Szamanizm

Szamanizm jest jako praktyka skupia się na mediacji między ludźmi i duchami . To szaman ucieleśnia tę funkcję w ramach ścisłej współzależności ze społecznością, która go jako takiego rozpoznaje i za którą wstawia się u duchów.

Słowo szamanizm ( etymologicznie szaman pochodzi z języka tunguskiego ) łączy tę praktykę z tradycyjnymi społeczeństwami syberyjskimi . Jednak wśród wielu narodów obserwuje się praktyki szamańskie, co skłoniło niektórych do stwierdzenia, że ​​jest on uniwersalny.

Animistycznych i szamańskich tradycji są w żaden sposób oddzielić tradycji religijnych, lecz przecinają się, tworząc zintegrowany rozumienie świata w oparciu o duchowe lub symboliczne doświadczeń .

Ostatnie prace naukowe uważają to za praktykę, która oznacza, że ​​praktykujący, zwykle szaman, osiąga odmienne stany świadomości , aby postrzegać i wchodzić w interakcje z tym, co uważa za świat duchowy oraz w celu ukierunkowania transcendentnych energii obecnych w tym świecie , to z pozytywnym celem służenia swojej społeczności.

Od końca lat sześćdziesiątych można zauważyć w niektórych nurtach zachodniej kontrkultury rozwój rosnącego zainteresowania kulturami, praktykami szamańskimi i ich duchowością. To zainteresowanie zrodziło neochamanizm  ( fr ) . Zainteresowanie naukowców szamanizmem było najpierw spowodowane antropologami i specjalistami od zjawisk religijnych . Obecnie badacze kognitywistyki coraz bardziej interesują się szamanizmem i zjawiskiem transu.

Natura szamanizmu

Etymologia

Słowo szaman lub szaman jest znany od XVII do XX  wieku poprzez historie publikowane przez niektórych badaczy i przedsiębiorców. Oficjalnie wszedł do języka francuskiego w 1842 roku . Jest zapożyczony z Tungus (Syberia) i znajduje się w rękopisach arcykapłana Awwakuma .

Zgodnie z pierwszą hipotezą, słowo to pochodzi od sam , ałtajskiego rdzenia oznaczającego „poruszać się podczas poruszania tylnymi kończynami”. Saman to rzeczywiście słowo w języku ewenkickim , które oznacza „tańczyć, skakać, poruszać, poruszać”. W dialektach Even mówi się, że „szaman” to xaman lub saman . Ojun , słowo, które określa szamana wśród Jakutów, przywołuje również akcję „skakania, skakania, zabawy”. Odpowiednikiem tureckim jest kam, od którego pochodzi po rosyjsku kamaljit , „szamanizować” i kamlanie , „sesja szamańska”. Terminy te kojarzą się, zdaniem Roberte Hamayona , szamana z imitacją zachowania gatunków zwierząt, w szczególności tych, na które poluje się: jelenia i gallinacea .

Inna hipoteza etymologiczna łączy go z šaman , mandżursko- tunguskim słowem oznaczającym „ten, który wie”.

Zauważ, że w sanskrycie termin shramana oznacza mnicha wędrującego po pewnych ascetycznych tradycjach starożytnych Indii, w tym dżinizmie , buddyzmie i wymarłej religii ājīvika .

Według Roberte Hamayona , przejętego przez Bertranda Hella , szaman byłby albo „tym, który wie”, albo tym, który „skacze, porusza się, tańczy” jak zwierzę.

Ewolucja etnologicznych siatek czytania

Od XIX th  century, z drugiej fali rosyjskich wypraw naukowych na Syberii naukowcy zainteresowali się szamanizmem tej części świata. Na początku jest postrzegany z pogardą, szamani są postrzegani jako „niegodnych i niegrzecznych żonglerów”, wykorzystujących łatwowierną populację. Sytuacja zmienia się wraz z odkryciem w Pekinie przez rosyjskich księży rękopisu chińskiego z 1747 r. określającego kodeksy i rytuały rządzące szamanizmem dworskim praktykowanym w Chinach (uwaga: dwór w Pekinie ma wówczas mandżurskie pochodzenie - dynastia Qing ). Ojciec Hiacynt dochodzi do wniosku, że szamanizm syberyjski byłby zdegenerowaną formą szamanizmu chińskiego, który był regulowany kodeksem i animowany przez stosunkowo ustrukturyzowane duchowieństwo, podczas gdy praktyki syberyjskie są postrzegane przez rosyjskich kapłanów jako nieustrukturyzowane. Ta hipoteza w żaden sposób nie odpowiada hipotezie współczesnych etnologów.

Zauważ, że antropolodzy badali szamanizm od początków swojej dyscypliny . Według Rogera Walsha, ponieważ szamani często przyjmują dziwne zachowania, związane z odmiennymi stanami świadomości nieznanymi badaczom, o których informują, że mieli wizje i komunikowali się z duchami, antropolodzy przede wszystkim często opisywali czas jako zaburzony, schizofreniczny. , histeryczny lub epileptyczny. Te schematy pierwszego czytania najpierw odsunęły badaczy od bardziej interesujących aspektów tych praktyk. Mircea Eliade wyróżnia się jednak, łącząc szamanizm ze zjawiskami religijnymi, które szczególnie ją interesują.

Następnie, od lat sześćdziesiątych, niektórzy badacze chcieli uzupełnić swoją postawę krytycznej obserwacji o podejście introspektywne, zbliżające się do szamanizmu „od środka”, starając się zrozumieć subiektywne doświadczenia związane z tymi praktykami. Następnie szkolili się i sami zaczęli praktykować szamanizm. Tak jest w przypadku Barbary Tedlock, Michaela Harnera, Larry'ego Petersa i psychologów, takich jak Bradford Keeney. Dla niektórych stało się to dość intensywną praktyką osobistą, która otworzyła ich na możliwości związane ze zmienionymi stanami świadomości . Jednocześnie zmniejszyły się wątpliwości co do autentyczności transu doświadczanego przez szamana, w szczególności dzięki badaniom nad neurofizjologicznymi korelatami praktyk.

W szczególności Michael Harner utorował drogę neoszamanizmowi dzięki długiej pracy nad analizą i praktyką w wielu częściach świata. Transpersonalnej psychologii oparto na pracy w celu wzmocnienia niektórych jej argumentów, w tym te odnoszące się do granic mnie.

Od 1968 roku młody antropolog, Carlos Castaneda , jako pierwszy opublikował serię popularnych książek, w których opowiada o swoim treningu szamanizmu Indianom Yaqui . Praca Castanedy została następnie zakwestionowana, a jego doktorat na UCLA został opisany jako „największy błąd” popełniony przez uniwersytet według Richarda Mille  (w) w dwóch książkach atakujących Castanedę. Był również krytykowany za spowodowanie masowego napływu ludzi z Zachodu na terytoria indyjskie, gdzie, jak powiedział, otrzymał swoją inicjację.

Zainteresowanie badaniami antropologicznymi i poznawczymi

Na przełomie XXI wieku badacze, tacy jak antropolog Michaël Winkelman, zaproponowali naukowe podejście do szamanizmu, które zakwalifikowali jako neurofenomenologiczne (Wilkelman strona 27). Zainteresowanie Winkelmana szamanizmem nie porzuca wymiaru społecznego i symbolicznego (powszechnego w antropologii), ale odnosi się również do implikacji neurologicznych podstaw praktyki szamańskiej, zarówno dla praktykujących szamanów, jak i dla ich klientów. Według Krippnera i Combsa, Winkelman idzie dalej, wysuwając hipotezę, że „szamanizm odegrał fundamentalną rolę w ewolucji człowieka na poziomie kulturowym i indywidualnym, szczególnie w integracji poznawczej, praktyce uzdrawiania i umiejętnościach. do samotransformacji”.

Krippner i Combs zauważają, że kontrastuje to z pierwszym spojrzeniem, jakie mieli mieszkańcy Wschodu na praktyki szamańskie, kiedy byli przyzwyczajeni do szaleństwa. ci dwaj autorzy ze swej strony uważają za Winkelmana, że ​​szamani są generalnie jednymi z „najzdrowszych i najbardziej przystosowanych członków ich społeczeństwa”. I rozszerzają: „Ta cecha jest niezbędna do utrzymania ich zdolności do rozróżniania doświadczeń życia codziennego od tych ze świata szamańskiego (s. 58). W przeciwieństwie do emocjonalnego spłaszczenia schizofrenika, szamańskie zachowanie charakteryzuje się wyrażaniem pozytywnego afektu i intensyfikacją emocji. Kryzys inicjacyjny, często opisywany jako „przejściowa forma psychozy (np. Walsh, 1990)… może być postrzegany jako „dekonstrukcja psychologiczna i „rosnące doświadczenie” (s. 81). Zgodnie z odczytaniem tych dwóch autorów, Winkelman uważa, że ​​odmienne stany świadomości muszą być postrzegane jako uzupełniające się względem siebie sposoby postrzegania rzeczywistości, z których każdy jest potencjalnie użyteczny w pewnych okolicznościach. Ponieważ sen jest stanem świadomości, który ma użyteczność, trans szamański jest kolejnym z tych stanów, którego indywidualną i zbiorową użyteczność należy zrozumieć.

Praca czysto poznawcza

Następnie badacze zainteresowani odmiennymi stanami świadomości (takimi jak trauma i stany medytacyjne praktykujących buddystów) postanowili zbadać trans szamański za pomocą narzędzi kognitywistyki . We Francji Corine Sombrun , która po raz pierwszy doświadczyła szamanizmu w Amazonii, a następnie nabyła dogłębne umiejętności szamańskie w Mongolii , aktywnie współpracuje w tych badaniach skupiających się na zrozumieniu fizjologicznych i psychologicznych korelatów stanów transu szamańskiego .

Praca naukowa badała zmiany w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego podczas transu szamańskiego, a Corinne Sombrun służyła jako podmiot i była w stanie poinformować naukowców o swoich subiektywnych doświadczeniach podczas eksperymentów. Praca ta została ułatwiona przez niedawną rehabilitację tak zwanych studiów pierwszoosobowych, to znaczy przyznanie prawdziwej wartości intymnym doświadczeniom badanych; badania od dawna uważane za naukowo nieuzasadnione.

