Stan zwyczajem jest w Nowej Kaledonii , w systemie prawa cywilnego odstępstwo od francuskiego kodeksu cywilnego . Jest on uznawany przez Kanaks na mocy artykułu 75 w konstytucji i prawa organicznego .
Kod indigénat , wprowadzone przez dekrety z 1874 i 1881 roku , jest w pełni stosowana w Nowej Kaledonii w 1887 roku . Uczynił Melanezyjczyków „poddanymi Francji”, nie cieszącymi się prawami obywatelskimi, a jedynie prawami osobistymi nadanymi przez religię i obyczaje. Następnie płacą pogłówne, podlegają rekwizycjom na pracę na rzecz władz lub osadników. Gubernator mianuje wodzów plemiennych i wielkich wodzów oraz określa ich uprawnienia.
Praktykowanie czarów, noszenie broni lub chodzenie nago jest zabronione.
Jednak pierwszą próbę integracji podjęto wraz z ustanowieniem specjalnego stanu cywilnego dla tubylców dekretem z dn 21 czerwca 1934, który określa stan cywilny rdzennych obywateli o określonym stanie cywilnym, w celu uwzględnienia zwyczajowych procedur odnoszących się do niektórych aktów, takich jak małżeństwo lub adopcja.
Kod Indigénat ostatecznie zniesione kolejno przez rozporządzenia o7 marca 1944 r(skreślenie statutu karnego rdzennej ludności), prawo Lamine Guèye z7 kwietnia 1946 (pełne obywatelstwo francuskie dla wszystkich Francuzów, w tym tubylców) oraz status 20 września 1947(równość polityczna i równy dostęp do instytucji). Kanakowie uzyskują wtedy swobodę przemieszczania się, własności i prawa obywatelskie. W ten sposób kanakowie teoretycznie uzyskali prawo do głosowania w 1946 r. , Ale było to dopiero stopniowo stosowane i uznawane dzięki lokalnej debacie na temat możliwości utworzenia podwójnego kolegium elektorów: tylko 267 kanaków faktycznie uzyskało prawo do głosowania. W 1946 r. prawo23 maja 1951rozbudowa rdzennego kolegium wyborczego na terytoriach zamorskich umożliwia dostęp do niego 60% Melanezyjczyków w wieku uprawniającym do głosowania, a ostatecznie powszechne prawo wyborcze jest w pełni wdrożone dekretem z22 lipca 1957.
Uznanie statusu zwyczajowego jest możliwe dzięki artykułu 75 w konstytucji , który stanowi:
„Obywatele Republiki, którzy nie posiadają stanu cywilnego prawa zwyczajowego, jedynego, o którym mowa w artykule 34, zachowują swój status osobisty, dopóki go nie zrzekną się. "
Osoby posiadające zwyczajowy stan cywilny są wpisywane do odrębnego rejestru stanu cywilnego, zwanego „rejestrem zwyczajowym”, prowadzonego przez urzędników stanu cywilnego każdej gminy ( art. 8 ustawy organicznej). Utworzony w 1934 r. , Jego powstanie i organizacja są obecnie określone przez obrady Zgromadzenia Terytorialnego im3 kwietnia 1967, uzupełniony art. 8 ustawy organicznej z 1999 r .
Osoby posiadające zwyczajowy stan cywilny kierują się „swoimi zwyczajami” w sprawach z zakresu prawa cywilnego ( art. 7 ), a więc szczególnie w sprawach rodzinnych, spadkowych czy zarządu majątkiem zwyczajowym. Ziemie zwyczajowe i znajdujące się tam majątki należące do osób posiadających zwyczajowy stan cywilny podlegają zatem „zwyczajowi” ( art. 18 ). Z drugiej strony, w kontekście stosunków prawnych (podpisanie umowy, najem, czynność prawna) między osobami o różnym statusie osobistym zastosowanie ma prawo zwyczajowe , chyba że żadna ze stron nie ma prawnego stanu cywilnego. że raport nie podlega prawu powszechnemu „na mocy wyraźnego przeciwnego postanowienia” ( art. 9 ). Wreszcie zwykła jurysdykcja cywilna jest właściwa „do rozpatrywania sporów i wniosków dotyczących zwyczajowego stanu cywilnego lub ziem zwyczajowych”, a następnie jest „uzupełniana przez zwyczajowych asesorów sądowych” ( art. 19 ).
Dzieci, których oboje rodzice mieli zwyczajowy stan cywilny, nabywają go od urodzenia ( art. 10 ). Może je uzyskać (po przesłuchaniu przed sędzią w przypadku osób dorosłych i nieletnich po osiągnięciu wieku, w którym uważa się ich za „zdolnych do rozeznania”, przy czym sąd może odrzucić wniosek, jeżeli w grę wchodzą szczególne interesy danej osoby) nieletnich, jeżeli osoba zwyczajowego stanu cywilnego wykonywania żądań władzy rodzicielskiej go ( art. 11 ), „każdy zdolny dorosłych w wieku 21 lat lub mniej, którego ojciec lub matka ma zwyczajowego stanu cywilnego, i który cieszył się w czasie krótszym niż pięć lat od posiadania statusu z osoba o zwykłym stanie cywilnym ”( art. 12 ),„ każda osoba, która miała zwyczajowy stan cywilny i która z jakiegokolwiek powodu posiada zwykły stan cywilny ”oraz osoby, które zawsze miały prawny stan cywilny, które w ciągu pięciu lat od ogłoszenia ustawy organicznej (to znaczy do 2004 r. ), byli w stanie uzasadnić, że „jeden z jego przodków miał zwyczajowy stan cywilny” i zdecydował się zrzec ich statusu prawo zwyczajowe ut ( art. 13 ). Podobnie każda osoba posiadająca zwyczajowy stan cywilny może żądać zrzeczenia się tego stanu i uzyskania statusu prawa zwyczajowego ( art. 13 ), co zresztą jest jedynym sposobem na utratę tego stanu przez jednostkę ( art. 75 Konstytucji ).
Po objęciu archipelagu państwo ogłosiło się dwoma deklaracjami z 1855 i 1862 roku właścicielem wszystkich ziem. Dekret z22 stycznia 1868część tych ziem pozostawia kanakom: „niezmienna, nieuchwytna i niezbywalna” własność tych domen jest uznawana przez plemiona (kanaki nie mogą ich ani sprzedawać, ani kupować, ale są też teoretycznie chronione przed jakimkolwiek naruszeniem ziemi), ale rozgraniczenie zostało dokonane w taki sposób, że niektóre ziemie przyznane początkowo są ostatecznie odbierane Melanezyjczykom na korzyść kolonistów, podczas gdy bydło tych ostatnich regularnie wkracza na zwyczajowe ziemie i niszczy pola ignamu i taro. Wreszcie kodeks indigénat doprowadził do polityki kantonowania prowadzonej od 1897 roku przez rząd francuski, mającej na celu zgromadzenie wszystkich Kanaków w rezerwatach poprzez przydzielenie im średniej powierzchni trzech hektarów na mieszkańca, a tym samym całkowite zakwestionowanie wycinki z 1868 r . A obszar ten jest regularnie wycięte przez władze w celu zainstalowania osadników: te „rezerwy” w ten sposób zwiększone z 320 tysięcy do 124 tysięcy hektarów od 1898 do 1902 roku , z inicjatywy gubernatora Pawła Feillet. Tylko Wyspy Lojalności są pełnymi rezerwami Kanaków.
Jeśli kod indigénat został zniesiony w 1947 roku , umożliwiając Kanakom dostęp do własności prywatnej, zwyczajowa domena gruntów prawie się nie zmieniła do 1978 roku . Polityka państwa w tej dziedzinie będzie ewoluowała wraz z rozwojem roszczeń do ziemi, co odbywa się równolegle ze wzrostem niepodległości . „Długoterminowy plan rozwoju gospodarczego i społecznego Nowej Kaledonii” Sekretarza Stanu ds. Francji Zamorskiej Paula Dijouda w 1978 r. Jest punktem wyjścia dla polityki przywrócenia równowagi ziemskiej: wyznacza sobie cztery cele, a mianowicie „oddanie klanom, w miarę możliwości tradycyjna przestrzeń ", ale także" wzmocnienie pozycji kolonistów, którzy mieszkają i pracują na ich ziemi "," zezwolenie Melanezyjczykom, którzy chcą zostać chłopami, w zewnętrznych rezerwatach, w ramach prawa cywilnego ”I„ w celu promowania rozwoju redystrybuowanych ziem ”. Następnie rozpoczął dochodzenie w sprawie tradycyjnego obszaru Kanak w ORSTOM i spis roszczeń do ziemi. Plan ten ma jednak niewielki wpływ ze względu na konflikty interesów dotyczące praw własności tej samej ziemi należącej do tej słynnej „tradycyjnej przestrzeni”, ale należącej do własności, w pełni wyeksploatowanej i zagospodarowanej rolniczo, przez potomków osadników oraz ponieważ jego stosowanie powierzono Zgromadzeniu Terytorialnemu Nowej Kaledonii większością europejską. Jednakże plan pozwoliło, od roku 1978 do roku 1982 , aby rozprowadzić dobrą część niewykorzystanej domenie publicznej, ponieważ Territory nabyte w tym celu w tym okresie 21,927 hektarów, do których należy dodać 28,742 zakupiony od właściwości fizycznych. ( tj. koszt 933 mln franków CFP ). Z tych 50 669 hektarów, które w ten sposób stanowią rezerwę planu zagospodarowania przestrzennego, 25 972 (nieco ponad połowa) zostało przydzielonych do domeny zwyczajowej, w tym 19 094 hektary w powiększeniu ziem rezerwowych należących do plemion i 6877 hektarów przydzielonych bezpośrednio do klanów. .
Następnie przychodzi zarządzenie dotyczące ziemi15 października 1982, która tworzy Land Office (OF), państwowy organ publiczny odpowiedzialny za zakup i redystrybucję ziemi Kanakom na podstawie klanów. Tworzy również Lokalną Grupę Prawa Partykularnego (GDPL), strukturę prawną utworzoną przez osoby o zwyczajowym stanie cywilnym powołujące się na prawo pierwszego mieszkańca do ziemi, która organizuje rozwój obszarów wiejskich na tych gruntach. Status osoby prawnej został im nadany w 1985 roku , umożliwiając im dostęp do kredytów bankowych, posiadanie majątku, nabywanie nieruchomości, wykonywanie praw, ubezpieczenie zobowiązań, a nawet podejmowanie działań prawnych. Reforma z 1982 roku okazała się jednak jeszcze bardziej zdecydowaną porażką niż plan Dijoud, przede wszystkim dlatego, że Kanakowie oskarżyli rząd o chęć podzielenia społeczności melanezyjskiej przez bezpośredni przydział ziemi klanom, co było postrzegane jako forma prywatnego zawłaszczania może podważyć spójność grupy. Ponadto egalitarna redystrybucja gruntów ustalona w ramach tej reformy z konieczności wymaga odkupienia gruntów jeszcze niewykorzystywanych, ale nadal należących do Europejczyków, przy czym grunty będące własnością publiczną dostępne do dystrybucji zostały już w dużej mierze przyznane w ramach planu z 1978 r . Wreszcie początek wydarzeń politycznych w 1984 r. Nie ułatwił zadania OF. Od 1982 do 1986 roku , Urząd działki mimo wszystko udało się zakupem 50,414 hektarów od prywatnych właścicieli (to dwukrotnie, co plan Dijoud nabył w tym samym czasie), w cenie 1.468 mld WPRyb franków , ale tylko dozwolone 2,081 ha przejęć dla klanów, procedury administracyjne, szczególnie uciążliwe, uniemożliwiające OF dokonanie rzeczywistych transferów. Jeśli chodzi o GDPL, to pierwsza z nich zostanie utworzona dopiero w 1986 roku, a realny rozwój nastąpi dopiero w 1989 roku .
Prawo 17 lipca 1986odnoszący się do Nowej Kaledonii , znany jako „Statut Pons I” (nazwany na cześć nowego ministra zamorskiego Bernarda Ponsa ), zastępuje OF przez Agencję Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rozwoju Obszarów Wiejskich (ADRAF), terytorialną instytucję publiczną. Ale ta nowa polityka, która chce przede wszystkim bronić prawa do własności prywatnej, daje pierwszeństwo zakładaniu rolników indywidualnych, a jedynym sposobem dostępu do ziemi jest odtąd własność prywatna, a zatem w odniesieniu do własności ziemi. Domena zwyczajowa, za pośrednictwem GDPL, które przydzielono tylko 576 ha wobec 8768 osobom fizycznym, firmom i społecznościom. Jednak w ramach tego statusu ADRAF nabywa 21 704 hektarów w drodze zakupu od prywatnych właścicieli za 819 milionów franków CFP .
Wreszcie art. 8 ust. 12 ustawy o referendum z dnia 9 listopada 1988, która wynika z porozumień z Matignon , daje państwu kompetencje do określenia „przewodnich zasad własności ziemi i praw rzeczywistych”, a artykuł 94 przekształca ADRAF w państwową instytucję publiczną. Kompetencje tych ostatnich określa dekret z dnia16 sierpnia 1989, zmieniony dekretem z dnia 16 października 2000które w rzeczywistości tylko ratyfikowało przeniesienie ADRAF na terytorium zgodnie z ustawą organiczną z 1999 r . Jeżeli statut przewiduje, że grunty nabyte przez Agencję mogą być „odpłatne lub nieodpłatne, bądź też wydzierżawione osobom fizycznym lub prawnym zaangażowanym w gospodarczy projekt zagospodarowania terenu, zatwierdzony przez agencję. Można je również przekazać odpłatnie lub nieodpłatnie osobom fizycznym lub prawnym, które zobowiązują się do ich wydzierżawienia osobom fizycznym lub prawnym spełniającym te same warunki ”, przyjmując tym samym model własności prywatnej przedsiębiorstwa. Reforma z 1986 r. , ADRAF faworyzował alokacje na GDPL, które w związku z tym stały się nowymi ramami redystrybucji gruntów i ich równoważenia. Dekret o ADRAF z 1989 r. Określał warunki jego konstytucji, która szanuje zwyczajową organizację społeczeństwa Kanak, a od 1989 r. Utworzono około 750 GDPL , z których 298 skorzystało z alokacji w ramach reformy rolnej.
Jeżeli od 1989 roku , ADRAF nie szczególnie nabył więcej ziemi niż w poprzednich programach, z powodu zmniejszenia powierzchni gruntów, które potencjalnie mogłyby być rozpowszechniane (to nabyte w ten sposób, od 1989 do 2005 roku , zaledwie 34.169 hektarów dodatkowych gruntów, w tym 3.400 w transferze z domeny publicznej, pierwszy od 1982 r., nawet jeśli nie ma takiej samej skali, i 30 769 przy zakupie prywatnych nieruchomości i kosztem 2,546 mld franków WPRyb ), ale w dużej mierze przyczynił się do redystrybucji rezerw utworzonych od 1978 przez jego poprzedników, a to przede wszystkim z korzyścią dla GDPLs: od 1989 do 2005 roku , 102,213 ha zostały przeznaczone, z czego 83.796 (82%) do GDPLs i 18 417 osobom.
Wreszcie, kolejne reformy rolne od 1978 r . Umożliwiły redystrybucję 112.424 hektarów do zwyczajowej domeny Kanak, co stanowi rok 2005 , tj. 80,5% całej przydzielonej ziemi i 71,6% ziemi nabytej przez różne odpowiedzialne przedsiębiorstwa. Rezerwy plemienne skorzystały z tej redystrybucji 17%, klany 8%, a GDPL 77%. Grunty zwyczajowe, składające się z rezerw rdzennych, grunty przydzielone do GDPL i grunty przydzielone klanom przez władze lokalne lub publiczne zakłady gruntowe w ramach powiązania z gruntami, a także budynki państwowe przekazane zwyczajowym właścicielom są, zgodnie z potwierdzoną formułą art. 18 ustawy organicznej „niezbywalne, niezbywalne, nienaruszalne i niepodzielne” i podlegające zwyczajowi. Ich powierzchnia w 2007 roku było 490,907 hektarów (4,909.07 km2), lub 26% powierzchni gminy: są one szczególnie ważne w Wyspy Lojalności (jedyny prowincji, w której domena zwyczajowo nie uległa zmianie lub niewiele zmieniło od 19 wieku. E wieku od tylko wieś Wé sur Lifou pojawiła się jako centrum administracyjne, ziemie zwyczajowe stanowią 97% wspólnego obszaru wysp i 100% w Maré i Ouvéa ) oraz w prowincji Północnej (z 238.662 hektarami, czyli 25 % powierzchni gminy i nieco mniej niż połowa, z 48,6% wszystkich gruntów zwyczajowych, stanowią 84% terytorium Belep i 57% w Koné ), ale pozostają ograniczone w prowincji południowej (z 59.879 hektarów, ziemie te stanowią tylko 9% powierzchni gminnej prowincji, podczas gdy stanowią 88% terytorium Isle of Pines ).
„Akt zwyczajowy” to zwyczajowa decyzja podjęta po „rozmowie”, a mianowicie „dyskusja zorganizowana zgodnie ze zwyczajem Kanake” i odbywająca się „pod zwierzchnictwem wodza klanu, wodza plemienia lub wielkiego wodza lub w przeciwnym razie przewodniczący rady wodzów klanów ”na wniosek osób posiadających zwyczajowy stan cywilny w celu rozstrzygnięcia sporu, prośbę o wyjaśnienie lub prośbę dotyczącą tego statusu lub majątku zwyczajowego, na którą władze postanowiły rozpisać. Jest to akt prawny mający moc „ aktu autentycznego ” w sprawach dotyczących stanu cywilnego zwyczajowego lub majątku zwyczajowego. Spisany w języku francuskim na podstawie decyzji palawera, które zwykle odbywają się w języku narodowym, transkrypcja musi zostać przeczytana, zrozumiana, zatwierdzona i podpisana przez wszystkie strony. W rzeczywistości stwarza rzeczywistą jurysdykcję właściwą w sprawach cywilnego prawa zwyczajowego, której wykładnia kwestionowana przez jedną ze stron może być przedmiotem odwołania do rady zwyczajowej danego obszaru, która staje się niejako sądem. odwołania. W ostateczności strony, które uważają się za pokrzywdzone, mogą wnieść powództwo o oskarżenie o fałszerstwo do sądu powszechnego.
Określa to prawo kraju 15 stycznia 2007, która tworzy również funkcję zwyczajowego funkcjonariusza publicznego: są to agenci z Nowej Kaledonii , rekrutowani w drodze konkursu ze służby publicznej za znajomość prawa zwyczajowego i języków narodowych, zaprzysiężeni przed sądem pierwszej instancji w Nouméa i powołani w ośmiu zwyczajowych obszary. Są odpowiedzialni za przepisanie decyzji zwyczajowej na akt, otrzymanie i prowadzenie rejestru czynności zwyczajowych oraz wydanie kopii lub wyciągów, jeśli posiadacz oryginału wyrazi na to zgodę.
Ciało zwykłych funkcjonariuszy cywilnych jest oficjalnie stworzony przez deliberacji w Kongresie z13 grudnia 2007, Dzięki czemu urzędnicy klasy B z Nowej Kaledonii , które mogą wykonywać obowiązki urzędników sądowych w gminach, w których nie został powołany komornik. Są rekrutowani na podstawie 70% konkurencji zewnętrznej (otwartej dla absolwentów z Bac +2) lub 30% wewnętrznej (otwartej dla urzędników z Nowej Kaledonii w kategorii B z 3-letnim stażem, w kategorii C z 6-letnim stażem lub w kategorii D uzasadniającej 10 lat stażu pracy). starszeństwo). Po dopuszczeniu do konkursu muszą przejść roczny okres próbny, podczas którego muszą uzyskać zatwierdzenie obowiązkowego szkolenia zawodowego trwającego maksymalnie 6 miesięcy w zakresie powierzania im przyszłych funkcji.
Programy i charakter testów dla konkursów zewnętrznych i wewnętrznych określa kolejność 28 grudnia 2007. Testy obejmują: