwie główne cechy: porównanie dwóch sytuacji w celu wyodrębnienia efektu interwencji oraz logikę przypisywania zaobserwowanego efektu interwencji.
W przypadku tych metod porównania dokonuje się na ogół:
Możliwe jest również wykorzystanie modeli ekonometrycznych do symulacji sytuacji „z” i „bez”.
Metody te często stanowią dobry kompromis między ważnością a uciążliwym protokołem, pod warunkiem, że można zebrać niezbędne dane. W rzeczywistości dane, które byłyby najbardziej przydatne do szczegółowego zbadania już zaobserwowanych skutków, są rzadko dostępne, ponieważ należało je gromadzić od początku interwencji.
Jednak publiczny program lub prawo rzadko określa jednoznacznie wszystkie skutki, które stara się osiągnąć, a także sposoby ich osiągnięcia. Ponadto często wywołują nieoczekiwane efekty lub oczekiwane efekty uzyskuje się w sposób nieprzewidziany z góry. W rezultacie często trudno jest zdefiniować a priori wskaźniki, które okażą się przydatne po zakończeniu interwencji.
W rzeczywistości ewaluacja prawie zawsze musi zajmować się politykami publicznymi, które są zbyt skomplikowane, aby ich skutki można było analizować jako całość za pomocą prostego scenariusza alternatywnego:
Aby uzyskać wystarczające dowody, generalnie konieczne jest zatem połączenie kilku narzędzi strukturyzujących, gromadzących i analitycznych, aby doprowadzić, za pośrednictwem zestawu zbieżnych wskaźników, do rzetelnej analizy skutków interwencji oraz tego, jak te efekty zostały osiągnięte. Dlatego te oceny zazwyczaj wykorzystują dużą liczbę narzędzi do gromadzenia i analizy nauk społecznych, w szczególności serie wywiadów , ankiet , studiów przypadków i wywiadów grupowych . Niemniej jednak mogą w pełni zintegrować czysto ilościowe narzędzia, aby radzić sobie z precyzyjnymi hipotezami.
W metodach mieszanych analiza wpływu jest zwykle przeprowadzana poprzez przedstawianie, krok po kroku, bardziej lub mniej wyraźnych hipotez przyczynowych, które łączą działania publiczne z jednym lub większą liczbą oczekiwanych skutków, a następnie weryfikację, czy faktycznie wydarzyło się to, co zaplanowano, i dlaczego. Metoda ta nazywana jest ewaluacją opartą na teorii , ponieważ umożliwia oszacowanie skutków poprzez skrupulatne testowanie teorii działania interwencji. Do rekonstrukcji i testowania tej logiki używane są specjalne narzędzia, takie jak ramy logiczne , używane głównie do oceny projektów programistycznych oraz schemat blokowy .
Podobnie jak w przypadku analiz atrybucji, istnieje kilka metod „opartych na teorii”. Tak zwana analiza wkładu opiera się zatem na systematycznym przeglądzie wszystkich dowodów, które mogą unieważnić lub potwierdzić hipotezy przyczynowe, aż do uzyskania „rachunku składkowego”, który jest wierny zebranym danym.
Uwaga: w księgarniach dostępne są następujące książki.