Rozróżnienie między odmiennymi stanami świadomości a zwykłą świadomością wydaje się wymagać zakwestionowania na rzecz bardziej dynamicznej reprezentacji. Zatem „szamańskie i odmienione tryby świadomości [należy rozważyć] dobrowolnie nabytą zdolność do dystansowania się od analitycznej [świadomości] dynamiki (domyślna samoświadomość [typowa dla naszej współczesnej kultury zachodniej]) i dostępu do innych sposobów doświadczania wewnętrznego i rzeczywistość zewnętrzna [w sposób, który można określić jako] „nielokalna-intuicyjna” ”. Badacze ci są zatem przekonani o zainteresowaniu naukowym pogłębianiem badań nad potencjałami autotransformacji i odporności transu poznawczego, wywodzących się z transu szamańskiego. Aktorka z Namur Cécile de France „artystycznie” sponsoruje tę inicjatywę.

Projekt „Ludzka świadomość”

Roger Walsh uważa, że ​​to pogłębienie wiedzy o stanach świadomości jest prawdziwą stawką ponownego zawłaszczenia szamanizmu przez naukę. Dogłębna praca nad świadomością szamańską powinna, według niego, pozwolić nam spojrzeć z odpowiedniej perspektywy na ograniczenia naszych zwykłych stanów świadomości, które widocznie pozostawiają nas niezdolnymi do przewidywania i wspólnego przejmowania głównych bieżących problemów środowiskowych i społecznych. Opowiada się za budowaniem mapy stanów świadomości, w tym świadomości szamańskiej, tak jak udało nam się opracować mapę ludzkiego genomu (część końcowa).

Powszechna praktyka w procesie ponownego zawłaszczania przez ludzi Zachodu

Odnajdujemy formy szamanizmu wśród wszystkich pierwszych ludów , Mongołów , Turków i Madziarów (przed ich chrystianizacją), ale także w Nepalu , Chinach, Korei , Japonii , Skandynawii , Afryce, Australii, na Pierwsze Narody Ameryki Północnej i Ameryki Łacińskiej .

Jeśli wszystkie kontynenty znają lub znają formy szamanizmu, widzieliśmy w świecie zachodnim powszechne ponowne zawłaszczanie szamanizmu, początkowo głównie przez ruchy związane z New Age , zwłaszcza w Ameryce Północnej, oraz w Europie, wraz z pojawieniem się neo. -szamanizm, a ostatnio przez pewne środowiska ekologiczne, w szczególności związane z ekologią głęboką .

Ten neoszamanizm można datować na rok 1968, kiedy to Carlos Castaneda opublikował The Teachings of Don Juan . Ta książka jest prezentowana jako etnologiczny przegląd indyjskiego szamana yaqui, Don Juana .

Dla Richarda DeMille  (w) , to jest w dużej mierze fikcją  : praca Castaneda nie jest praca etnograficzna, lecz spada inżynieria fabularyzowany. Castaneda ze swojej strony twierdzi, że eksperymentował z roślinami psychotropowymi, takimi jak bieluń, które pozwoliły mu osiągnąć odmienny stan świadomości, który opisuje w swoich relacjach.

Harner postuluje również istnienie zwierzęcego ducha opiekuńczego, specyficznego dla każdego z nich, zwanego „zwierzęciem mocy”, do którego odkrywania są wezwani zachodni stażyści, których wita.

Dla Laurenta Huguelita obecne zainteresowanie ludzi Zachodu szamanizmem tłumaczy się obecną potrzebą „duchowości oczyszczenia i duchowości, która ponownie łączy nas z naturą”. Claude Paul Degryse widzi w ponownym odkryciu szamanizmu przez ludzi Zachodu potencjalny, wywrotowy szamanizm, dający możliwość zakwestionowania „podstawowych paradygmatów cywilizacji”. Esther Bulang uważa, że ​​szamanizm powinien być postrzegany jako pierwotna forma uzdrawiania i duchowości i że ta forma odpowiada na obecną potrzebę ponownego połączenia się z naturą i naszą naturą. Miałaby potencjał do odzyskania wielu sald, które współczesny świat nas utracił: „Jest przeznaczony do zrównoważenia życia jednostek, społeczności, społeczeństwa, przyrody” .

We Francji książka Le Chamane et le psy autorstwa Laurenta Huguelita i Oliviera Chambona zajmuje się komplementarnością i integracją technik szamańskich we współczesnej psychoterapii, a także współczesnym szamanizmem rozwijającym się obecnie na Zachodzie. Laurent Huguelit jest uczniem Michaela Harnera , przeszkolonym w FSS, Olivier Chambon jest psychiatrą i psychoterapeutą.

Od dwunastu lat co roku we Francji organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Szamanizmu. Skupia kilka tysięcy osób.

Według socjologa Raphaëla Liogiera : „Szamanizm ma wszystko, by zadowolić ludzi Zachodu w utracie mitologii, zaniepokojonych spustoszeniami materializmu, ponieważ symbolizuje religię, która nie zbłądziła, bardziej duchową niż religijną, nie monoteistyczną, a zatem ani dogmatyczną, ani moralistyczną, ekologiczny, bo uświęca Matkę Ziemię […]. ” . Corinne Sombrun zauważa, że ​​chociaż niedawno Syberia miała 30 szamanów na trzy miliony mieszkańców, teraz ma 3000, z powodu boomu w turystyce szamańskiej .

Szamanizm i religia

Jeśli natura szamanizmu jest przedmiotem debaty, zainteresowanie etnologów, psychologów i neuronaukowców szamanizmem, a ostatnio mechanizmami transu, jest wspólne.

Podczas pierwszych obserwacji w Syberii, od XVII th i XVIII -go  stulecia, a potem na koniec XIX th  wieku, kontakt z duchami jest zatrzymany jako archaiczne zjawiska religijnego. W XX th  century, Mircea Eliade , pod wpływem mistycyzmu rosyjskiego prawosławia łączy kompleksową (szamańskich wierzeń, obrzędów i mity) do religii . Przede wszystkim to doświadczenie ekstatyczne określa się jako podstawowe doświadczenie religijne. Jednak użycie pojęcia ekstazy będzie wówczas przedmiotem kontrowersji, niektórzy uznają je za pozbawione podstaw naukowych, inni wolą termin trance , termin obecnie preferowany w pracach badawczych.

Åke Hultkrantz utożsamia szamanizm z kulturowym kompleksem między religią a magią: „ponieważ świat nadprzyrodzony jest światem religii, szamanizm odgrywa zatem rolę religijną” i „nie jest zabronione zakładać, że wszystkie doświadczenia ekstatyczne u źródła przebudzeń religijnych idą powrót do szamanów starożytności ”.

Michel Perrin definiuje szamanizm jako jeden z wielkich systemów wyobrażonych przez ludzki umysł w różnych regionach świata, aby nadać sens wydarzeniom i działać na ich podstawie. Według niego chodzi o dwubiegunową reprezentację osoby i świata. Istota ludzka byłaby połączeniem ciała i niematerialnego składnika, „duszy”, która istniałaby przed narodzinami i przetrwałaby śmierć. Świat jest też dwustronny. Byłby świat widzialny, znany wszystkim i „inny świat” zamieszkany przez duchy. Dla religii jest to świat bogów i ich emisariuszy, dla szamanów jest to świat duchów wszelkiego rodzaju, panów zwierząt lub roślin, przodków, nawet nienarodzonych lub abortowanych dzieci… Perrin uważa, że ​​jest to również świat, który mity opisują . Szamanizm zakłada zatem, że niektórzy ludzie wiedzą lepiej niż inni, jak nawiązać komunikację z tym „innym światem”. Widzą to i wiedzą, podczas gdy świeccy mogą to tylko doświadczyć lub przeczuć, mieć to intuicję. Szamani byliby istotami wybranymi przez ten „inny świat” do komunikowania się ze społecznościami ludzkimi. Według Perrina szamanizm jest rodzajem religii, ponieważ definiuje się religię jako reprezentację świata, według której aby dobrze działać w tym świecie, konieczne jest dokonywanie aktów wynikających z wierzeń i wyobrażeń, które ta religia ustanawia. .

W przeciwieństwie do stanowiska Perrina, Wilhelm Schmidt postrzega szamanizm jako magię , a nawet degenerującą formę religijną.

W połowie drogi między tymi dwoma stanowiskami Bertrand Hell podkreśla, że ​​szamanizm, podobnie jak opętanie, jest umieszczany pod znakiem praktycznej i pragmatycznej skuteczności, tym samym dołączając do Marcela Maussa, dla którego magia jest manipulacją immanentnymi siłami, podczas gdy religia jest bardziej przywiązana do metafizyki, transcendencji i lepsze życie. Szaman zajmuje swoje miejsce w społeczności dla skuteczności swojej sztuki w opanowaniu tego, co nie do opanowania: śmierci, cierpienia i żałoby.

Obserwacja przez lekarzy i administratorów kolonialnych terapeutycznego celu zachowania szamana skłania niektórych do powątpiewania w jego religijny charakter, przyłączając się do wyrzeczenia się teorii socjologicznych w celu zdefiniowania go jako takiego, na przykład z powodu braku doktryny, duchowieństwa i liturgii.

Antropologia Roberte Hamayona sprowadza szamanizm do sposobu organizacji doświadczeń poszczególnych szamanów. Dla Hamayona szamanizm, zakorzeniony w życiu łowieckim, jako taki jest uwarunkowany empiryczną obserwacją „nieprzewidywalnej natury pojawiania się zwierzyny”, „myśl szamańska interpretowana jest jako tworzenie symbolicznych środków do działaj na to zagrożenie ”…” zmiany w miejscu i charakterze zagrożeń kontrolują ewolucję szamanizmu. " W centrum buriackich rytuałów szamańskich rytualna gra odwołuje się do przypadku, który dla Hamayona przypomina i symbolizuje kaprysy łowieckiego życia, ale także "kwestionuje transcendencję i narzuca inność". Można zauważyć, że badani przez Hamayona Buriaci określali się jako ludy z szamanami , tym samym odróżniając się od ludów z bogami, takich jak Rosjanie podczas kolonizacji.

Z tej debaty widzimy, że to pytanie o asymilację szamanizmu z religią, czy też nie, pozwoliło teoretykom zakwestionować naturę zjawiska religijnego, prowadząc do bardziej wyraźnej konceptualizacji. W ten sposób Hayamon przeciwstawia się religiom uniwersalistycznym, które odnoszą się do zorganizowanego sposobu życia, w którym „porządek ludzki ma pierwszeństwo przed porządkiem naturalnym”, nastawionym na zbawienie duszy w zaświatach, szamanizmowi, w którym porządek naturalny pierwszeństwo poprzez przymierze ludzi z duchami.

