W fonetyce pojęcie zaokrąglenia samogłosek odnosi się do mniej lub bardziej okrągłego kształtu, jaki przyjmują usta podczas artykulacji samogłoski . Aby wymawiać samogłoski zaokrąglone , usta tworzą okrągły otwór, podczas gdy samogłoski nie zaokrąglone wymawia się jako luźną wargę.
W większości języków przednie samogłoski są zwykle niezaokrąglone, podczas gdy tylne samogłoski są zaokrąglone. Niektóre języki, takie jak francuski i niemiecki , rozróżniają, ze względu na ten sam stopień otwartości , dwie zaokrąglone i niezaokrąglone wymowy samogłosek przednich, podczas gdy wietnamski rozróżnia zaokrąglone i niezaokrąglone wersje tylnych samogłosek tego samego otwarcia.
Na schemacie samogłosek Międzynarodowego Alfabetu Fonetycznego samogłoski zaokrąglone to te, które pojawiają się po prawej stronie każdej pary samogłosek. Od znaków diakrytycznych, odpowiednio, półokrągłe prawe [ ɔ ] i lewe półokrągłe [ ɔ ], są również używane do wskazania większego lub mniejszego stopnia zaokrąglenia. Do oznaczenia stopnia labializacji używa się czasami znaków diakrytycznych w zaokrągleniu plus i minus . Na przykład, w Athapaskan języków Hupa , bezdźwięczne szczelinowe części miękkiej trzy stopnie labializacja, przepisywana w [X X X] i [X X X] .
Istnieją dwa rodzaje zaokrąglenia samogłosek: wewnątrz wargowe (lub wypukłe lub rzutowane) i egzolabialne (lub ściśnięte).
Zwykle samogłoski zaokrąglone tylne i środkowe są wewnątrz wargowe, podczas gdy samogłoski zaokrąglone przednie są exolabial ( Catford 1982 , s. 172).
W północnych języków Irokezi nie mają wargi spółgłoskę . Mają [ w ], [ gʷ ] i [ kʷ ], ale spółgłoski te nie zawierają żadnego wyczuwalnego zaokrąglenia (do przodu) warg, które mogłoby być spowodowane ich kompresją. Nie wiemy, czy zjawisko to ma związek z rozróżnieniem labializacji w języku Hupa .
(en) JC Catford , Fundamental Problems in Phonetics , Indiana University Press,1982( ISBN 978-0-253-20294-9 )