Odnoszenie się do innych istot tak, jakby były rodzicami, jest wszechobecnym tematem w obecnych badaniach animizmu , jak wykazał Bird-David (w) . Nierzadko zdarza się, że warunki pokrewieństwa są rozszerzane na inne istoty w społeczeństwach animistycznych, które mogą mieć wspólny punkt pochodzenia z ludźmi, ale jako istoty niebędące ludźmi.

Jak sugeruje Morten Pedersen dla ludów Azji Północnej , od Syberii po Mongolię , ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że wrażliwość animistyczna często koncentruje się tylko na właściwych okolicznościach, kontekstach i czasach. Osoba może potrzebować pewnych zdolności, takich jak wyobrażeniowe otwarcie na świat, aby dostrzec animistyczną wrażliwość innych istot i rzeczy.

Uczeni religijni , tacy jak szamani, często otrzymują „natchnione” cechy, które umożliwiają im dostrzeganie animistycznej wrażliwości, która pozostaje niezauważalna dla zwykłych ludzi.

Próby definicji

Pan Eliade, uznawany za prekursora badań nad szamanizmem, podkreśla, że ​​szaman to postać społeczna (mężczyzna lub kobieta), która pełni rolę opiekuna w swojej społeczności. Walsh uważa, że ​​najbardziej inkluzywną definicją jest to, że szaman jest specjalistą, który wchodzi w kontrolowany sposób w zmodyfikowany stan świadomości (ECM) w imieniu swojej społeczności. Jednak zarówno Eliade, jak i Walsh precyzują, że takimi specjalistami może być także np. jogin, który wkracza w samadhi, medium, które wchodzi w stan transu i twierdzi, że mówi zamiast ducha, a nawet czarownik Ta szeroka definicja, która łączy te praktyki ECM z szamanizmem, musi zostać przezwyciężona.

Walsh sugeruje, że musimy wyjaśnić naturę stanu świadomości. Podąża za tym Mircea Eliade, który zdefiniował szamanizm jako technikę dostępu do ekstazy . Dla tego specjalisty od zjawisk religijnych ekstaza oznacza, że ​​jednostka opuszcza swój zwyczajny stan, by zostać przetransportowanym i wznieść się „ponad ludzką naturą”. Szczególna zdolność szamana podkreślona przez to słowo ekstazy jest tym, co czyni go odpowiednim do podróży szamańskich, to znaczy zdolnym do krążenia w równoległych światach powyżej lub poniżej . Mówiąc słowami Eliada, "szaman jest specjalistą od transu, podczas którego jego dusza ma opuścić ciało, aby podjąć niebiańskie wzloty lub piekielne zstępy (s. 23)".

W stanie transu komunikuje się ze światem duchowym i uzyskuje od niego informacje niezbędne do rozwiązania osobistych lub zbiorowych trudności, które są mu przedstawiane.

Doświadczenia duchowe, na które nalega Eliade, odnoszą się zatem zarówno do technik użytych do ich wywołania, jak i do konkretnej kosmologii, do której zapewniają dostęp. Kosmologia ta najczęściej składa się z trzech poziomów: zwykłego świata lub świata średniego, świata podziemnego i świata niebieskiego. Krążąc w tych trzech przestrzeniach, szaman może spotkać zamieszkujące je zwierzęta lub duchy, znajduje tam wyjaśnienia na trudności świata, zdobywa moce lub rozwiązania, by odpowiadać na problemy tych, którzy się z nim konsultują.

Dlatego Walsh podsumowuje szamanizm w trzech elementach:

  1. szamani mają zdolność dobrowolnego wchodzenia w odmienne stany świadomości ,
  2. w tych stanach podróżują do wszechświatów innych niż ten, który zwykle znamy,
  3. wykorzystują te wycieczki, aby zdobyć władzę i pomóc członkom swojej społeczności.

Harner dodałby do tej definicji kontakt z normalnie niedostępnym wymiarem rzeczywistości. Podkreśla, że ​​szaman jest zwykle powiązany z jednym lub większą liczbą duchów zwierzęcych, które pomagają mu w szczególności w jego pracy w służbie społeczności. Niezwykła rzeczywistość, do której przystępuje szaman, obejmuje duchy natury lub dusze zwierząt, ale także przodków klanu , dusze nienarodzonych dzieci, dusze chorych do uzdrowienia lub ludzi, z którymi się przebywa. konflikt.

Roberte Hamayon charakteryzuje szamanizm syberyjski w następujący sposób: jest to „procedura mediacyjna” (Eliade mówi o psychopompie ), elementarna i dobra do wszystkiego, przy założeniu „specyficznej koncepcji” człowieka, świata i społeczeństwa. relacje.

Pojęcie wymiany jest sercem myśli szamańskiej: Hamayon wyróżnia się na tle poprzednich autorów tym, że istnieje fundamentalny związek między polowaniem, sojuszem i szamanizmem; proponuje zatem hipotezę, zgodnie z którą szamanizm jest typowy dla społeczeństw skupionych na myślistwie. Dzieje się tak z powodu specyficznego związku konieczności tych społeczeństw, który dla niej charakteryzuje szamanizm na bardzo ogólnym poziomie: trudności tych prymitywnych społeczności w radzeniu sobie z przypadkami losowymi, niepokojami, które powoduje ta nieprzewidywalność. Redukcja i kontrola tych niebezpieczeństw byłaby funkcją szamana, który przeprowadzałby wymianę z duchami rzekomo rządzącymi światem, podczas szamańskiej podróży dokonywanej w transie .

Szamanizm jest zatem formą postępowania, poszukiwaniem skuteczności, techniką, która ma zostać przywrócona całemu społeczeństwu. Pełniłby funkcję reasekuracyjną w obliczu konieczności dostosowania się do trudnych, nieprzewidzianych i problematycznych sytuacji. Szaman odegrałby pragmatyczną rolę w kontrolowaniu zagrożeń, które przerażają społeczność. Szaman musi również wykazać swoją gotowość do służenia społeczności. Dla Hamayona podstawowymi cechami szamanizmu w towarzystwach łowieckich są: przymierze z duchami „natury”, podróż duszy, zarządzanie losowością poprzez relację między szamanem a duchami. Specyfika szamanizmu jest nierozerwalnie związana z cechami społeczności, w której iw której pełni funkcję szamana. Tak więc, kiedy społeczeństwo ewoluuje, ewoluują również formy przyjmowane przez szamanizm. Ta współzależność prowadzi Hamayon do odnotowania przemian w specyfice szamanizmu, gdy społeczeństwa stają się mniej skoncentrowane na polowaniu i stopniowo organizują się wokół hodowli, rozwoju, który była w stanie odnotować, porównując różne praktyki na Syberii.

„Rekonstrukcja” szamanizmu

Dysonans pierwotnego punktu widzenia postrzeganego jako uczestnika animistycznego społeczeństwa z nowoczesnym zachodnim sekularyzmem skłonił niektórych antropologów do kwestionowania zdrowia psychicznego szamanów. Sposób na legitymizację szamanizmu znaleźliby Eliade , Lévi-Strauss i inni, „konstruując szamanizm jako psychologię lub terapię  ”, prowadząc do popularyzacji „  neoszamanizmu  ” i idei, że „tradycyjny szamanizm” podjąłby podróże duchowe podczas neoszamani podejmowaliby duchowe podróże  „lub” tradycyjną podróż szamanów do innych światów, nowe światy wkraczają do swoich wewnętrznych światów, które często są zaznajomione z terapiami jungowskimi i innymi”.

Graham Harvey argumentuje zatem, że psychologizacja szamanizmu jest procesem kolonizacji i sugeruje, że jest to część większego uprzedzenia we współczesnym dualizmie : „świętowanie wewnętrznego doświadczenia, w przeciwieństwie do zewnętrznej reprezentacji i rytuału”. Harvey omawia również różne podejścia do substancji używanych jako substancje pomocnicze przez szamanów i innych:

Niektórzy szamani używają preparatów lub pochodnych roślin, które  na Zachodzie są powszechnie nazywane „  halucynogenami ”. W domyśle chodzi o to, że to, co ludzie widzą i doświadczają za pomocą takich substancji, byłoby halucynacją: fałszywym widzeniem, złudzeniem lub złudzeniem . Przyjąć etykietkę to przesądzać. Być może nieco lepsze są słowa, które uprzywilejowują wnętrze rezultatów spożycia tych potężnych pochodnych i ekstraktów: psychotropowych , psychedelicznych , psychoaktywnych, a nawet enteogennych . Nawet słowa, które dopuszczają możliwość „ wizjonerskich  ” doświadczeń,  są problematyzowane przez możliwą sugestię, że to, co widziane, wykracza poza zwykły świat, to znaczy nie jest „rzeczywiste”.

Szamanizm w historii i prehistorii

Kult niebiańskiego jelenia w mezolicie

Było Spitsyn który ujawnił publicznie odkrycie szamańskich tablic odlanych w brązie, zwany te Perm tablice , na brzegach Kama i rzeki Ob w Uralu . Pochodzą ze średniowiecza .

„Pokryte figurami pół ludzi, pół jeleni, głów łosi, smoków, zwierząt futerkowych i ptaków” , z których niektóre mają na piersiach ludzką maskę. Dwunożne stworzenia z postaciami zwierząt zostały nazwane przez Spitsyna „soulde”. Na jednym z nich „jest to przedstawienie dwóch samic łosia, stojących na ogromnym smoku i tworzących za pomocą łosich łbów niebiańskie sklepienie” .

W przypadku niektórych z tych tablic narysowano paralelę z ustną literaturą lapońską ustaloną w latach 1926-1927 i opisującą legendę o człowieku- reniferze . Dla Borisa Rybakova kult niebiańskiego jelenia, wywołany przez te tablice, jest bardzo rozpowszechniony wśród ludów syberyjskich. Rybakov zauważa związek z szamanizmem: „Kobiety-renifery: Wchodząc, szaman zobaczył dwie nagie kobiety, jak renifery: były pokryte włosami, niosąc na głowach poroże. Szaman zbliżył się do ognia, ale to, co wziął za ogień były promienie słońca Jedna z kobiet była w ciąży Urodziła dwa jelonki... Druga kobieta też urodziła dwa jelonki... Te jelonki muszą stać się przodkami dzikich i domowych reniferów.

O szamańskiej fryzurze ozdobionej pyskiem łosia świadczą również dane archeologiczne. Okaże się na rzeźbę z kości nekropolii mezolitu Island w Renifery w Onega ( V th tysiąclecie pne) i zatykania się officiant wzrasta do świata niebiańskiego, otoczony przez dwie kobiety, głową zwróconą w stronę szamana. Spitsyn utożsamia go z hełmem souldé płyt Perm. Występuje również na Wyspie Reniferów na Morzu Barentsa , w torfowisku Chiguir na Uralu, w pobliżu Połągi u wybrzeży Bałtyku .

Dla Boris Rybakow, kult niebiańskich jeleni, ściśle powiązany z szamanizmem, jest dobrze poświadczona w mezolitu istnieje pięć tysięcy lat, aw mitach kosmogonii syberyjski zbierane XIX TH i NIEMOŻLIWE XX th  stulecia. Jego zasięg geograficzny obejmuje grupę etniczną Tungu , Samoyed i Ugric , ale zgodnie z jej wnioskami wykracza daleko poza (Europa i Azja).

Szamanizm w paleolicie?

Już w 1952 roku Horst Kirchner próbował wyjaśnić europejską sztukę jaskiniową poprzez paleolityczny szamanizm. Ta krytykowana od początku hipoteza miała swoich zwolenników pod koniec ubiegłego wieku. Przejęty przez Andreasa Lommela w 1960, aw 1964 przez Ojca André Glory , był następnie zwalczany przez André Leroi-Gourhana, by ponownie sformułować w 1988 roku przez dwóch antropologów z RPA, Davida Lewisa-Williamsa i TA Dowsona. Lewis-Williams wyjaśnił to na podstawie porównania szamanizmu San (Buszmenów) z malowidłami naskalnymi ze stanowisk południowoafrykańskich. Tezę tę podjął później również prehistoryczny Jean Clottes w odniesieniu do euroazjatyckiej sztuki paleolitu . Jego książka Des Chamanes de la prehistoire , która opiera się na podwójnym podejściu, neurofizjologicznym i etnologicznym, od czasu jej opublikowania w 1996 roku wzbudziła żywe kontrowersje, w szczególności ze strony ekspertów od szamanizmu i sztuki prehistorycznej oraz neurologii. razem w pracy zbiorowej łączącej te dyscypliny, Szamanizmy i sztuki prehistoryczne: Wizja krytyczna .

Niedawno Rossano bronił hipotezy, że malowidła naskalne prezentują taki charakter, że „wzmacniają ideę, że te głębokie jaskinie były używane do rytuałów szamańskich obejmujących odmienne stany świadomości i zjednoczenie ze światem duchów”.

Szamanizm w mitologiach społeczeństw europejskich

Kosmologia indoeuropejska przypomina szamanizm neolityczny: wszechświat składa się z trzech światów: Nieba, Ziemi i Piekieł, które łączy drzewo. Jasnowidzenie, wróżbiarstwo czy magia to raczej sprawa kobiet niż mężczyzn (stąd wierzenia w czarownice). Męski szamanizm został zdegradowany do mitologii, podczas gdy funkcje kapłańskie sprawowane są przez klasę kapłanów .

starożytna Grecja

Nazywamy „  hiperborejczykami  ” mitycznym ludem przedsokratejskiej starożytności . Specjaliści tego okresu, w szczególności Eric Robertson Dodds , przywołują na ich temat praktyki szamańskie. Godną uwagi, częściowo mityczną postacią jest Abaris the Scythe, któremu przypisuje się podróże szamańskie.

W starożytnej Grecji znamy poetę Arysteusza z Proconnese . Został wywieziony daleko w czasie "urojeń apollońskich". Porzucał swoje ciało, które leżało martwe. Na jego wyspie posąg przedstawiał go obok Apolla ( Herodot , IV, 13-15). Pliniusz Starszy donosi, że reprezentowała swoją duszę opuszczającą ciało w postaci kruka .

skandynawski szamanizm

Istnieją bardzo wyraźne przykłady szamanizmu w świecie indoeuropejskim, zwłaszcza w jego mitologii. W ten sposób bóg Odyn ze Skandynawii może opuścić swoje ciało, a następnie leżeć jak we śnie, w postaci zwierzęcej i podróżować, gdzie chce. Jest właścicielem ośmionożnego , bardzo szybkiego konia ( Sleipnir ), utożsamianego również z kosmicznym drzewem ( Yggdrasil ) podobnym do tego używanego przez szamanów w swoich podróżach. Ponadto Odyn jest świetnym magiem i potrafi zmusić zmarłych do ujawnienia tajemnic życia pozagrobowego, co jest przywilejem szamana.

Skandynawowie uważali swoich sąsiadów z Lapończyków (mówiących po fińsku) za wielkich magików. Nazywali też ten lud Sami lub Sami (liczba pojedyncza Sami lub Sami), jak nazywają siebie Lapończycy. Oczywiście wysoko rozwinął się wśród nich szamanizm. Sami szamanów nazywano noaide, nojid lub noi'jd . Ich praktyki zostały opisane w XIII -go  wieku w Historia Norwegiæ . Pełnili asystenci śpiewu i używali bębna (podobnie jak ich syberyjscy odpowiednicy) i młota rogowego. Mogli przybrać postać zwierzęcą (lisa, sobola, wilka, niedźwiedzia lub renifera), by walczyć z kolegą, odkryć złodzieja, a nawet okaleczyć go na odległość, zwabić zwierzynę w zasięgu myśliwych lub ryb w fiordzie, prowokować stany hipnozy lub złudzenia zmysłów. W fińsko-Ugrians pochodzą z lasów północnej Rosji . Tak czy inaczej, dokładna analiza szamanizmu wciąż wskazuje, że pochodzi on z północnej Eurazji .

Freyja , mityczna bogini fizycznej miłości i zmysłowości, zdaje się posiadać umiejętności szamańskie. Przypisuje się mu zdolność do przekształcania się w jastrzębia lub pióro, a tym samym do podróżowania. Metamorfoza i zdolność oddalania się od własnego ciała uważane są za atrybuty szamańskie. Podróż w duchu w inne wszechświaty w transie charakteryzuje Freyję, a czasem jej męża, Oda lub Odura.

Nordyckim słowem określającym praktyki szamańskie jest Seid , są one wykonywane prawie wyłącznie przez kobiety , zwykle ubrane w skóry lub pióra reprezentujące duchy zwierząt. Doniesiono o wejściu w trans, szczególnie w Sadze o Eriku Czerwonym . Tradycje nordyckie donoszą o wielkich nieszczęściach, gdy mężczyźni (a już nie kobiety) praktykują Seid .

Szamanizm w społeczeństwach łowiecko-zbierackich, a następnie w hodowli

Według Roberte Hamayona szamanizm ewoluuje zgodnie z głównymi czynnościami odżywczymi społeczeństw. Społeczeństwa oparte na łowiectwie postrzega jako ustrukturyzowane przez horyzontalną relację ze zwierzętami natury i wpisane w cykliczny, roczny czas. Zwierzęta są ożywiane przez duchy, podobnie jak przodkowie i siły natury. Szaman dołącza do nich w niewrażliwym świecie „supernatury”. Polowanie wywołuje dość symetryczną wymianę z duchami. W ten sposób sam szaman może zostać symbolicznie pożarty, tak jak myśliwy chce pożreć zwierzynę. Najważniejsze, że wymiana jest utrzymywana w pewnej równowadze.

Hamayon zauważa, że ​​formy przyjmowane przez szamanizm ulegają transformacji, gdy społeczeństwa zwracają się ku rozmnażaniu. Społecznie równość zostaje złamana, czas staje się liniowy wraz z kwestią przekazywania inwentarza żywego (później ziemi) przyszłym pokoleniom. Dla Hamayona logika synostwa zastępuje logikę sojuszu, co znajduje odzwierciedlenie w relacjach z duchami. Zwierzę hodowlane nie jest już równe, choćby dlatego, że stado będzie musiało zostać podzielone (jak później ziemia) w momencie sukcesji. Obok duchów zwierząt pojawiają się duchy ludzi, zwłaszcza przodków klanu, zatroskane o sprawiedliwość, dzielenie się i kontynuację tego, co zbudowali. Świat duchów, wcześniej ograniczony do lasu, rozciąga się w górę iw dół, ku temu, co zapowiada niebo i piekło. Szaman staje się tym, który ma zdolność wznoszenia się i schodzenia wzdłuż tych różnych poziomów rzeczywistości i spotykania istot z wyższych i niższych światów. Odnajdujemy trzypoziomową strukturę niewidzialnego świata, cenioną przez Harnera, który uważa ją za uniwersalną tam, gdzie Hamayon łączy ją z dominującymi czynnościami i sposobami egzystencji w społeczności szamanów. Inni antropolodzy podzielają ten pogląd, więc Winkelman zauważa, że ​​chociaż szamanizm jest powiązany ze społeczeństwami łowiecko-zbieraczymi, „utrzymywał się w społeczeństwach rolniczych, ale ich praktyki zaczęły się przekształcać w wyniku ewolucji źródeł utrzymania, wzrostu złożoności społecznej i wyglądu. nowych aktorów religijnych, takich jak księża”.

Zasady szamanizmu

Szaman

Szaman zaobserwowano z kolei jako uzdrowiciel, kapłana, maga, wróżbita, średnich lub posiadał.

Pełni różne funkcje w służbie swojej społeczności, takie jak leczenie choroby, uzdrawianie cierpienia, nazywanie dziecka, powodowanie deszczu, wszczynanie gry, towarzyszenie duszom zmarłych czy komunikowanie się z duchami natury. Twierdzona skuteczność technik wynika z faktu, że według kosmologii szamańskiej wszystkie problemy „zwykłego” świata wynikają z zakłócenia równowagi w naszych relacjach ze światem niewidzialnym. Wstawiając się u duchów, szaman uzyskuje rozwiązania przywracające równowagę.

Aby komunikować się z duchami, szaman wpada w trans dzięki rytuałom, które mogą obejmować stosowanie substancji psychoaktywnych czasami nazywanych „enteogennymi” lub nie . Rytuały te wywołują określony stan psychiczny , którego elementem sugestywnym są drżenie.

Szaman może również wejść w kontakt z „innym światem” poprzez sny lub techniki poszukiwania wizji .

Rytuał szamana nie jest ustalony, istnieje personalizacja jego praktyki. Każdy szaman robi to inaczej niż pozostali.

„Choroba inicjacyjna”

Ujawnia wybór przyszłego szamana. Objawy są konwencjonalne, oczekiwane, mniej lub bardziej prowokowane. Jest interpretowane jako nieobecność duszy, która odeszła w zaświaty. Omdlenie jest charakterystycznym objawem choroby. W przypadku hodowli szamanizmu duchy są uczłowieczone, a wyborca ​​jest duchem przodka. Omdlenie to szczególny moment, w którym przodkowie zabierają na edukację duszę przyszłego szamana.

Daje pozory szaleństwa i wyraża niebezpieczeństwo śmierci. Pierwsze omdlenie wskazuje na przyszłą karierę szamana.

Wybór przyszłego szamana jest ogólnie odczuwany jako plaga, zarówno przez kandydata, jak i przez jego rodzinę. Istnieje niebezpieczeństwo śmierci w przypadku odmowy przyjęcia funkcji szamana. Dba o to duch głosowania.

Rozczłonkowanie i pożeranie ciała

Informacje w tej sekcji pochodzą z Hamayon i Eliade.

Rozbicie ciała, rozczłonkowanie lub pożeranie jest rytualną śmiercią, po której następuje zmartwychwstanie. Oznacza przejście od profanum do sacrum, inicjację przez duchy i mieści się w ramach „choroby inicjacji”.

"Te cierpienia fizyczne odpowiadają sytuacji tego, kto jest" zjadany "przez bestię-demon, zarzynany w paszczy inicjacyjnego potwora, trawiony w jego brzuchu".

➝ W szamanizmie myśliwskim rozszczepianie ciała jest dziełem duchów pomocniczych, które jedzą mięso i piją krew przyszłego szamana. Jest to głównie pożeranie wewnętrzne. Pod koniec rytuału szaman może włączyć duchy pomocnicze do akcesoriów, które społeczność zrobiła dla niego. Każda sesja szamańska będzie następnie okazją do nakarmienia pomocników, co jest ceną za wyświadczone usługi: jest to zatem ciągły proces, który ma miejsce przez całe życie szamana, co jest związane z jego bladą cerą.

„Duchy odcinają mu głowę, którą odkładają na bok (ponieważ kandydat musi na własne oczy patrzeć, kiedy jest rozrywana) i kroją ją na małe kawałki, które następnie są rozdawane duchom różnych chorób. Tylko pod tym warunkiem przyszły szaman zyska moc uzdrawiania ”.

➝ W hodowli szamanizmu, rozczłonkowanie jest generalnie przeprowadzane od razu, podczas "choroby inicjacyjnej". Jest to pożeranie zewnętrzne, to znaczy, które zazwyczaj odbywa się poza ciałem szamana. Istnieją pewne osobliwości, takie jak gotowanie mięsa i liczenie kości. To dzieło przodków. Jednak w szamanizmie hodowlanym współistnieją elementy szamanizmu łowieckiego, co skutkuje równoległym istnieniem duchów zwierzęcych i duchów przodków: dlatego ciągłe wewnętrzne pożeranie trwa równolegle.

Zupełnie inaczej jest pożeranie ludzkiego ciała w następstwie drapieżnictwa duchów, którego działanie prowadzi do choroby poprzez odejście duszy, a nawet śmierci w przypadku ostatecznego odejścia. Te ramy dotyczą każdego, kto może paść ofiarą ducha:

„Ludzie są łupem z polowania na duchy, tak jak renifery są łupem z polowania na ludzi… świat duchów to świat głodu w nieustannym poszukiwaniu ludzkiej zwierzyny”.

Duch głosujący i duchy pomocnicze (sojusznicy)

Różnice dotyczące tego tematu są bardzo ważne w zależności od grup etnicznych i czasów. Rozróżnienie między duchem elektora (lub obrońcy) a duchem pomocniczym (lub znajomym lub opiekuńczym) stale się powtarza.

Duch głosowania jest wyjątkowy. To on wybiera szamana i chroni go przez całe życie. Udziela szamanowi służby duchów pomocniczych, u których się wstawia.

W społeczeństwach łowieckich duch opiekuńczy wybiera szamana „z miłości” i staje się jego nadprzyrodzonym małżonkiem. Jest duchem córki lub syna lasu, dawcą gry. Jej wymaganiem jest porządek przyjemności.

W towarzystwach hodowlanych duchem opiekuńczym jest na ogół duch przodka, który sam był szamanem. I dlatego nauki szamana często wychodzą z tego ducha, przygotowując go do objawień i kontaktów z boskimi lub pół-boskimi istotami (rola psychopomp ).

Duchy pomocnicze podlegają generalnie duchowi elektorowi: to ten ostatni przekazuje je szamanowi (szamanizm syberyjski). Czasami transmisja odbywa się w drodze dziedziczenia. Czasami ich pomoc musi być aktem woli i osobistymi poszukiwaniami ze strony szamana (szamanizm północnoamerykański). Aby otrzymać ich usługi, szaman musi je karmić własnym ciałem: ich wymaganiem jest pożywienie. Dają szamanowi środki do polowania w życiu pozagrobowym: to są szamańskie moce. Każdy specjalizuje się w usłudze. Szaman może mieć kilka; co więcej, szaman jest silny lub słaby w liczbie duchów pomocniczych. Stosunek pomocnika do szamana jest albo z porządku dobroczyńcy, albo z porządku sługi. Przenoszenie duchów pomocniczych można zobaczyć i przeprowadzić w dodatkach jego stroju. Ponowne połączenie duchów pomocniczych może czasami trwać kilka lat i obejmuje dużą część społeczności.

Przez większość czasu mają kształt zwierzęcia: niedźwiedzia, wilka, jelenia, zająca, gęsi, orła, sowy, wrony… Mogą też być duchami natury: duchem lasu, ziemi, rośliny , dom, bóstwa, duchy… Szaman przejmuje w posiadanie ducha pomocniczego podczas sesji szamańskiej. Znacznie więcej niż imitacja tego, utożsamia się z tym duchem i ulega w nim metamorfozie: jest dzikim szamanem, według Roberte Hamayona . Pomocnik pełni wtedy rolę psychopomp , to znaczy towarzyszy szamanowi w życiu pozagrobowym: jest to doświadczenie lub ekstatyczna podróż szamana, według Mircei Eliade .

Podróż szamańska

Szamanizm opiera się na zasadzie, że dusza ma zdolność opuszczenia ciała , historycznie u wszystkich ludzi, ale szczególnie u szamanów i epickich bohaterów.

U zwykłych ludzi zostawia go w określonych momentach: podczas snów, pijaństwa i choroby. Te podróże nie są kontrolowane. Z szamanem, odejście duszy jest doświadczony pierwszy podczas inicjacji choroby (brak duszy), a następnie podczas sesji szamańskich ( dzikość według Roberte Hamayon ), przejazdów w światach duchów (The ecstasy z Mircea Eliade ). Uświadamia sobie tutaj poniżej i tyle razy ile chce "wyjścia ciała".

Podróże „duszy” to powracające tematy literatury, mitów, recytacji eposów.

Istnieje podobieństwo między opisami szamańskich ekstaz a pewnymi epickimi tematami literatury ustnej: heroiczna przygoda jest podobna do podróży szamana w „nadprzyrodę”. Często przybiera postać i wygląd zwierząt, zwłaszcza ptaków. Mogą być łabędziami, nosicielami dusz par excellence: przywracają duszę dzieciom i nienarodzonym zwierzętom, świadcząc o ożywieniu i odnowie życia.

Wracając, szaman opowiada, co widział lub co zrobił. Potrafi też ją naśladować, śpiewać, tańczyć, towarzyszyć jej płaczem i okrzykami. Dla Mircei Eliade taniec może być integralną częścią ekstazy, podobnie jak imitacja gestów zwierzęcia. Jeśli chodzi o odpowiadanie na pytania publiczności, czasami przemawia duch, który żyje w szamanie.

Przez szamana magiczny lot jest nierozerwalnie związane z szamańskiej kosmologii. Dzieli się na trzy części: niebo, ziemię i Underworld, świat przodków. Harner nie chciał zaadaptować tego chrześcijańskiego stowarzyszenia do szamanizmu, lubi on, jako podstawę do studiów nad szamanizmem, mówić o wyższym świecie, niższym świecie i średnim świecie.

Lot odzwierciedla transcendencję szamana w stosunku do kondycji ludzkiej i autonomii jego duszy. Odnosi się również do inteligencji i zrozumienia rzeczy tajemnych i prawd metafizycznych. Ponieważ jest w stanie wznosić się i schodzić w sferach, duchy mogą być włączone do szamana lub prowadzić z nim dialog.

Lot odbywa się zatem w górę iw dół:

  • w górę szaman może przejść przez otwór gwiazdy polarnej, gwóźdź nieba lub pępek nieba.
  • w dół, to zejście pod ziemię lub na dno morza.

Graham Harvey , specjalista od religioznawstwa na Open University , zakwestionował wizję Mircéa Eliade, która jest dla niego typową dla zachodniego sekularyzmu rekonstrukcją religijną .

Zaczyna się od idei, że szamanom udaje się podróżować „poza ograniczeniami fizycznej inkarnacji i lokalizacji”, do wyższej, nie materialnej sfery: podróż szamana od laika (która byłaby nie tylko banalna, ale pojmowana negatywnie) w kierunku świat o niezmiennej czystości wieczności – w rytuale, a zwłaszcza w szamańskim wzniesieniu – jest dla Eliade definitywny dla całej prawdziwej religii. Mówiąc bardziej wyraźnie, jest to sedno religii, tak jak uważał Eliade.

Bęben i kostium

Strój szamana jest często wykonany ze skóry i piór. Dla Eliade symbolizuje przemianę w zwierzę, często ptaka, który uosabia możliwość latania, by uosabiać duszę szamana lecącego z jednej przestrzeni do drugiej.

Bęben jest bardzo powszechny wśród szamanów. Mogą go zastąpić inne instrumenty: końskie laski, dzwonek, harfa ... Animacja bębnowa jest kluczowa dla wejścia w trans.

Skóra bębna często nosi wzór jelenia z dużymi rogami, a bęben jest czasami uważany za podporę lub miejsce gromadzenia się duchów (zwłaszcza pomocniczych).

Szamani i bębny „Mężczyzna podróżujący daleko spotyka kobietę, którą pyta, gdzie jest bęben; „Wyjdź za mnie, powiem ci”, odpowiedziała, dodając następnego dnia, po ślubie: „Są tacy z moim bratem, tylko on ci nie da za darmo”; u brata, gdzie wszystko jest bębnem (dom, naczynia…) otrzymuje jeden w zamian za perły dla jego żony. Po powrocie do domu żony, ta ostatnia daje mu sześć melodii, aby „odwiedzić całą naturę, rozmawiać ze wszystkimi duchami zwierząt, rozmawiać ze wszystkimi duchami powierzchni ziemi, rozmawiać ze wszystkimi duchami podziemnymi, triumfować nad wszystkimi wrogimi szamanami, aby zdobyć lekkość ptaka, szybkość łabędzia, lot mewy ”. Kiedy wraca do rodziny ze swoim bębnem, wszyscy ludzie są wzywani, tracąc przytomność przy pierwszym uderzeniu bębna, ożywia się drugim. Od tego czasu na ziemi są szamani i bębniarze. "  

Szamanizm na świecie

tybetański szamanizm

Według Eliade , Tybet posiada tantryczny ryt, Chöd (lub gchod, co można przetłumaczyć jako „makabryczny bankiet”), który jest wyraźnie szamański w swojej strukturze. Po raz pierwszy została opisana przez Alexandrę David-Néel w 1929 roku i według Lamy Khenpo Tsetena jest nadal praktykowana. Głównie poprzez muzykę i taniec zaprasza się duchy na ucztę składającą się głównie z ciał ministrantów.

Lama opisuje tę praktykę jako prawdziwe „mentalne ofiarowanie swego ciała demonom i przerażającym istotom, które czają się wokół”. Demony są, zgodnie z buddyjskim odczytaniem lamy, mentalnymi konstrukcjami umysłu praktykującego.

Ten temat rozczłonkowania i pożerania spotykany w Tybecie jest bardzo bliski temu, co opisano w Ameryce Północnej.

Eliade przywołuje również Tybetańską Księgę Umarłych ( Bardo Thödol ) jako dowód żywotności tybetańskiego szamanizmu przed rozwojem buddyzmu i jego integracją przez ten ostatni.

chiński szamanizm

Szamanizm istnieje w Chinach od dawna . Został przejęty przez taoizm . Zgodnie z publikacją III E  wieku The Baopuzi , ksiądz wie, że ekstatyczne podróże zabrał go do nieba, gdzie można spotkać bogów, przodków i znalezienia lekarstwa medycznych. Pomagają mu zwierzęta (smoki, tygrysy, feniksy, jelenie, quiliny, małpy…).

Za czasów dynastii Manchu Qing szamanizm z elementami buddyjskimi, taki jak żółty szamanizm , został skodyfikowany przez prawa.

koreański szamanizm

Koreański Szamanizm ma pewną bliskość z shamanisms tungusko i Mongołów , jest blisko do tych upraw. Był także pod ogromnym wpływem Chin .

korsykański szamanizm

Na Korsyce można znaleźć Mazzeru (patrz Mazzérisme ). Mazzeru nie zawsze jest uważany za część „zwykłego świata” sam w sobie. Nie będąc ani ze świata żywych, ani ze świata umarłych, jest raczej na granicy tych dwóch światów. Jest również określany, w zależności od regionu, pod nazwami Culpadore, Acciacatore i oczywiście Mazzeru. Te trzy terminy składają się z czasowników acciacà, culpà, amazzà, które oznaczają „zabić” uderzając. Ta funkcja zabijania wywodzi się ze zdolności Mazzeru do „polowania w snach”. Gdy Mazzeru śpi, jego duchowy sobowtór udaje się do świata snów, aby wziąć udział w polowaniu, gdzie Mazzeru zabija pierwsze napotkane zwierzę (dzikie lub domowe) (często jelenia, owcę lub owcę gruborogą). Obracając bestię na plecy, jej głowa zmieni się w ludzką twarz. Ten człowiek, znany Mazzeru, jest skazany na śmierć od trzech dni do roku później.

Szamanizm Hmong-Miao

Wśród Hmong z Laosu , podobnie jak w większości szamanizmów na Dalekim Wschodzie , ciało składa się z kilku dusz, z których niektóre mogą podróżować do światów innych niż ludzkie, powodując w ten sposób choroby i śmierć. Szaman dzięki swoim mocom wyruszy i będzie walczył w tych światach, aby odzyskać te dusze.

meksykański szamanizm

Psycholog Jacobo Grinberg studiował i napisał 7 książek o meksykańskim szamanizmie ( Los chamanes de Mexico , tomy I do VII).

mongolski szamanizm

Szamanizm mongolski przybiera kilka form: starożytny szamanizm, praktykowany przez starożytne ludy tureckie i proto-mongolskie tego regionu. Dziś jest to praktykowane głównie przez Buriatów wśród ludów mongolskich. Tengrism pochodzi od starożytnych religiach i Turcji został szczególnie wyróżniony przez Czyngis-chana , twórcy imperium mongolskiego . Szamanizm jest pod wpływem buddyzmu tybetańskiego , takiego jak żółty szamanizm , lub innych prądów, takich jak czarny szamanizm .

turecki szamanizm

Często podajemy jego pochodzenie z Ałtaju , znany jest z khöömii , szamańskiej pieśni o wydźwięku . Tengrism jest główną formą tureckiej szamanizmu lub niebieskie (Tenger) jest głównym bogiem. Niektóre tureckie ruchy pan-nacjonalistyczne odzyskują go, aby uczynić z niego główną religię Tourana ( perski termin oznaczający kultury syberyjskie ).

Szamanizm w sztuce i kulturze

Praktyki rewitalizacji kultury

Od czasów byłego Związku Radzieckiego sposób życia narodów Północy został przymusowo zmieniony w ramach polityki komunistycznej i został skazany na rusyfikację .

Po utworzeniu Republiki Sacha w 1990 r. rząd zachęcał do prowadzenia polityki rewitalizacji kulturalnej . System edukacji języka jakuckiego został zreorganizowany, a zakaz szamanizmu i praktyki tradycyjnego uzdrawiania został zniesiony. W ten sposób szybko rosły zainteresowania etnologiczne i etnograficzne kulturami etnicznymi Republiki, a także zachęcano do działań naukowych i edukacyjnych na rzecz restauracji i rewitalizacji kultury Sacha .

Na przykład na Międzynarodowej Konferencji Szamanizmu w 1991 roku występy szamanów były prezentowane na scenie jako dramat teatralny wydobyty z zapisów etnologicznych i historycznych . W 1999 roku w telewizji wciąż nadawane były udramatyzowane przedstawienia szamanów.

Pod nazwą kultury tradycyjnej, te środki polityczne skupiały się na przywróceniu etnicznych ceremonii rytualnych, praktyk uzdrawiania, szamańskiego światopoglądu, eposów i narratorów, pieśni, tańców, kostiumów i kuchni. Ponadto w procesie rewitalizacji szamanizm został wskrzeszony w nowoczesny sposób poprzez przywołanie nadprzyrodzonych doświadczeń i interpretacji szamanów na ten temat, aby pomóc w odbudowie tożsamości kulturowej .

Wykazy dzieł reprezentujących szamanizm

Kino:

Uwagi i referencje

  1. Takako Yamada , Antropologia animizmu i szamanizmu / , Akadémiai Kiadó ,, c1999. ( ISBN  978-963-05-7683-3 , czytaj online )
  2. (w) Manvir Singh , „  Kulturowa ewolucja szamanizmu  ” , Behawioralne i o mózgu , tom.  41,2018, E66 ( ISSN  0140-525X i 1469/25 , DOI  10,1017 / S0140525X17001893 , czytać online , obejrzano 1 st styczeń 2020 )
  3. (i) Gredig Florian. , W poszukiwaniu nowych kosmologii: Szamani we współczesnej Europie , Vienne, Lit,2009, 165  s. ( ISBN  978-3-643-80027-5 i 3-643-80027-4 , OCLC  432409413 , czytaj online )
  4. Bertrand Hell, posiadanie i szamanizmu: Mistrzowie zaburzenia , Champs Flammarion, Paris 1999 ( ISBN  2-08-080042-6 ) .
  5. Tsintsius, Russko-evenski slovar ', Moskwa, 1952 s.  680 .
  6. Roberte Hamayon , Polowanie na duszę. Szkic teorii szamanizmu na przykładach syberyjskich , Société d'ethnologie, Nanterre 1990.
  7. Hutton, Ronaldzie. , Szamani: syberyjska duchowość i zachodnia wyobraźnia , Hambledon i Londyn,2001( ISBN  1-85285-324-7 , 978-1-85285-324-2 i 1-84725-027-0 , OCLC  46602661 , czytaj online )
  8. Nowy Roczniki podróży, geografii i historii lub Zbiór niepublikowanych oryginalnych raportów ( BNF powiadomienia n o  FRBNF32826375 , czytać on-line ) , „Du CHAMANISME PL Chine, ks HIACYNTHE. Wyciąg z pracy pt: Chiny rozpatrywane z punktu widzenia obywatelskiego i moralnego (po rosyjsku); przez księcia EMM. GALICYN. », P.  287-316, Sankt Petersburg, 1848.
  9. Ojciec Hiacynt ( tłumacz  Bitchurin), „  Du Chamanisme en Chine  ”, Nouvelle Annales des Voyages. W Journal of the North China Branch of the Royal Asiatic Society ,1848, s.  287-316
  10. Walsh, Roger N. , Świat szamanizmu: nowe poglądy starożytnej tradycji , Llewellyn Publications,2007, 325  pkt. ( ISBN  978-0-7387-0575-0 i 0-7387-0575-6 , OCLC  145388594 , czytaj online )
  11. Eliade, Mircea, 1907-1986. , Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy , Paryż, Payot, 1992 - pierwsze wydanie 1951, 405  s. ( ISBN  2-228-88596-7 i 978-2-228-88596-6 , OCLC  410879521 , czytaj online )
  12. Tedlock, Barbara. , Kobieta w ciele szamana: odzyskiwanie kobiecości w religii i medycynie , Bantam Books,2005( ISBN  0-553-10853-0 , 978-0-553-10853-8 i 0-553-37971-2 , OCLC  56413466 , czytaj online )
  13. Harner, Michael, 1929- ... , Huguelit, Laurent. i wyśw. SEPEC) ( tłum .  z angielskiego), Droga Szamana: podręcznik i moc uzdrawiania , Paryż, Mama ed, impr. 2011, 255  s. ( ISBN  978-2-84594-047-5 i 2-84594-047-5 , OCLC  762579604 , czytaj online )
  14. Peters, Larry , Szamanizm tybetański: ekstaza i uzdrowienie ,2016, 208  pkt. ( ISBN  978-1-62317-030-1 i 1-62317-030-3 , OCLC  927192409 , czytaj online )
  15. Keeney, Bradford, 1951- , szaman Bushman: przebudzenie ducha poprzez ekstatyczny taniec , Księgi przeznaczenia,2005( ISBN  0-89281-698-8 i 978-0-89281-698-9 , OCLC  56491030 , czytaj online )
  16. (w) Roger Walsh , „  Doświadczenia szamańskie: analiza rozwojowa  ” , Journal of Humanistic Psychology , tom.  41, n o  3,lipiec 2001, s.  31–52 ( ISSN  0022-1678 i 1552-650X , DOI  10.1177 / 0022167801413004 , przeczytane online , dostęp 2 stycznia 2020 r. )
  17. De Mille, Richard, 1922- , The Don Juan papers: dalsze kontrowersje Castanedy , iUniverse.com, Inc,2001( ISBN  0-595-14499-3 i 978-0-595-14499-0 , OCLC  51638791 , czytaj online )
  18. De Mille, Richard, 1922- , Podróż Castanedy: moc i alegoria , iUniverse,2001( ISBN  978-0-595-14508-9 i 0-595-14508-6 , OCLC  173692281 , czytaj online )
  19. (w) „  Mroczna spuścizna Carlosa Castanedy  ” na Salonie ,12 kwietnia 2007(dostęp 3 stycznia 2020 r. )
  20. Winkelman, Michael. , Szamanizm: neuronalna ekologia świadomości i uzdrawiania , Bergin & Garvey,2000( ISBN  0-313-00084-0 i 978-0-313-00084-3 , OCLC  50322396 , czytaj online ) , s.  27
  21. (en) S. Krippner i A. Combs , „  The Neurophenomenology of Shamanism: An esej review  ” , na stronie www.ingentaconnect.com ,1 st marca 2002(dostęp 7 lipca 2020 r. )
  22. "  Szamanizm z Corine Sombrun  " , franceculture.fr , Les Racines du Ciel ,13 stycznia 2013 r.(dostęp na 1 st kwietnia 2019 )
  23. (en) Pierre Flor-Henry , Yakov Shapiro i Corine Sombrun , „  Zmiany mózgu podczas szamańskiego transu: zmienione tryby świadomości, półkulista lateralność i psychobiologia systemowa  ” , Cogent Psychology , tom.  4, N O  1,31 marca 2017 r.( ISSN  2331-1908 , DOI  10.1080 / 23311908.2017.1313522 , czytaj online , konsultacja 2 stycznia 2020 r. )
  24. (w) Gosseries, O. Wolff, A. Sanz, L. Sombrun, C. Vanhaudenhuyse, A. i Laureys, S., „  Behawioralne i poznawcze reakcje mózgu w transie: studium przypadku TMS-EEG”.  » , Neurofizjologia kliniczna: czasopismo urzędowe Międzynarodowej Federacji Neurofizjologii Klinicznej ,2019( ISSN  1388-2457 , czytaj online )
  25. Steven Laureys , „  Mapowanie mózgu w transie  ” , na Pourlascience.fr (dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  26. Georg Northoff i Alexander Heinzel , „  Pierwsza osoba neuronauka: nowe podejście metodologiczne do łączenia stanów psychicznych i neuronalnych  ”, „ Filozofia, etyka i nauki humanistyczne w medycynie” , tom.  1, N O  1,2006, s.  3 ( PMID  16759399 , PMCID  PMC1459272 , DOI  10.1186/1747-5341-1-3 , odczyt online , dostęp 2 stycznia 2020 r. )
  27. (w) „  Nasz zespół  ” na TranceScience (dostęp 2 stycznia 2020 r. )
  28. Historia Ludzkości - Cz. IV: 600-1492 , UNESCO, 2008, s. 283.
  29. (w) Manvir Singh , „  Kulturowa ewolucja szamanizmu  ” , Behawioralne i o mózgu , tom.  41,2018, e66 ( ISSN  0140-525X i 1469-1825 , DOI  10.1017/S0140525X17001893 , czytaj online , konsultacja 2 stycznia 2020 r. )
  30. (w) Dawne Sanson , „  Nowe/stare duchowości na Zachodzie: Neoszamani i neoszamanizm  ” , Handbook of Contemporary Paganism ,1 st styczeń 2009, s.  433-462 ( przeczytaj online , dostęp 15 czerwca 2020 r. )
  31. „  Szamanizm, ciche Subversion dla dialogu społecznego  ” , na Kaizen (dostęp 15 czerwca, 2020 )
  32. "  Laurent Huguelit: " Czego uczy nas las ...  " , na Kaizen (dostęp 15 czerwca 2020 r. )
  33. (w) K von Stuckard , „  Reczarowanie natury: nowoczesny szamanizm zachodni i myśl dziewiętnastowieczna  ” , Journal of the American Academy of Religion , tom.  70, n o  4,1 st grudzień 2002, s.  771–800 ( ISSN  0002-7189 i 1477-4585 , DOI  10.1093 / jaar / 70.4.771 , przeczytane online , dostęp 15 czerwca 2020 r. )
  34. Po francusku: L'Herbe du diable i la Petite Fumée .
  35. „  Szamanizm: poznaj swój zwierzęcy totem  ” , na FemininBio (dostęp 2 stycznia 2020 r. )
  36. (de) Esther Bulang , „  Duchowość – Szamanizm – Psychoterapia  ” , na bieżąco! Psychotherapie-Berufsentwicklung , tom.  8, N O  1,13 czerwca 2019 r., s.  58-61 ( ISSN  2504-5202 , DOI  10.30820 / 2504-5199-2019-1-58 , czytaj online , dostęp 15 czerwca 2020 )
  37. Psychologies.com , Le Chamane et le Psy - Laurent Huguelit, Olivier Chambon: Książka - ( czytaj online )
  38. Madame Figaro , „  Czy szamani to nowi psychiatrzy XXI wieku?”  » , O Pani Figaro ,26 sierpnia 2018(dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  39. Psychologies.com , „  Olivier Chambon  ” , na stronie www.psychologies.com (dostęp 3 stycznia 2020 r. )
  40. „  Boom turystyki szamańskiej  ”, Le Monde ,2 sie 2019( przeczytaj online , konsultacja 5 sierpnia 2019 r. )
  41. „  Genac: festiwal szamański w filmach  ” , na stronie CharenteLibre.fr (dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  42. „  Festiwal szamanizmu w Genac (16): świat wokół ognia  ” , na SudOuest.fr (dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  43. "  Charente: nieodparta energia święta szamanów  " , o France Bleu ,28 kwietnia 2018(dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  44. „  Tańce, modlitwy…: szamani z całego świata zebrani w Génac en Charente  ” , na France 3 Nouvelle-Aquitaine (dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  45. „  Skok w sercu szamanizmu, w Genac, w Charente  ” , na SudOuest.fr (dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  46. Patrice van Eersel, „  Wywiad z Corine Sombrun:„ Wbrew sobie stałem się szamanem  ” , na www.lecercledespeuples.org (dostęp 11 czerwca 2020 r. )
  47. Daniel Dubuisson, Oszustwa i pseudonauka: praca Mircea Eliade , 2005 ( ISBN  2-85939-874-0 )
  48. Gary Doore, Droga szamanów , czytam 1989.
  49. Michel Perrin, Le Chamanisme , Que sais-je?
  50. "  ? 2019 Corine Sombrun i Jean-Pierre Lablanchy / Import szamańskich praktyk na Zachodzie  " (dostęp na 1 st stycznia 2020 )
  51. Na przykład przejście z polowania szamanizmu hodowli szamanizm Jak badano Roberte Hamayon między Buriatów .
  52. (z) Katherine Swancutt , "  Animism  " , Cambridge Encyklopedia Antropologii ,25 czerwca 2019 r.( Czytaj online , obejrzano 1 st marca 2021 )
  53. Roberte Hamayon, Polowanie na duszę , 1990.
  54. (en) Russell Edwards , "  Animism: Graham Harvey's Survey  " , Culture Dysphoria ,20 stycznia 2016( Czytaj online , obejrzano 1 st marca 2021 )
  55. AA Spitsyn, Figuracje szamańskie , Zachodnia Sekcja Archeologii Rosyjskiej i Słowiańskiej Rosyjskiego Towarzystwa Archeologicznego, Petersburg, 1906.
  56. Boris Rybakov, Pogaństwo starożytnych Słowian , PUF, 1994 ( ISBN  2 13 045869 6 ) .
  57. VV Tcharnolouski Legenda o człowieku- reniferze , Moskwa 1965.
  58. Borys Rybakow, tamże .
  59. Cytowane przez Borisa Rybakova, cytującego Anissimova.
  60. H. Kirchner, 1952, "Ein archäologischer Beitrag zur Urgeschichte des Schamanismus", Anthropos 47 (1-2): 244-286.
  61. Wyśw. Dumas Titoulet) , Szamanizmy i sztuki prehistoryczne: wizja krytyczna , Wędrówka,2006( ISBN  2-87772-323-2 i 978-2-87772-323-7 , OCLC  421304754 , czytaj online )
  62. Rossano, Matthew J. , Supernatural Selection: how religion Evolved , Oxford University Press,2010, 304  pkt. ( ISBN  978-0-19-538581-6 i 0-19-538581-0 , OCLC  428895714 , czytaj online )
  63. (w) Michael Weber , „  ” Szamanizm i proto-świadomość „  ” , Materiały sympozjum „do religijnych korzeni monoteizmu i sceptycyzmu”, która odbyła się w Louvain-la-Neuve , 7-8 czerwca 2013 ( czytać online , dostępne 2 stycznia 2020 )
  64. K. Meuli, „Scythica”, Hermès , 70, 1935, s.  137 mkw.
  65. Eric Robertson Dodds , Grecy i irracjonalni (1951), przeł. (1965), Flammarion, pow. „Pola”.
  66. sagach ludów Północy: Wikingów. , Książki Czasu Życia,1997( ISBN  2-7344-0812-0 i 978-2-7344-0812-3 , OCLC  38250157 , czytaj online )
  67. (w) Michael Winkelman, „  Szamanizm i zmiana świadomości  ” , Zmiana świadomości: perspektywy multidyscyplinarne ,2011, s.  159-180 ( czytaj online )
  68. Medium, które zaprasza ducha do swojego ciała i traci nad nim kontrolę, robi dokładnie odwrotnie niż syberyjski szaman, który zachowuje wszystkie swoje zdolności.
  69. Roberte Hamayon.
  70. Mircea Eliade
  71. (en) Russell Edwards , "  Animism: Graham Harvey's Survey  " , Culture Dysphoria ,20 stycznia 2016( Czytaj online , obejrzano 1 st marca 2021 )
  72. Vladimir Bogoraz, Cukotskie rasskazy 1900, cytowane przez Lot-Falcka 1974 a , 739-740, cytowane przez Hamayona, La Chasse à cœur - Société d'ethnologie s. 485.
  73. Loisy, John (1957- ...)., , Jacomijn Snoep, Nanette , Piekło, Bertrand, i Muzeum Quai Branly (Paryż) , Mistrzowie zaburzenia , Quai Branly Muzeum dl 2012 443  p. ( ISBN  978-2-35744-056-2 , 2-35744-056-2 i 978-2-7118-5931-3 , OCLC  801022490 , czytaj online ), [wystawa, Paryż, Musée du quai Branly, 11 kwietnia-29 lipca 2012; Bonn, Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland, 31 sierpnia – 2 grudnia 2012 r.; Madryt, Fundació la Caixa, 7 lutego-19 maja 2013 r.
  74. Moréchand 1968 .

Zobacz również

Bibliografia

Książki naukowe o szamanizmie Po francusku
  • Denise Aigle i in., The Policy of Spirits. Uniwersalistyczne szamanizmy i religie , Towarzystwo Etnologiczne, 2000
  • Mircea Eliade , Chamanizm i archaiczne techniki ekstazy , Payot, 1951, przedruk 1992
  • Mircea Eliade , Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy . Revue Philosophique de la France Et de l'Etranger 142: 568-570, 1952.
  • Roberte Hamayon , Les Chamanismes , Eyrolles, 2015, policjant. 2015 ( ISBN  978-2-212-56219-4 i 2-212-56219-5 ) ,
  • Bertrand Hell i Edouard Collot, uzdrawiają dusze. Niewidzialne w psychoterapii i leczeniu szamańskim , Dunod, 2011
  • Michel Lorblanchet i in., Chamanizmy i sztuki prehistoryczne: wizja krytyczna , Errance, 2006
  • Mario Mercier, Chamanisme et chaman , Belfond, 1977 i Dangles, 1990
  • Alessandra Orlandini Carcreff, Chamanismes , Monako, LiberFaber, 2019
  • Michel Perrin , Le Chamanisme , Paryż, PUF , coll.  "Que sais-je" ( N O  2968),2014, 6 th  ed. ( 1 st  ed. , 1995), 127  , str. ( ISBN  978-2-13-058291-5 , informacja BNF n O  FRBNF42177358 )
  • Francois Blanc, Lekarze i Szamani Andów , L'Harmattan, 1994, Paryż.
  • Guy Moréchand, „  Le Chamanisme des Hmong  ”, Biuletyn Szkoły Francuskiej Dalekiego Wschodu , tom.  54,1968, s.  53-294 ( przeczytaj online ).
  • Lucien Giacomoni, „  Szamani, stany świadomości i świat Bogów. Rytuał świętych roślin i grzybów  ”, Biuletyn Federacji Mikologiczno-Botanicznej Dauphiné-Savoie , t.  179,grudzień 2005, s.  5-19 ( czytaj online )
Po angielsku
  • Francois Blanc, Trance i szamańska kuracja na kontynencie południowoamerykańskim , dziennik świadomości, t. 21, wydanie 1, s. 83-105, 2010.
  • Sergei Mikhailovich Shirokogoroff, Psychomentalny kompleks Tungusa , Londyn, 1935
  • Gloria Flaherty, Szamanizm i XVIII wiek , Princeton University Press, 1992
  • Ray Hess, piktyjski ortodoksyjny druidyzm , niezależna platforma wydawnicza CreateSpace, 2015 r.
Książki naukowe o lokalnych szamanizmach
  • Sébastien Baud, Sprawiając, że góry mówią. Inicjacja szamańska w peruwiańskich Andach , Armand Colin, 2011
  • Jean-Pierre Chaumeil, See, Know, Power, Shamanism wśród Yagua peruwiańskiej Amazonii , Georg Éditeur, 2000
  • Pierre Déléage, Pieśń o Anakondzie . Nauka szamanizmu wśród Sharanahua (Zachodnia Amazonia) , Société d'ethnologie, 2010
  • Laurent Fontaine, Noc nauki. Nocny szamanizm Yucuny , Société d'ethnologie, 2014
  • Roberte Hamayon, Polowanie na duszę. Szkic teorii syberyjskiego szamanizmu , Société d'ethnologie, 1990
  • Bertrand Hell, Opętanie i Szamanizm. Mistrzowie Nieładu , Flammarion, 2012
  • Viviane Lièvre i Jean-Yves Loude, Le Chamanisme des Kalash du Pakistan. Politeistyczni mieszkańcy gór w obliczu islamu , wydanie CNRS, 1990
  • Aurélie Névot , Jak sól podążam za strumieniem wody. Szamanizm pisma Yi z Yunnan (Chiny) , Towarzystwo Etnologiczne, 2008
  • Michel Perrin, Praktykujący sny: przykład szamanizmu , Presses Universitaires de France, 2001
  • Ilario Rossi, Ciało i szamanizm , Armand Colin, 1997
  • Charles Stépanoff i Thierry Zarcone , Le Chamanisme de Sibérie et d'Asie centrale , coll. "  Découvertes Gallimard  " ( N O  579 ) 2011
  • Charles Stépanoff, Traveling in the Invisible: Shamanic Techniques of the Imagination , przedmowa Philippe Descola , Paryż, Les Empêcheurs de retour en rond / La Découverte , sierpień 2019, 464 s.
Neoszamanizm europejski i północnoamerykański
  • Jean-Jacques Dubois, Antropologia szamańska: kto chce grać anioła, czyni bestię! , Louise Courteau, 2005
  • Stéphanie Chancel, Wielka księga szamanizmu, pochodzenie, obrzędy i zwyczaje , Exclusive, 2005
  • Jean-Patrick Costa, Szamani. Wczoraj i dziś , Alphée, 2007
  • Michael Harner , Droga szamana. Podręcznik mocy i uzdrawiania , Mamaéditions, 2011
  • Mario Mercier, mistrz bębna. Geneza i praktyka bębna szamańskiego , edycje Véga, 2007
  • Mario Mercier, Dziennik szamana. Niebieski niedźwiedź górski , edycje Almora, 2007
  • Mario Mercier, Dziennik szamana. Głosy morza , edycje Almora, 2007
Podejście naukowe i psychologiczne Kolekcje w tradycji ustnej
  • Marco Mercier, Chants Chamaniques: opowieści o szamańskich podróżach z wielkiej uniwersalnej tradycji szamanów  ; poetyckie przekłady niewidzialnych rzeczywistości, Atlantis Éditions, 2000
  • Pascal Fauliot i Patrick Fischmann , Opowieści mądrych szamanów: pierwsza antologia legendarnego szamana badającego wizję świata pierwszych ludów , Éditions du Seuil, Paryż, 2009
  • Pascal Fauliot i Patrick Fischmann, Opowieści mądrych czerwonych skór: jasnowidzenie i „medycyna urojona” Indian amerykańskich , Éditions du Seuil, Paryż, 2009
  • Patrick Fischmann i G. Mend-Ooyo , Opowieści mędrców Mongolii: Antologia legendarnego szamana mongolskiego , Éditions du Seuil, Paryż, 2012
  • Ugo Marazzi (a cura di), Testi dello Sciamanesimo siberiano e centro-asiatico , Turyn, UET, 2009
Aby sklasyfikować lub inne
  • Mario Mercier, Manifest Nowego Szamanizmu lub Ducha w Wolności , Robert Laffont, 1995 - Wyd. Atlantis, 2000 - Wyd. Regard et Voir 2013
  • J. Creek, Praktyczny podręcznik rytuałów szamańskich , Cristal, 2003
  • Jan Kounen, Jeremy Narby & Vincent Ravalec, Plantes et Chamanisme, rozmowy wokół Ayahuasca & Iboga , Mama Éditions, 2008 ( ISBN  978-2-84594-020-8 )
  • Pierre Chavot , Grzyb bogów, muchomor , Dervy, 2005
  • Pinakoteka w Paryżu proponuje do października 2008 roku do lutego 2009 roku wystawę czterdziestu obrazów, rycin i rysunków Jackson Pollock (głównie 1934/44), któremu towarzyszy duży wybór Indianie osiągnięć. Stephen Polcari ilustruje swoje tezy w katalogu: Jackson Pollock et le Chamanisme , Paryż, Pinacothèque de Paris, 2008 ( ISBN 978-2-9530546-7-5 ) , 266 s.  
Prawo i ustawodawstwo Współczesne historie inicjacyjne
  • Książki Carlosa Castanedy
  • Książki Mario Merciera
  • Czarownik w Peruwiańskim Lesie , wyd. du Rocher 1996, ISBN
  • Siedem piór orła , historia życia Luisa Ansy , autorstwa Henri Gougauda . Editions du Seuil, 1995
  • Dziennik szamanki-ucznia , Corine Sombrun, wyd. Kieszeń 2004, ISBN
  • Bęben szamana , Ailo Gaup , wyd. Le Reflet 1998 ( ISBN  978-2-912162-02-1 ) , powieść przetłumaczona z języka norweskiego
  • Szaman 5 th Wiek Ed. Alpheus 2007
  • Eksploracje szamańskie Philippe'a Lenaifa, wyd. Souffle d'Or, 2012
  • Tajemnica orła , Luis Ansa i Henri Gougaud, red. Albin Michel, 2000
  • Philippe Lenaif: Narodziny szamana , wyd. Souffle d'Or, 2004
  • Philippe Lenaif: Tańczyłem z moim cieniem , wyd. Souffle d'Or, 2007
  • Corine Sombrun  : Moja inicjacja u szamanów: Une Parisienne en Mongolie , wyd . Kieszeń, 2005
  • Kenneth Meadows: Medycyna Ziemi, sposób szamański wyd. Guy Tredaniel, 2001
  • Kenneth Meadows: Ścieżka Medycyny, Szamańska Ścieżka do Samoopanowania, wyd. Guy Tredaniel, 2000
  • Olga Kharitidi: Biały Szaman , wyd. J.Cl. Lattes, 1997
  • Aurore Laurent i Adrien Viel, Three Shamans: Shamanic Encounters in Nepal , Editions Naïve, 2014
Szamanizm i jasnowidzenie
  • Serge Dufoulon , Kobiety słów. Etnologia jasnowidzenia . Paryż. AM Métailié, 1997

Wideografia

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne