Zimna wojna

Europa jest gównym placem walki o wpywy kulturowe, w które zaangaowane s Stany Zjednoczone i Zwizek Radziecki. Amerykanie kieruj swoj ofensyw kulturow nie tyle w kierunku trudnego do spenetrowania ZSRR, ile w kierunku Europy Zachodniej, gdzie partie komunistyczne s silne, a idee marksistowskie s szeroko rozpowszechnione. Symetrycznie, Sowieci przeznaczaj znaczne rodki na kultur i masow edukacj w ZSRR i Europie Wschodniej , w celu konsolidacji kruchego poparcia spoecznego. Jednoczenie promuj na Zachodzie wyszo swojej kultury i swoich utalentowanych artystów. Upadek systemu komunistycznego wynika z jego ekonomicznego i technologicznego bankructwa, ale take z niemonoci przekonania obywateli Europy Wschodniej i Zachodniej o jego wyszoci spoecznej, kulturowej i moralnej.

Kwestie polityczne

Zimna wojna to przede wszystkim zderzenie dwóch ideologii o uniwersalnym znaczeniu w oczach ich propagatorów. Ucieleniaj je dwa przeciwstawne systemy pastwowe i gospodarcze, a take s nonikami dwóch radykalnie odmiennych wizji wiata i spoeczestwa, nawet jeli czy je, przynajmniej oficjalnie, wartoci, kulturowa baza i cele postpu. Kultura przekazuje idee, marzenia, obyczaje, tradycje i wierzenia z pokolenia na pokolenie, kontynent na kontynent, grupa ludzi do grupy ludzi. Jest to zatem dla kadego obozu rodkiem dotarcia do jednostek, aby uzyska ich przynaleno do modelu spoeczestwa. Zimna wojna stworzya nowe sposoby rozpowszechniania i sprzedawania idei i wartoci. Sowieccy i amerykascy decydenci uwaaj, e aby zdoby umysy ludzi w Europie, musz w wikszym stopniu wykorzystywa swoj tosamo kulturow.

Zwizek Radziecki i Stany Zjednoczone wykorzystuj kultur i informacje, aby wspiera swoj polityk, demonstrowa wyszo swojego modelu spoeczestwa oraz osabia rywalizujce mocarstwo i pastwa klienckie po drugiej stronie elaznej kurtyny . Sowieci wysuwaj idee, takie jak obrona pokoju, podczas gdy Amerykanie chc ucielenia obron wolnego wiata .

Zarówno na poziomie politycznym, jak i kulturowym, ideologiczny podzia istnieje równie w spoeczestwie zachodnim, a take w spoeczestwie komunistycznym. W Europie Zachodniej debata o ideach midzy zwolennikami i przeciwnikami marksizmu toczya si pen par przez wikszo zimnej wojny. Po drugiej stronie elaznej kurtyny Sowieci s patriotyczni i antyamerykascy w stosunkach midzynarodowych, ale jeli chodzi o ycie codzienne i kultur popularn, modsze pokolenia s mniej przesiknite komunistycznymi stereotypami i pozytywnie odnosz si do amerykaskiego stylu ycia. .

Przybycie solistów Bolszoj do Holandii w 1960 roku.

Oba obozy opieraj si na bardzo szeroko wspólnej bazie kulturowej, pomimo przepaci dzielcej oba systemy polityczne. Obaj twierdz, e dziaaj na wiecie w imi wolnoci i pokoju , gwarantuj w swojej konstytucji lub prawie wolno sowa , równo grup etnicznych i pci. Obydwaj inwestuj w edukacj i obiekty kulturalne oraz promuj postp. Na Wschodzie, tak samo jak na Zachodzie, wielka kultura klasyczna korzysta ze wsparcia administracji publicznej, aby artyci narodowi byszczeli na midzynarodowych konkursach, takich jak midzynarodowy konkurs im. Czajkowskiego w Moskwie, czy podczas koncertów zespoów tanecznych. czy orkiestry symfoniczne, których sukcesy szeroko rozbrzmieway w mediach. Konkurencja Wschód-Zachód jest najczciej domniemana i maskowana przez cywilizowany dyskurs towarzyszcy wydarzeniom kulturalnym. Rzeczywisto rywalizacji pojawia si czasem, gdy np. sowiecki tancerz Rudolf Nureyev zawodzi lub jazzman Louis Armstrong nie chce by instrumentalizowanym przez wadze amerykaskie.

Wtargnicie polityki w wiat kultury ma przewrotne skutki. W rónym stopniu obie strony ograniczaj swobod wypowiedzi i swobod artystyczn. W Stanach Zjednoczonych czerwony strach i antykomunizm pozbawiaj artystów, zwaszcza w kinie, moliwoci pracy wedug wasnego uznania. W Zwizku Radzieckim pastwo jest wszechobecne, aby zapewni jak najszerszy dostp do kultury, ale take kontrolowa jej tre. Partie komunistyczne w Europie Zachodniej przekazuj kulturalne przesanie sowieckiego wielkiego brata.

Pastwo sowieckie preferuje estetyk klasyczno-realistyczn w literaturze i sztuce i twierdzi, e jest prawdziwym kontynuatorem wielkiej kultury. To pozycjonowanie idzie w parze z siln wrogoci wobec modernistycznej awangardy okrelanej jako dekadencka i tego, co Lenin nazywa wymiewajc izmy: futuryzm, surrealizm, impresjonizm, konstruktywizm. Kontrola wadzy nie dotyczy tylko formy: kultura musi by ludzka, przepeniona braterstwem i optymizmem. Mnóstwo dzie czystej propagandy, które wychwalaj zasugi i postp spoeczestwa sowieckiego. Cenzura wywierana na form i tre, cisa kontrola najwybitniejszych sowieckich artystów, takich jak kompozytorzy Strawiski i Szostakowicz , pisarze Majakowski , Meyerhold i Zochtchenko , malarze Malewicz , Rodchenko i Tatlin , czy filmowiec Eisenstein ostatecznie ZSRR si w drugiej poowie XX ^th  century ojczyzn kultury, uznany na caym wiecie, to ma by.

We wczesnych latach zimnej wojny Amerykanie ostronie podchodz do kwestii kulturowych. Niechtnie promuj kultur klasyczn, zwaszcza niemieck, mimo podziwu, jakim cieszy si w Stanach Zjednoczonych, z obawy przed echem propagandy nazistowskiej, która j bardzo wykorzystywaa, oraz przed zachcaniem do niemieckiego nacjonalizmu. Strategia propagandowa przyjta przez Amerykanów na pocztku lat pidziesitych ma zasadniczo charakter defensywny, majca na celu przeciwstawienie si argumentom propagandy komunistycznej i pokazanie, e rzeczywicie istnieje cenna kultura amerykaska oraz podkrelenie jej silnych zwizków z kultur europejsk.

Stany Zjednoczone nie zdoay w czasie zimnej wojny zrównoway sowieckiej strategii bycia zwiastunami wielkiej kultury, zwaszcza e w Europie Zachodniej pewien antyamerykanizm i wybitne miejsce zajmowane przez   lewicowych intelektualistów daj wiarygodno do idei ich ubóstwa kulturowego. Z drugiej strony Stany Zjednoczone s miejscem par excellence wolnoci tworzenia, nieograniczonej awangardy, której innowacje i prowokacje s obserwowane w wiecie, by by ponownie podejmowane, nawet jeli nie zawsze spotykaj si z adhezj. ogóu spoeczestwa. Kulturowy wpyw Stanów Zjednoczonych wyraa si gównie poprzez kultur popularn (lub kultur masow ), która najeda Europ Zachodni i udaje si przekroczy elazn kurtyn .

Instytucje pastwowe i propaganda

Zmobilizowane s znaczne rodki i tworzone przez dwóch Wielkich instytucje pastwowe do realizacji swojej strategii w dziedzinie kultury. Oficjalne kanay promocji lub upowszechniania kultury uzupeniaj kanay, w których interwencja polityczna jest bardziej dyskretna, a nawet cakowicie ukryta. Infrastruktura ta suy czciowo rozpowszechnianiu kultury klasycznej i niezalenej twórczoci kulturalnej, pod warunkiem, e odzwierciedla obraz spoeczestwa zgodnie z yczeniami przywódców politycznych, w celu tworzenia silnego wizerunku kulturowego. Ale jest te w duej mierze oddana propagandzie kulturalnej we wasnym obozie i w drugim obozie. W latach czterdziestych i pidziesitych walka o kultur bya czsto domen propagandy, potem, wraz z rozlunieniem stosunków na kontynencie europejskim, kultura bya postrzegana po obu stronach jako istotny wektor bardziej rozbudowanej walki. Po obu stronach media odgrywaj istotn rol w rozpowszechnianiu propagandy. Ufundowany przez Narodowy Komitet na rzecz Wolnej Europy , odgazienie CIA , Radia Wolna Europa i Radia Wolno nadajcych programy w jzyku rosyjskim i jzykach krajów Europy Wschodniej. Doczony do USIA Voice of America nadaje programy w jzykach uywanych w ZSRR.

Kongres CMP w 1952 roku w Berlinie Wschodnim . Na trybunie góruje gob pokoju Picassa.

Po stronie sowieckiej wektorem dyplomacji kulturalnej jest VOKS (Towarzystwo Stosunków Kulturalnych z Zagranic). Radzieccy propagandyci wczenie zauwayli, e kino jest podstawow broni w wojnie idei. Produkcja filmowa, w caoci kontrolowana przez pastwo, przedstawia naród radziecki jako kierujcy si silnymi wartociami moralnymi, nowoczesnymi i przyszociowymi. Ale ta produkcja w duchu socrealizmu i najczciej czystej propagandy nie jest czci strategii wielkiej kultury i dlatego mao odbija si echem na Zachodzie. Przeznaczony jest przede wszystkim dla ludnoci Wschodu. Zainicjowany przez Kominformu The wiatowa Rada Pokoju (CMP) w peni korzysta ze wsparcia intelektualistów i artystów, jak prestiowe jak Pablo Picasso , Frédéric i Irène Joliot-Curie , czy Louis Aragon .

WCh finansuje czasopisma, w tym magazyn Encounter , podróe, stypendia, artykuy, edycje, koncerty i wystawy. Niewielu zachodnich artystów i intelektualistów odmówio skorzystania z niej.

Midzy Zachodem a Wschodem organizowanych jest wiele wymian kulturalnych. Wyjazdy zagraniczne duych orkiestr klasycznych oraz midzynarodowe konkursy muzyczne to kwestie rywalizacji kulturalnej. Kraje komunistyczne rozwiny wymian kulturaln z Zachodem w latach pidziesitych. ZSRR wstpi do UNESCO w 1954 r., a NRD w 1972 r. W latach 60., po wybudowaniu muru berliskiego, NRD ustanowia stay program wymiany kulturalnej ze Stanami Zjednoczonymi, zwielokrotnia zaproszenia zachodnich intelektualistów i artystów, w celu budowania wizerunku pastwa przesiknitego kultur i de facto uzyskaniem formy midzynarodowego uznania. W 1967 r. pastwa Ukadu Warszawskiego zaczy proponowa zorganizowanie Konferencji Bezpieczestwa i Wspópracy w Europie (KBWE) w celu usprawnienia wewntrzeuropejskiego dialogu kulturowego i politycznego oraz wzajemnego zaufania w biznesie. KBWE w kocu ujrzaa wiato dzienne w 1973 roku. W epoce relaksu radzieckie i amerykaskie kina w 1976 roku wspóprodukoway adaptacj rosyjskiej bajki Bkitny ptak .

Europa gównym terenem bitwy kulturowej

Zimna wojna uprzywilejowuje kultur i stosunki kulturowe w Europie w bezprecedensowym stopniu. Europejska wielka kultura odziedziczona po Owieceniu korzysta ze znaczcych zasobów publicznych i prywatnych, które pozwalaj na organizacj wydarze kulturalnych i wymian we wszystkich dziedzinach sztuki; na tym gruncie Wschód zajmuje pierwsze miejsce na scenie, zwaszcza w dziedzinie taca i muzyki. Z drugiej strony, na polu   kultury popularnej   dostpnej dla jak najwikszej liczby, dziki przyspieszonemu rozwojowi powojennych rodków masowego przekazu , Ameryka wywiera na Zachodzie i na Wschodzie znaczne wpywy, nie wymazujc jednak swoich wpywów. obraz materialistycznego i indywidualistycznego spoeczestwa i nie udao si unikn oporu ze strony Europejczyków w celu zachowania ich tosamoci kulturowej.

Dmitrij Szostakowicz w Kongreßhalle w Lipsku we wschodnich Niemczech podczas festiwalu Bacha w 1950 roku.

Poniewa podzielone Niemcy znajduj si w centrum konfrontacji Wschód-Zachód, Wielka Dwójka powica wicej czasu i pienidzy na kulturow zimn wojn w tym kraju ni w jakimkolwiek innym regionie lub kontynencie. Wykorzystujc swoje zwycistwo nad nazizmem , Sowieci pozowali na zbawicieli i spadkobierców wielkiej kultury zachodniej. Szybko stworzyli wan infrastruktur kulturaln, która w ten sposób w duej mierze otwiera dostp do teatru, muzyki i taca w szczególnoci. Przeciwstawiajc imperializm i zachodni militaryzm przeciwko komunistycznemu pacyfizmowi, Sowieci chwal wyszo swojej kultury klasycznej i krytykuj nurty awangardowe, takie jak surrealizm . Strategia sowieckich i wschodnioniemieckich mediów podkrelania klasycznej kultury niemieckiej oraz wielkich germaskich postaci literatury i muzyki znajduje pewien oddwik wród ludnoci zachodnioniemieckiej.

Masowy napyw amerykaskiej kultury popularnej do Europy, potpiony przez komunistów i konserwatywnych intelektualistów, ale ogólnie dobrze przyjty, a zwaszcza przez modzie, by czynnikiem zarówno sukcesu, jak i poraki amerykaskiej propagandy w Europie. Zarówno na Zachodzie, jak i na Wschodzie ludzie przyswoili sobie elementy tej popularnej kultury i czsto przyswajali j sobie. Ale amerykaska kultura popularna nie poprawia wizerunku Stanów Zjednoczonych w Europie: zamiast tego lewicowi intelektualici przyjli jzyk protestu, który pojawi si w Stanach Zjednoczonych w latach 60. i 70., aby wyrazi swoje uprzedzenia. . Antyamerykanizm, podsycany przez sowieck propagand i jej narodowe przekaniki, mobilizuje niektórych aktorów kultury w imi obrony pokoju.

Marlon Brando w filmie z 1951 Tramwaj zwany podaniem .

Przywizanie do modelu amerykaskiego, amerykaskiego stylu ycia , jest najbardziej widoczne w rewolucji konsumenckiej, która towarzyszy wzrostowi gospodarczemu Europy Zachodniej. Dla wielu Stany Zjednoczone wydaj si by bogatym i poruszajcym si spoeczestwem, zawsze o krok przed staromodn i konserwatywn Europ. Znaczce miejsce, jakie w tym modelu zajmuje amerykaska kultura popularna, daje jej, poprzez swoj muzyk, filmy i mod, dominujc pozycj. To wanie przez ten kana powszechnej konsumpcji kultura amerykaska i model spoeczestwa s wszdzie rozpowszechniane, o wiele bardziej ni przez akcje propagandowe organizowane przez rzd amerykaski. Wedug Westada : Chocia muzyka Elvisa Presleya czy filmy Marlona Brando czy Jamesa Deana nie miay na celu propagowania amerykaskiego stylu ycia, zostay docenione przez modych Europejczyków, po czci ze wzgldu na ich ducha buntu. [...] W poowie lat pidziesitych modzie amerykask i europejsk bardziej zjednoczy Brando ni NATO .

Po zbudowaniu muru berliskiego w 1961 r. ograniczenia prawne i fizyczne powanie utrudniy napyw muzyki popularnej, filmów zachodnich i literatury za elazn kurtyn . Od tego momentu mieszkacy Europy Wschodniej nie mog ju otwarcie wykorzystywa idei i wartoci przekazywanych przez kultur popularn do krytykowania swoich rzdów; z drugiej strony suchanie muzyki pop czy ubieranie si na mod zachodni staje si form protestu przeciwko rzdowi, a take produkcjom kulturalnym i artefaktom zarzdzanym przez pastwo.

Historiografia zimnej wojny

Historiografia zimnej wojny obejmuje kilka dyscyplin: pocztkowo zbliy si przede wszystkim z punktu widzenia historii stosunków midzynarodowych i nauk politycznych, to ostatnio coraz bardziej interesuj si wewntrznego i socjologicznej historii zainteresowanych krajów, do analizy komunistycznej i zachodniej. ideologie czy miejsce kultury.

Bardzo obszerna bibliografia dotyczca zimnej wojny rozwijaa si od jej pocztków, dziki czemu szybko otwieraa drog do kontrowersji dotyczcych interpretacji jej genezy i przebiegu wród historyków, politologów i dziennikarzy. Szczególn cech zimnej wojny jest to, e zostaa poczta od samego pocztku i jednoczenie z jej rozwojem jako okresem historycznym. Pogld na zimn wojn ewoluowa wic wraz z jej kolejnymi okresami napicia czy odprenia, a nastpnie pod wpywem stopniowego otwierania archiwów od lat 90. XX wieku.

Historycy s w szczególnoci przeciwni odpowiedzialnoci za zerwanie Wielkiego Sojuszu midzy Zwizkiem Radzieckim a Stanami Zjednoczonymi po II wojnie wiatowej oraz w kwestii wiedzy, czy konflikt midzy dwoma supermocarstwami by nieunikniony. Historycy debatuj równie nad dokadn natur zimnej wojny, znaczeniem broni nuklearnej w jej rozwoju, odpowiednimi zbrodniami i korzyciami systemów komunistycznych i zachodnich oraz analiz kryzysów, które j przerway.

Ogólne prdy mylowe

Interpretacja zimnej wojny przez pryzmat stosunków midzynarodowych obraca si wokó trzech ogólnych nurtów mylowych: klasycznego lub ortodoksyjnego, rewizjonistycznego i postrewizjonistycznego.

W latach pidziesitych niewielu historyków kwestionuje oficjaln amerykask interpretacj wczesnych dni zimnej wojny. Ta ortodoksyjna szkoa mylenia obwinia zimn wojn za Zwizek Radziecki i jego ekspansj na Europ Wschodni . Na przykad Herbert Feis , znany historyk i doradca Departamentu Stanu USA, twierdzi w swojej pracy Churchill, Roosevelt, Stalin: The War They Waged and the Peace, któr szukali z 1957 r., e sowiecka agresja na Europ Wschodni w okresie powojennym jest ródem wybuchu zimnej wojny; twierdzi równie, e Roosevelt utorowa drog sowieckiej agresji, akceptujc wszystkie dania Stalina w Jacie . Historycy skupiaj si we wczesnych latach na samym Stalinie i jego polityce, zanim ideologia komunistyczna zostaa przedstawiona jako gówna przyczyna zimnej wojny.

John Lewis Gaddis, prowadzcy warsztaty w US Naval War College w 2012 roku.

Nurt rewizjonistyczny rozwin si w latach 60. w kontekcie wojny wietnamskiej . Prekursorem tego nurtu jest William Appleman Williams: w wydanej w 1959 roku ksice The Tragedy of American Diplomacy dokonuje przegldu amerykaskiej polityki zagranicznej od 1890 roku.   wolny wiat   i ich imperializm gospodarczy s podstawowymi przyczynami zimnej wojny. Rewizjonici kwestionuj tradycyjn tez, e sowieccy przywódcy byli zdeterminowani, by po wojnie szerzy komunizm na caym wiecie. Twierdz, e okupacja Europy Wschodniej przez Zwizek Radziecki opieraa si na logice defensywnej i e sowieccy przywódcy starali si unikn okrenia przez Stany Zjednoczone i ich sojuszników. Usytuowani politycznie na lewicy antyimperialistyczni rewizjonici uwaaj, e Stany Zjednoczone, poprzez rosncy antykomunizm w swojej polityce zagranicznej, ponosz odpowiedzialno co najmniej równ odpowiedzialnoci ZSRR za utrwalanie zimnej wojny. Poczwszy od poowy lat siedemdziesitych, rewizjonici realistyczni postrzegali rywalizacj amerykasko-sowieck przede wszystkim jako konflikt o potrzeby bezpieczestwa wielkich mocarstw i stwierdzili, e rzdy sowieckie i amerykaskie nie zachowyway si bardzo inaczej ni Stany Zjednoczone. innych ani innych wielkich potg historii.

Tezy te, radykalnie sprzeczne z pierwszymi, wywoyway reakcje w latach 70. i 80., a od pocztku lat 90. podsycane byy przez stopniowe otwieranie niedostpnych wczeniej archiwów i ich gbok eksploatacj. Historyk John Lewis Gaddis jest w duej mierze inicjatorem tej postrewizjonistycznej szkoy dziki swojej ksice The United States and the Origins of the Cold War, 1941-1947 , opublikowanej w 1972 roku, która czy róne interpretacje. Gaddis utrzymuje, e adna ze stron nie moe ponosi wycznej odpowiedzialnoci za pocztek zimnej wojny . Historyk Melvyn P. Leffler twierdzi raczej, e to nie dziaania Kremla, a raczej obawy o spoeczno-ekonomiczn dyslokacj Europy, rewolucyjny nacjonalizm, brytyjsk sabo i problemy z wadz na Bliskim Wschodzie spowodoway, e inicjatywy Stanów Zjednoczonych wprowadzi system midzynarodowy zgodny z ich koncepcj bezpieczestwa narodowego. W 1997 roku w swojej nowej ksice We Now Know: Rethinking Cold War History, napisanej na podstawie czciowych sowieckich archiwów, Gaddis potwierdzi miadc odpowiedzialno Moskwy w czasie zimnej wojny i dlatego zbliy si do klasycznych tez.

Nowe podejcia

Od pocztku XXI wieku badania nad zimn wojn faworyzoway nowe podejcia geograficzne i tematyczne.

Wiele publikacji powiconych jest nie tylko globalnej wizji zimnej wojny, skupionej wokó Stanów Zjednoczonych i ZSRR, ale take jej pozostaym aktorom. Pierwsz osi jest analiza roli pastw Europy Wschodniej i Zachodniej, jednego wobec drugiego, oraz ich relacji z dwoma Wielkimi. Polityk amerykask koca lat czterdziestych najlepiej zrozumie poprzez jej powizania z Londynem, podobnie jak badanie stosunków midzy Chinami Mao Zedonga a ZSRR rzuca wiato na polityk Stalina. Powizania midzy polityk wewntrzn i zagraniczn, w Stanach Zjednoczonych czy w Europie, na przykad poprzez badanie roli francuskich i woskich partii komunistycznych, to kolejna o, która rzuca wiato na czynniki, które wpyny na rozwój zimnego Wojna.

Trzeciego wiata w zimnej wojny sta si równie wanym przedmiotem bada historycznych. Wojny, a zwaszcza te w pastwach wywodzcych si z Indochin Francuskich, pocztkowo odegray w niej du rol, co doprowadzio do pooenia nacisku przede wszystkim na sposób brutalnej interwencji Wschodu i Zachodu w proces dekolonizacji. ogólny antagonizm. W tym pryzmacie nieuchronnie zawa si wiedza o aktorach lokalnych i narodowych konfliktów, ich rozgrywkach o wadz czy ich kulturze i polityce. Niemniej jednak niedawny wzrost bada historycznych nad problemami Trzeciego wiata umoliwi osignicie masy krytycznej bada nad polityk, tosamoci, religi czy ekonomi na Poudniu.

Ostatnie publikacje wykraczaj poza zwyk dziedzin dyplomacji, bezpieczestwa i ideologii, obejmujc wizje tematyczne, gospodarcze, kulturalne i spoeczne, intelektualne i medialne. Ksika The Cambridge History of the Cold War, opublikowana w 2010 roku pod kierownictwem Melvyna P. Lefflera i Odda Arne Westada, wpisuje si w t logik szerokiej, inkluzywnej i pluralistycznej historii zimnej wojny. Jego autorzy uwaaj, e jest nie tylko trwae, ale równie nieuniknione: Musimy umieci zimnej wojny w szerszym kontekcie czasu i przestrzeni, w obrbie sieci, które czy niekoczce wtki wiata«histori». I musimy wskazuj, w jaki sposób konflikty zimnej wojny odnosz si do szerszych trendów w historii spoecznej, gospodarczej i intelektualnej, a take do dugofalowych wydarze politycznych i militarnych, których s czci . Gospodarka i technologia, kultura i ideologia, nauka i strategia, dyplomacja i historii intelektualnej poczy da wieloaspektowy odczyt zimnej wojny w ogólnym kontekcie drugiej poowie XX ^-go  wieku . Lawrence Freedman , emerytowany profesor Studiów Wojennych w King College w Londynie , podkrela jednak konieczno oddzielenia zimnej wojny w inny prd w historii XX ^th  century , aby ustali, co wyrónia i konkretne marki i D oceni jego interakcji ze wszystkimi innymi aspektami , ryzykujc, e inaczej okreli go jako epok, aby w jego imieniu mona byo omówi niemal wszystko, co wydarzyo si w latach 1945-1991.

Uwagi i referencje

Uwagi

1. Wyraenie   zimna wojna   byo ju uywane w jzyku angielskim, w szczególnoci na okrelenie w 1938 r. pewnych polityk Adolfa Hitlera . Niektórzy autorzy podaj, e wyraenie zosta stworzony z XIV ^-tego  wieku przez ksicia Hiszpanii Juan Manuel okoo przeduajcego konfliktu midzy katolickich królów i Maurów z Andaluzji; wyraenie to oznacza nastpnie konflikt, dla którego nie doszo do wypowiedzenia wojny, co nie spowodowao adnych ofiar i zakoczyo si bez traktatu pokojowego.
2. Na stae piciu czonków Rady Bezpieczestwa ONZ s Stany Zjednoczone, Francja, Wielka Brytania, Zwizek Radziecki i Chiny. Pierwsze cztery s równie zaborców Niemiec . Pierwsze trzy s czsto okrelane w kontekcie zimnej wojny jako mocarstwa zachodnie lub ludzie Zachodu.
3. W sierpniu 1941 r. Churchill i Roosevelt podpisali Kart Atlantyck , wspóln deklaracj inspirowan zasadami wilsonowskimi, w której obaj przywódcy przewidzieli ustanowienie rozlegego i staego systemu bezpieczestwa powszechnego. W lutym 1945 r. podjto ten punkt w porozumieniach jataskich, ogaszajc zwoanie konferencji ONZ w sprawie organizacji wiatowej, przewidzianej (...) 25 kwietnia 1945 r. (...) w Stanach Zjednoczonych.
4. Jednak w ramach reform gospodarczych podejmowanych od poowy lat 60. kilka krajów Europy Wschodniej z kolei zostao czonkami GATT w celu rozwoju handlu z Zachodem: Jugosawia (1966), Polska (1967), Rumunia (1971) i Wgry (1973). Za Gorbaczowa Zwizek Radziecki zoy wniosek o czonkostwo w 1986 roku, ale Stany Zjednoczone si temu sprzeciwiy.
5. Z artykuu: W obecnych okolicznociach jasne jest, e gównym elementem kadej polityki Stanów Zjednoczonych wobec Zwizku Radzieckiego musi by dugoterminowe powstrzymywanie, cierpliwe, ale stanowcze i czujne rosyjskie tendencje ekspansjonistyczne. (Oryginalny tekst angielski:   W okolicznociach pracy magisterskiej jest oczywiste que le rka Kady element polityki Stanów Zjednoczonych wobec Zwizku Radzieckiego naley stwierdzi, e z dugoterminowej pacjentowi, ale twarde i czujnym powstrzymywania rosyjskich tendencji ekspansywnych.  " ).
6. Polityka   powstrzymywania   ma równie swoje ródo w prowadzonej przez Clemenceau pod koniec I wojny wiatowej polityce utworzenia wokó Rosji kordonu sanitarnego w celu powstrzymania ekspansji komunizmu, zoonego z kilku pastw buforowych .
7. Poza Francj i Wielk Brytani, Austria , Benelux , Grecja , Irlandia , Islandia , Wochy , kraje skandynawskie , Portugalia , Szwajcaria i Turcja .
8. danow twierdzi w szczególnoci, e celem nowego ekspansjonistycznego kursu Stanów Zjednoczonych jest ustanowienie wiatowej dominacji przez amerykaski imperializm. Ten nowy kurs ma na celu umocnienie monopolistycznej pozycji Stanów Zjednoczonych na rynkach, monopolu, który powsta po znikniciu dwóch najwikszych konkurentów Niemiec i Japonii oraz osabieniu kapitalistycznych partnerów Stanów Zjednoczonych: Anglii i Francji. Jest to plan zniewolenia i podporzdkowania Europy Stanom Zjednoczonym.
9. Od lutego 1950 r. w protecie przeciwko obecnoci Tajwanu, a nie Chin Ludowych, ZSRR bojkotowa posiedzenia Rady Bezpieczestwa . Dlatego nie moga zawetowa tej rezolucji.
10. W lipcu 1945 r. na konferencji w Poczdamie trzej przywódcy gównych mocarstw sojuszniczych Churchill (wówczas jego nastpca Labor Attlee ), Stalin i Truman uzgodnili podzia Niemiec i Austrii na cztery strefy okupacyjne: amerykask, brytyjsk i francusk. i sowiecki. Podobnie Berlin , dawna stolica Rzeszy, podzielony jest na cztery sektory okupacyjne. Zamknite w strefie sowieckiej drogi lotnicze, autostradowe i kolejowe cz j ze strefami zachodnimi.
11. Od 1956 roku , w ramach amerykaskiego rozpoznania lotniczego Zwizku Radzieckiego , Amerykanie uywali U-2 leccych na wysokoci ponad 20 000 metrów. Ale podczas incydentu z U-2 w maju 1960 , jeden z nich zosta zestrzelony, a jego pilot, Francis Gary Powers , zosta uwiziony po szeroko nagonionym procesie. Amerykanie stworzyli nastpnie coraz bardziej wyrafinowane samoloty szpiegowskie, zanim opracowali program satelitarny nadzoru ( Corona i KH-6 ).
12. Jest to w rzeczywistoci stay bezporednie poczenie dalekopis midzy Kremlem a Biaym Domem , szeroko nagonione i spopularyzowa pod nazw czerwony telefon.
13. Formua uyta przez Raymonda Arona w jego eseju Peace and War between Nations opublikowanym w 1962 roku .
14. 30 padziernika 1973 r., rozpoczynaj si w Wiedniu rozmowy dwunastu pastw NATO i siedmiu pastw Ukadu Warszawskiego o wzajemnej redukcji si i uzbrojenia stacjonujcych w Europie rodkowej. Od 3 lipca 1973 r. w Konferencji Bezpieczestwa i Wspópracy w Europie (KBWE) uczestnicz wszystkie kraje Europy - z wyjtkiem Albanii - Stany Zjednoczone i Kanada . Prowadzi do porozumie helsiskich, podpisanych w dniu1 ^st August 1975. Czsto uwaane s za zwieczenie relaksu. KBWE jest zinstytucjonalizowana i staje si OBWE pod koniec 1994 roku.
15. Wydatki na obron w USA osigny najniszy poziom 5,47% PNB w roku finansowym 79, ale Carter znacznie je zwikszy w cigu ostatnich dwóch lat swojej kadencji, osigajc 5,88% PNB w roku finansowym 80 i 6,04% w roku finansowym 81.
16. Dwoisto polityki zagranicznej Cartera symbolizuj bardzo róne osobowoci i stanowiska jego dwóch gównych doradców, sekretarza stanu Cyrusa Vance'a i doradcy ds. bezpieczestwa narodowego Zbigniewa Brzeziskiego , pierwszego zwolennika odprenia z ZSRR, drugiego na korzy bardziej ofensywnej postawy.
17. Podczas ceremonii podpisywania Breniew daje Carterowi tradycyjny rosyjski ucisk. Amerykaski prezydent bdzie bardzo krytykowany za przyjcie tego gestu.
18. Pytania dotyczce dopingu sportowców z NRD zostan opublikowane dopiero po zakoczeniu zimnej wojny.
19. Szczyt w Genewie 19 i 20 listopada 1985, szczyt w Reykjaviku 11 i 12 padziernika 1986, szczyt w Waszyngtonie od 7 do 10 grudnia 1987, szczyt w Moskwie od 29 maja do 2 czerwca 1988 i szczyt w Nowym Jorku 7 grudnia 1988 .
20. Szczyt Malty 2-3 grudnia 1989, Szczyt Waszyngtoski 30 maja do 3 czerwca 1990, Szczyt w Helsinkach 9 grudnia 1990, Szczyt Paryski 19 listopada 1990, Szczyt Londyski 17 lipca 1991, Szczyt Moskiewski 30 i 31 lipca 1991 oraz Szczyt w Madrycie 29 i 30 padziernika 1991 r.
21. RSFSR, której terytorium odpowiada historycznej Rosji, jest jedn z pitnastu republik wchodzcych w skad ZSRR.
22. Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosawii bya pastwem federalnym skada si z szeciu republik: Boni i Hercegowiny (kapita Sarajewa ), Chorwacja (kapita Zagreb ), Pónocna Macedonia (kapita Skopje ), Czarnogóra (kapita Podgorica ), Serbia (kapita Belgrad ) i Sowenia (stolica Lublana ).
23. Spotkanie dwóch prezydentów w Saint-Martin16 grudnia 1989, a nastpnie w Key Largo dalej 19 kwietnia 1990.
24. W jego czonkowskim Unii adres z28 stycznia 1992, mówi: Dziki Bogu, Stany Zjednoczone wygray zimn wojn; wiat niegdy podzielony na dwa obozy zbrojne uznaje teraz wyszo jednego mocarstwa: Stanów Zjednoczonych; to odkrycie nie budzi lku, poniewa wiat ufa naszemu narodowi i jest suszne. "
25. Jelcyn spotyka Busha w Camp David w dniu1 ^st luty 1992 potem w Waszyngtonie 16 i 17 czerwca 1992i w Moskwie w styczniu 1993. Zastpujcy Busha w styczniu 1993, Bill Clinton spotka si z Jelcynem w Vancouver w kwietniu 1993 i w Moskwie w styczniu 1994, w celu uzgodnienia kwestii bezpieczestwa i obrony, które pozostay do rozstrzygnicia. Wojna i budowanie nowych relacji midzy Stanami Zjednoczonymi a Rosj. Nastpnie, midzy wrzeniem 1994 a kwietniem 1996, Clinton i Jelcyn spotkali si jeszcze cztery razy.

Bibliografia

1. Aron, zimne konwencje wojenne w A Historii XX ^th  wieku , Plon, 1996, s.  255.
2. André Fontaine, Zimna wojna , w Encyclopaedia Universalis , tom.  11, Pary, Encyclopaedia Universalis France,1995( ISBN  2-85229-290-4 , czytaj online ) , s.  7.
3. Pierre du Bois de Dunilac "propaganda Cold War i Kultura (1945-1953)", Stosunki Midzynarodowe , n ^o  115, 2003, str.  437-454 .
4. Loth i Soutou 2008 , s.  9-24.
5. Soutou 2010 , Wstp, str.  7-21.
6. (w) Katherine Connor Martin,   George Orwell i pochodzenie terminu zimna wojna   na OUPblog ,24 padziernika 2015(dostp 11 grudnia 2017 r . ) .
7. (w) George Orwell,   Ty i bomba atomowa   , Tribune , Londyn,1945( przeczytaj online , skonsultowano 29.10.2018 ).
8. (w)   Bernard Baruch uku termin Zimna wojna   na history.com ,21 sierpnia 2018 r.(dostp 29 padziernika 2018 ) .
9. (w) Walter Lippmann, Zimna wojna: studium polityki zagranicznej USA , Harper,1 ^st stycze 1947, 62  pkt. ( przeczytaj online ).
10. (w) Walter Lippmann,   Zimna wojna   , Sprawy zagraniczne , t.  Wiosna 1947,1947( przeczytaj online ) - Artyku Waltera Lippmanna o zimnej wojnie w odpowiedzi na George'a Kennana.
11. Soutou 2010 , s.  7-21.
12. Todd 2011 , 2 Natura zimnej wojny.
13.   Zimna wojna (1945-1989)   , na CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie na www.cvce.eu ,2015(dostp 29 padziernika 2018 ) .
14. Gaddis 1997 , s.  27.
15. Soutou 2010 , s.  374-379.
16. Soutou 2010 , s.  374.
17. Soutou 2010 , rozdz. IV do rozdz. VIII, s.  153-444.
18. Soutou 2010 , rozdz. IX do rozdz. XI, s.  445-598.
19. Soutou 2010 , rozdz. XII do rozdz. XV, s.  599-804.
20. Soutou 2010 , rozdz. XVI do rozdz. XVIII, s.  805-938.
21. Soutou 2010 , rozdz. XIX do rozdz. XX, s.  939-1038.
22. Durandin 2016 , I. Data wejcia do wojny.
23. Grosser 1995 .
24. Leffler 2010 .
25. Zachód 2017 .
26. Soutou 2010 .
27. Vaïsse 2013 .
28. The Cambridge History of the Cold War Volume I 2010 .
29. The Cambridge History of the Cold War Volume II 2010 .
30. The Cambridge History of the Cold War Volume III 2010 .
31. Todd 2011 .
32. (w)   Stosunki Stanów Zjednoczonych z Rosj: Zimna Wojna Chronologia 1945-1989   w Departamencie Stanu USA Archiwum ,2001(dostp 24 padziernika 2018 r . ) .
33.   W Radzie Bezpieczestwa ONZ duga historia blokad  , Le Monde ,8 wrzenia 2013 r.( przeczytaj online ).
34. Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce: 1 ^st  ksiki ,1835.
35. Fontaine 2004 , s.  29-49.
36. (w)   Przemówienie Winstona Churchilla o niemieckiej inwazji na Rosj nagrane 22 czerwca 1941   w History on the Net ,22 czerwca 1941(dostp 7 padziernika 2018 r . ) .
37. Powaski 1998 , rozdz. 1 - Stany Zjednoczone i rewolucja bolszewicka, 1917-1933, s.  5-34.
38. Powaski 1998 , rozdz. 2 - Franklin D. Roosevelt i Wielki Sojusz, 1933-1945, s.  35-64.
39. Powaski 1998 , rozdz. 3 - Truman i powstrzymywanie, 1945-1953, s.  65-98.
40. Soutou 2010 radziecka bomba atomowa, str.  321-324.
41. Soutou 2010 , Obsesyjna waga strategicznych kwestii nuklearnych z 1957 r., s.  484-496.
42. Kennedy 1988 , s.  357-372.
43. Benoît Falaize , ZSRR i WNP od 1945 , Le Seuil,1997.
44. Soutou 2010 , Ewolucja koncepcji amerykaskich w 1946, s.  207-213.
45. Soutou 2010 , rozdz. I - Cele wojenne 1941-1945: korzenie zimnej wojny, s.  23-68.
46. Soutou 2010 , rozdz. III - 1945: Jata i Poczdam, podstawy nowego porzdku europejskiego czy pocztek zimnej wojny, s.  97-152.
47. Soutou 2010 , rozdz. IV - 1945-1946: niejednoznaczno, s.  153-223.
48.   Historia Organizacji Narodów Zjednoczonych konferencje w Dumbarton Oaks i Jacie   , na temat ONZ .
49.   Karta Narodów Zjednoczonych   , w sprawie ONZ .
50. (w)   Historia Organizacji Narodów Zjednoczonych   na wzór Organizacji Narodów Zjednoczonych (MUN) ,2018(dostp 28 padziernika 2018 ) .
51. (w) Kolektyw Yale, Princeton i Columbia,   A Security Policy for Postwar America   na temat zimnej wojny ,1945(dostp 5 kwietnia 2019 r. ) Strona referencyjna .
52. Leffler 1992 , s.  55-99.
53. Leffler 1992 , s.  1-24.
54. Leffler 1992 , s.  1-24.
55. (w) G. John Ikenberry,   America's Liberal Grand Strategy: Democracy and National Security in the Post-War Era   , na Oxford Scholarship Online ,2000(dostp 25 padziernika 2018 r . ) .
56. Soutou 2010 , Orientacje i ukryte motywy ZSRR w 1946, s.  200-207.
57. Justine Faure, "  Od Wielkiego Sojuszu do zbrojnej konfrontacji Wschód-Zachód (1944-1950 autor): pocztków zimnej wojny i historiografii debaty  ", Histoire @ Politique , n ^os  2007/3 (nr 3),2007( przeczytaj online ).
58. Duroselle i Kaspi 2017 , II. Okupacja Niemiec, s.  16-22.
59. Duroselle i Kaspi 2017 , III. Traktaty z satelitami Niemiec, s.  23-36.
60. Heinrich A. Winkler, Historia Niemiec, XIX ^th - XX ^th  century , Fayard,2000, s.  565.
61. Christine Ockrent i Alexandre de Marenches , W tajemnicy ksit , Stock,1986, s.  86.
62. Z bardzo ograniczonym sukcesem: w listopadzie 1946 r. wedug sondau w strefie amerykaskiej 37% Niemców uwaao, e eksterminacja ydów, Polaków i innych nie-aryjczyków jest niezbdna dla przetrwania narodu niemieckiego i, w 1952 r. 25% Niemców Zachodnich przyznao, e ma przychyln opini o Hitlerze (zob. Tony Judt, Postwar A History of Europe since 1945 , Pimlico,2005, s.  58).
63. Vaïsse 2013 , Brak pokoju (1945-1947), s.  Rozpal 117-338.
64. "  Konstytucja sowieckiej glacis  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 6 padziernika 2018 r . ) .
65. (en) "  Gospodarka wiatowa - Volume 1: Perspektywa Tysiclecia i Tom 2: Statystyki historyczna  " , na OECD ,2006.
66. The Cambridge History of the Cold War tom. 1 - Rozdz. 3: Gospodarka wiatowa i zimna wojna w poowie XX wieku 2010 , s.  44-66.
67. Berstein i Milza 1996 , Stany Zjednoczone w 1945, s.  Rozpal 358-477.
68.   Historyczne wydarzenia europejskiego budownictwa (1945-2014) Umowy z Bretton Woods   , CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy w Europie Referencyjna witryna .
69. "  Czym jest Midzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)  » , W IMF / MFW - Midzynarodowy Fundusz Walutowy serwisu .
70. (w) "  Francja - Przebudowa projektu: Loan 0001 - Umowa poyczki - Conformed (angielski) - Tekst umowy poyczki  " w Banku wiatowym / Banku wiatowym ,1947 Witryna .
71.   GATT Lata: z Hawany do Marrakeszu   , na forum wiatowej Organizacji Handlu (GATT) dawniej Witrynie .
72. Roche 2017 , Przedmowa, s.  Lokalizacje rozpalania 14-100.
73. The Cambridge History of the Cold War tom. 1 - Rozdz. 18: Bro jdrowa a eskalacja zimnej wojny 19451962 2010 , s.  376-397.
74. NATO 1982 .
75. Jednym z najbardziej przeraajcych aspektów zimnej wojny by wycig zbroje midzy Stanami Zjednoczonymi a ZSRR; Bro jdrowa .
76. Freedman 2003 , Sekcja 2 W kierunku polityki odstraszania, s.  43-86.
77. Lynn-Jones 1990 , rozdz. 3: The Essential Irrelevance of Nuclear Weapons: Stability in the Postwar World, s. 3.  3-27.
78. Soutou 2010 , Rozdzia IV - 1945-1946: L'ambiguïté, s.  153-223.
79. Departament Stanu USA 1950 , JCS 1067 i JCS1779.
80. (w)   Tekst przemówienia JF Byrnesa w Stuttgarcie   na CVCE Wirtualne Centrum Zasobów Wiedzy o Europie ,1946 Witryna .
81. (w)   Przemówienie JF Byrnesa   na usa.usembassy.de .
82. Soutou 2010 , Problem niemiecki wobec niepowodzenia czterostronnoci, s.  166-175.
83. Soutou 2010 , Plan Byrnesa, s.  175-178.
84. Berstein i Milza 1996 , rozdzia 6 Rozszerzenie komunizmu w Europie (1945-1948), s.  Rozpala 1672-1963.
85. (w)   Pierwsze spotkanie Rady Ministrów Spraw Zagranicznych, Londyn 11 wrzenia 2 padziernika 1945   na stronie internetowej Avalon Project .
86. (w)   Trzecie spotkanie Rady Ministrów Spraw Zagranicznych w Nowym Jorku od 4 listopada do 12 grudnia 1946   na temat Avalon Project (dostp 14 padziernika 2018 ) .
87. Soutou 2010 , CMAE Londynu i Moskwy, s.  154-157.
88. Soutou 2010 , Sowietyzacja Europy Wschodniej, s.  178-184.
89. Duroselle i Kaspi 2017 , ZSRR i Iran, s.  43-46.
90. Soutou 2010 , Pierwsze konfrontacje geopolityczne, s.  160-166.
91. Soutou 2010 , Pierwsze napicia: Daleki Wschód, s.  157-159.
92. Soutou 2010 , Kwestie jdrowe, s.  187-195.
93. Soutou 2010 , Wielka Brytania, ostrony, ale mimo to na pierwszej linii, s.  215-218.
94. (w)   Adres podany przez Winstona Churchilla (Fulton, 5 marca 1946)   , na Cvce.eu ,2018(dostp 28 padziernika 2018 ) .
95. Soutou 2010 , Neutralna Francja, P.  218-221.
96. Soutou 2010 , rozdz. V - 1947: pocztek zimnej wojny, s.  225-266.
97. Harry S. Truman,   Tekst przemówienia znanego jako Doktryna Trumana (tumaczenie francuskie)   , na University of Perpignan Digithèque MJP ,1947.
98. Soutou 2010 , Doktryna Trumana i róne interpretacje powstrzymywania, s.  228-239.
99.   Tekst (w jzyku francuskim) artykuu The Sources of Soviet Conduct   , na stronie CVCE Centre Virtuel de la Connaissance sur l'Europe ,1947.
100. (w) Matthew A. Wasniewski,   Walter Lippmann, Strategic Internationalism, the Cold War and Vietnam, 1943-1967   , na drum.lib.umd.edu ,2004.
101. Soutou 2010 , Plan Marshalla, s.  246-254.
102. (w)   Czwarte posiedzenie Rady Ministrów Spraw Zagranicznych, Moskwa, 10 marca do 24 kwietnia 1947 Raport sekretarza Marshalla, 28 kwietnia 1947   o Projekcie Avalon ,2008(dostp 15 padziernika 2018 r . ) .
103.   Przemówienie George'a Marshalla   , w CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy na stronie Europejskiej .
104. Asystent Sekretarza Gospodarki Will Clayton uj to bez ogródek: Powiedzmy tylko, bez owijania w bawen, e nasze cele s sprzeczne z potrzebami i interesami Stanów Zjednoczonych. Potrzebujemy rynków, duych rynków, eby tam kupowa i sprzedawa. » Le Monde diplomatique , luty 1992, s.  4.
105. (w) Harry S. Truman,   Radio Report to the American People on the Potsdam Conference   o prezydentach USA / bibliotece Trumana ,1945 Witryna .
106. (w)   Fundacja George'a C. Marshalla   .
107.   Peny tekst raportu o sytuacji midzynarodowej przedstawionego przez danowa 22 wrzenia 1947 r.   , na CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie ,1947 Witryna .
108.   Deklaracja o problemach sytuacji midzynarodowej (wrzesie 1947) opublikowana podczas konferencji   , na CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie ,1947 Witryna .
109. Soutou 2010 , Sowiecka kontrofensywa, s.  254-259.
110. Soutou 2010 , Odwoanie ministrów komunistycznych, s.  244-246.
111. Guy Laroque,   Koniec ogranicze: 1946-1949   , o Persée ,Dziewitnacie osiemdziesit jeden Witryna referencyjna .
112. Soutou 2010 , Strajki powstacze, s.  262-263.
113. Zimna wojna 1941-1990 2018 , Rozdz. 2 - 1944-1945: Pikny i dobry sojusz, s.  65-100.
114. Zimna wojna 1941-1990 2018 , Rozdz. 3 - Francja przystpuje do zimnej wojny, s.  101-142.
115. Georges Bidault,   Deklaracja Georgesa Bidaulta w sprawie warunków okupacji Niemiec   , na Cvce.eu ,10 lipca 1946 r.
116. (w)   Deklaracja Mootowa w sprawie niemieckiej polityki Zwizku Radzieckiego   na Cvce.eu ,10 lipca 1946 r.
117. (w)   Porozumienie entre les rzdów Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych w sprawie gospodarczej fuzji ich odpowiednich stref   w sprawie GHDI historii Niemiec w dokumentach i obrazach ,2 grudnia 1946.
118.   Traktat o sojuszu i pomocy wzajemnej midzy Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Pónocnej a Francj, podpisany w Dunkierce 4 marca 1947   , na stronie Laguerrefroide.fr ,4 marca 1947.
119. Dunajewski Henryk,   Plan Marshalla a kraje Europy Wschodniej  , Revue d'études porównawcza Est-Ouest , t.  14, n ^o  1,1983, s.  47-73 ( czytaj online ).
120. (w) George Marshall,   Pite spotkanie Rady Ministrów Spraw Zagranicznych w Londynie, 25 listopada 16 grudnia 1947 Raport sekretarza Marshalla, 19 grudnia 1947   , o Yale Law School Avalon Project ,19 grudnia 1947.
121. Soutou 2010 , Poraka Konferencji Londyskiej, s.  264-266.
122. Vaïsse 2013 , Powrót pokoju na Bliski Wschód i Bliski Wschód, s.  Rozpal 280-306.
123. Gabriel Malek,   Kryzys irasko-sowiecki 1945-1946  , Klucze do Bliskiego Wschodu ,26 kwietnia 2018( przeczytaj online , konsultacja 4 padziernika 2018 r. ).
124. Lowe 2012 , s.  330-350.
125. (w)   Podsumowanie faktów dotyczce AMAG, 15 czerwca 1948   na temat prezydentów USA / biblioteki Trumana ,1948 Witryna .
126. (w)   Rekordy Biblioteki Trumana   na stronie internetowej prezydentów USA / biblioteki Trumana .
127. Leffler i Westad 2010 Tom 1 , s.  198-220.
128. "  Koniec wojny domowej w Grecji (artyku Perspektywa Monde)  " , w perspektywie Monde (Université de Sherbrooke) Site .
129. The Cambridge History zimnej wojny Vol. 1 - Rozdz. 11: Narodziny Chiskiej Republiki Ludowej i droga do wojny koreaskiej , s. 11  221-243.
130. Gaddis 1997 , s.  54-84.
131. Fontaine 2004 , s.  9-14.
132. (w) "  The Chinese Revolution of 1949  " , na temat Departamentu Stanu USA - Biura Historyka ,2018(dostp 12 padziernika 2018 r . ) .
133. (w)   1947-1948: Kiedy Marshall trzyma si poza wojn amerykask w Chinach *   na The Marshall Foundation ,2002(dostp 4 padziernika 2018 r . ) .
134. "  Rewolucja w Chinach  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 4 padziernika 2018 r . ) .
135. "  Zawarcie paktu midzy Chisk Republik Ludow a Zwizkiem Radzieckim  " , Perspective monde ,2018(dostp 4 padziernika 2018 r . ) .
136.   Deklaracja Niepodlegoci Demokratycznej Republiki Wietnamu   , na stronie CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy na Europejskiej stronie referencyjnej .
137. "  Chronologia wydarze w Indochinach (1945-1956)  " , na Cvce.eu ,1 ^st marca 2017(dostp 4 padziernika 2018 r . ) .
138. Vaïsse 2013 , Wojny Indochin, s.  Rozpal 1086-1168.
139. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  137-148.
140. "  Wojna koreaska  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 4 padziernika 2018 r . ) .
141. Duroselle i Kaspi 2017 , IX. Sprawa Korei, s.  137-149.
142. "  ZSRR i konstytucja glacis  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 5 padziernika 2018 r . ) .
143. Wahl 2009 , rozdz. 1: Niemcy bez pastwa (1945-1949, s.  lokalizacja Kindle 103-1245.
144. Harrington 2012 .
145. (w)   Ustawa zasadnicza RFN (23 maja 1949)   , o CVCE Wirtualne Centrum Zasobów Wiedzy o Europie ,1949 Witryna referencyjna .
146. (w)   Zapowied zbliajcego si powstania Niemieckiej Republiki Demokratycznej (7 padziernika 1949)   , na stronie Historia Niemiec w dokumentach i obrazach .
147. Soutou 2010 , Zimna wojna blokada Berlina (czerwiec 1948-maj 1949), s.  287.
148. Leffler i Westad 2010 Tom 1 , s.  175-197.
149. François Fejtö "  Sprawa Rajk, czterdzieci lat póniej  ," Twentieth Century , Nie ^o  nr 25, stycze-marzec 19901990, s.  75-84 ( czytaj online ).
150. Jacques Fontenoy,   20-27 listopada 1952, proces Slansky'ego: proces stalinowski w Pradze  , Lutte Ouvrière ,19 grudnia 2012( przeczytaj online ).
151. Wahl 2009 , Bunt z 17 czerwca 1953, s.  Rozpal 2836-2896.
152.   Traktat Pónocnoatlantycki (tekst traktatu)   , na CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie ,1949 Witryna .
153. (w) "  North Atlantic Council - Bruksela 18th-19 grudnia 1950 - komunikat kocowy  " na NATO / Otan (Oficjalna strona) WWW .
154.   NATO pierwsze pi lat 1949-1954: Rozdzia 4: przyspiesza tempo   , na NATO ,04 wrzenia 2001(dostp 5 padziernika 2018 r . ) .
155. Duroselle i Kaspi 2017 , X. Japoski Traktat Pokojowy, s.  149-152.
156. Duroselle i Kaspi 2017 , Organizacja Traktatu Azji Poudniowo-Wschodniej (SEATO lub SEATO) i inne traktaty azjatyckie, s.  159.
157. Traktat o bezpieczestwie midzy Stanami Zjednoczonymi Ameryki a Japoni. San Francisco, 8 wrzenia 1951 , t.  136, ONZ, kol.  "Traktat" ( n ^o  1835) ( czytaj on-line ).
158. Traktat o wzajemnej obronie midzy Stanami Zjednoczonymi Ameryki a Republik Filipin. Podpisano w Waszyngtonie, 30 sierpnia 1951 , ONZ, coll.  "Traktat" ( n ^O  177) ( czytaj on-line ).
159. Traktat o wzajemnej obronie midzy Stanami Zjednoczonymi Ameryki a Republik Korei. Podpisano w Waszyngtonie, 1 padziernika 1953 , obj.  238, ONZ, kol.  "Traktat" ( n ^o  3363) ( czytaj on-line ).
160. (w)   Globalne rozmieszczenie wojsk USA, 1950-2005   , na The Heritage Foundation ,24 maja 2006 r..
161. Ryszard Szawowski ,   Ewolucja RWPG 1949-1963  , Francuski Rocznik Prawa Midzynarodowego , t.  9,1963.
162. Soutou 2010 , Problem zbroje Niemiec, CED i traktaty z maja 1952, s.  346-354.
163. Soutou 2010 , Niepowodzenie sowieckiej kampanii przeciwko niemieckiemu zbrojeniu, s.  421-425.
164.   Tekst Ukadu Warszawskiego (w jzyku francuskim)   , na CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie ,1955 Witryna .
165. (w)   Tekst Ukadu Warszawskiego   na stronie Projektu Avalon .
166. "  Ostpolitik Willy'ego Brandta -- Doktryna Hallsteina  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 30 padziernika 2018 ) .
167. Vaïsse 2013 , Pierwsza faza dekolonizacji (1945-1955), s.  Rozpal 887-1168.
168. (w) "  Sterilizing has" Red Infection": Kongres, CIA i Gwatemala 1954  " na CIA - Centrum Bada Wywiadu ,2018(dostp 12 padziernika 2018 r . ) .
169. "  Paragwaj, 25 lat po dyktaturze Alfredo Stroessnera  " , o Perspective monde ,2014(dostp 12 padziernika 2018 r . ) .
170. "  Znaczenie partii komunistycznych  " , na Cvce.eu ,2016(dostp 12 padziernika 2018 r . ) .
171. Gildas le Voguer,   Sowiecki wywiad w Stanach Zjednoczonych: prawda z archiwów i prawdy historyczne  , Revue française d'études d'Amérique , tom.  2012/3 (nr 133),2012, s.  53-66 ( czytaj online ).
172. (w)   Nakaz wykonawczy 9835   o nauczaniu historii Ameryki ,2018(dostp 12 listopada 2018 r . ) .
173. (en) "  Zimna wojna Home Front: MacCarthyism  " , na historii w Sieci ,2018(dostp 12 padziernika 2018 r . ) .
174. (w)   Traktat o przyjani, sojuszu i wzajemnej pomocy na rzecz ZSRR i ChRL   na Uniwersytecie Tokijskim Institute for Advanced Studies on Asia ,1950 Witryna .
175. (w) Rada Bezpieczestwa Narodowego USA,   NSC-68 Cele i programy Stanów Zjednoczonych dla bezpieczestwa narodowego   , o Federacji Naukowców Amerykaskich (FAS) ,14 kwietnia 1950(dostp 5 padziernika 2018 r . ) .
176. (w)   Paul H. Nitze i amerykaska strategia zimnej wojny od Trumana do Reagana   w The National Security Archive ,27 padziernika 2004 r.(dostp 5 padziernika 2018 r . ) .
177. (w)   Bomba wodorowa 1950   na Fundacji Dziedzictwa Atomowego ,19 czerwca 2014(dostp 5 padziernika 2018 r . ) .
178. "  Wybuch pierwszej bomby wodorowej przez Stany Zjednoczone  " , w World Perspective ,2018(dostp 5 padziernika 2018 r . ) .
179. Soutou 2010 , s.  317-372.
180. (w) Roger Dingman,   Dyplomacja atomowa w czasie wojny koreaskiej   , Bezpieczestwo midzynarodowe , t.  Lot. 13, nr 3 (Zima 1988-1989),1988, s.  50-91 ( czytaj online ).
181. Gilbert Achcar i Catherine Samary,   Dekolonizacja w czasie zimnej wojny  , Le Monde diplomatique ,2012( przeczytaj online ).
182. Jean Lacouture,   Bandung czyli koniec ery kolonialnej  , Le Monde diplomatique ,kwiecie 2005( przeczytaj online ).
183.   The Bandung Conference   , na Cvce.eu ,2018(dostp 12 padziernika 2018 r . ) .
184. (w) "  O CIA - o czasu  " na CIA ,2012(dostp 24 padziernika 2018 r . ) .
185. (w) "  O CIA  " na CIA ,2018(dostp 24 padziernika 2018 r . ) .
186. (w)   292. Dyrektywa Rady Bezpieczestwa Narodowego w sprawie Biura Projektów Specjalnych0   w Departamencie Stanu Biurze Historyka ,2018.
187. (w) "  NSA / CSS 60th Anniversary Timeline  " na NSA ,2016(dostp 24 padziernika 2018 r . ) .
188. (w) "  Historia FBI  " na FBI ,2018.
189. (w)   KGB (Komitet Gosudarstvennoi Bezopasnosti)   na Globalsecurity.org ,2018.
190. (w)   Biuletyn CWIHP nr 4   na Wilson Center ,1994.
191. Raport IC 2000 ( Interception Capabilities 2000 ) opublikowany dla Parlamentu Europejskiego przez Biuro Oceny Opcji Technicznych i Naukowych (STOA) oraz opublikowany i przetumaczony w Duncan Campbell , Planetary Electronic Surgery , Allia editions , Paris, 2005, s.  17-24 konkretnie na UKUSA i s.  37.
192. (en) "  CIA i U-2: 50-lecie  " , na CIA ,2010.
193. (w) "  Corona  " na CIA ,2015.
194. (w) '  Canyon  ' na GlobalSecurity.org ,2007.
195. Georges Coumes,   Konfrontacja wielkich mocarstw i rozpad bloków   ,2008 (Historia).
196. Trahair 2004 , Operacja AJAX, s.  208-209.
197. Trahair 2004 , Operacja PSUCCESS (1952-1954), s.  231-233.
198. Weiner 2007 , rozdz. 15 - Bardzo dziwna wojna, s.  142-154.
199. Trahair 2004 , Lumumba, Patrice (1925-1961), s.  174-176.
200. Weiner 2007 , Aby unikn kolejnej Kuby, s.  162-163.
201. Trahair 2004 , Chronologia szpiegostwa z czasów zimnej wojny, s.  351-390.
202. Soutou 2010 , s.  373-444.
203. "  Przemówienie Nikity Chruszczowa o" pokojowego wspóistnienia "  " , z perspektywy Monde (Université de Sherbrooke) Site .
204. Soutou 2010 , rozdz. IX - 1956-1958: kryzysy w Europie i na Bliskim Wschodzie, pokojowe wspóistnienie i niepowodzenie pierwszego odprenia, s.  445-502.
205. Sophie Chautard, Istota geopolityki , Studyrama,2006, 317  s. ( ISBN  978-2-7590-0825-4 , czytaj online ) , s.  284.
206. Lazar Focsaneanu,   Doktryna Eisenhowera dla Bliskiego Wschodu   , Francuski Rocznik Prawa Midzynarodowego , t.  4,1958, s.  33-111 ( czytaj online ).
207. (w)   The Eisenhower Doctrine 1957   w Departamencie Stanu USA Biurze Historyka ,2018(dostp 2 grudnia 2018 r . ) .
208. Soutou 2010 , rozdz. IX Doktryna Eisenhowera dla Bliskiego Wschodu Rozdz. X Bliski Wschód, s.  483 i 505-506.
209.   Konferencja Genewska (18-23 lipca 1955)   , na Cvce.eu ,2018(dostp 2 grudnia 2018 r . ) .
210. "  Wizyta sowieckiego przywódcy Nikity Chruszczowa w Stanach Zjednoczonych  " , Perspektywa wiatowa ,2018(dostp 2 grudnia 2018 r . ) .
211. Soutou 2010 , Zoona afera przerwanego szczytu w Paryu w maju 1960, s.  531-535.
212. "  Konferencja na szczycie w Paryu - 16 maja 1960  " , na Gaullisme.fr ,5 maja 2011(dostp 2 grudnia 2018 r . ) .
213. Soutou 2010 , John F. Kennedy; Strategia wojskowa nowej administracji; Kryzys w wiecie zachodnim; Kennedy i ZSRR, kiedy obj prezydencj; Zespó Kennedy'ego i kontrola broni; Pierwsze kontakty obu Ks i spotkanie w Wiedniu (czerwiec 1961), s.  535-553.
214. "  JF Kennedy - przemówienie inauguracyjne  " , w Bibliotece JFK ,20 stycznia 1961(dostp 8 listopada 2018 r . ) .
215. Jean-Marc Trochon, "  Stany Zjednoczone podbi ksiyc  ", Vingtième Siecle, przegld historii , n ^o  57,stycze-marzec 1998, s.  3-18 ( czytaj online ).
216. (w) "  Specjalne przesanie prezydenta Kennedy'ego do Kongresu w sprawie pilnych potrzeb narodowych, 25 maja 1961  " na https://www.jfklibrary.org JFK Library ,25 maja 1961(dostp 7 listopada 2018 r . ) .
217. Pierre Barthélémy,   Pionier kosmicznej przygody, ZSRR jednak przegra wycig  , Le Monde ,17 lipca 2019 r.( przeczytaj online ).
218. Pierre Barthélémy,   Apollo, sodko-gorzka epopeja Amerykanów w kosmosie podczas zimnej wojny  , Le Monde ,16 lipca 2019( przeczytaj online ).
219. Soutou 2010 , Kryzys wschodnioeuropejski jesieni 1956, s.  467-475.
220. Granville 2004 , s.  158-201.
221. (w) Johanna Granville,   Sowieckie dokumenty archiwalne dotyczce rewolucji wgierskiej, 24 padziernika 4 listopada 1956   [ Dokumenty sowieckich archiwów na Wgrzech, od 24 padziernika do 4 listopada 1956], Biuletyn Projektu Historii Midzynarodowej Zimnej Wojny , Waszyngton Woodrow Wilson Midzynarodowe Centrum uczeni n ^o  5wiosna 1995, s.  22-23 i 29-34 ( czytaj online ).
222. (w) Johanna Granville,   Nagy aka 'Woodia' - Wgniecenie w Halo Mczennika  " [" Imre Nagy inaczej znany jako szpieg 'Woodia' - Znak w aureoli mczennika ], Cold War History Midzynarodowy Projekt Bulletin , Waszyngton, Woodrow Wilson Center for Scholars Midzynarodowych, n ^o  5,wiosna 1995, s.  28 i 34-37 ( czytaj online ).
223. (w) Johanna Granville,   Radio Wolna Europa i rewolucja wgierska 1956   [ Zapane galaretk na palcach Radio Wolna Europa i rewolucja wgierska] Historia dyplomatyczna , cz.  29 n ^O  5,2005, s.  811-839 ( czytaj online ).
224. Nadine Khoury,   1956: Kryzys Kanau Sueskiego oznacza historyczny przeom   , na temat Perspective Monde (Université de Sherbrooke) ,2006 Witryna referencyjna .
225. Nichols 2011 , s.  108-132.
226. Nichols 2011 , s.  159-187.
227. Nichols 2011 , s.  188-215.
228. Boulganine,   List od Nicolasa Boulganine do Guy Mollet   , na CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie ,1956 Witryna .
229. Nichols 2011 , s.  216-274.
230. (w) "  tekst przemówienia Eisenhowera przed Kongresem  " na temat prezydentów USA / The American President Project ,1957 Witryna .
231. Nichols 2011 , s.  275-286.
232. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  243-251.
233. Duroselle i Kaspi 2017 , Kryzys berliski (1958-1961), s.  224-230.
234. Trachtenberg 1999 , s.  146-200.
235. Leffler i Westad 2010 Tom 2 , s.  198-201.
236. (de)   Chronic der Mauer - Fluchtbewegung aus der DDR und dem Ostsektor von Berlin (1949-1961)   , na stronie referencyjnej Chronik der Mauer (Kronika Muru Berliskiego) .
237. André Fontaine , Historia zimnej wojny , tom 2, s.  350 .
238. (w)   The Berlin Ultimatum (tekst)   o historii Niemiec w dokumentach i obrazach ,1958 Witryna .
239. (w)   ocena od Stanów Zjednoczonych do Zwizku Radzieckiego to Berlin, 31 grudnia 1958   , na University of Wisconsin Digital Collections ,1959 Witryna .
240. (w) "  Protokó entre les gouvernements Stanów Zjednoczonych Ameryki, Zjednoczonego Królestwa i Zwizku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie stref okupacyjnych w Niemczech i administracji "Wielkiego Berlina  " , o historii Niemiec w dokumentach i obrazy ,1944- Witryna .
241. (w)   tekst przemówienia Kennedy'ego   na presidentialrhetoric.com ,1961 [Teren].
242. (w) Hope Harrison,   Mur Berliski, Ostpolitik i Relaks   w Niemieckim Instytucie Historycznym (Washington DC) ,2003 Witryna referencyjna .
243. (w) "  John F. Kennedy i kryzys kubaski  " , w BBC - Historia ,18 listopada 2013 r.(dostp 30 padziernika 2018 ) .
244. (w)   Przemówienie Audio Kennedy'ego   o Chronik der Mauer (Kronika Muru Berliskiego) ,1963 Witryna .
245. "  Tekst przemówienia Kennedy'ego  " , w Perspektywa Monde (Université de Sherbrooke) Site .
246. Duroselle i Kaspi 2017 , Kryzysy kubaskie 1961 i 1962 oraz koniec zimnej wojny, s.  230-244.
247. Soutou 2010 , rozdz. XI - 1962: kryzys kubaski, s.  565-598.
248.   Kryzys kubaski   , na Cvce.eu ,2018(dostp 16 padziernika 2018 r . ) .
249. Duroselle i Kaspi 2017 , Kubaskie kryzysy 1961 i 1962 oraz koniec zimnej wojny kubaska rewolucja i zerwanie midzy Kub a Stanami Zjednoczonymi, s.  230-234.
250. Soutou 2010 , rozdz. XI - 1962: kryzys kubaski - Prehistoria kryzysu; Kwiecie 1962: Chruszczow zaczyna myle o instalacji rakiet na Kubie, s.  567-574.
251. Duroselle i Kaspi 2017 , The Cuban Crises of 1961 and 1962 and the End of the Cold War Przygotowanie do interwencji na Kubie, The Bay of Pigs Affair, The Beginnings of the Soviet Intervention, s.  234-238.
252. Duroselle i Kaspi 2017 , The Cuban Crises of 1961 and 1962 and the End of the Cold War Decyzja prezydenta Kennedy'ego; Ogoszenie decyzji; decyzja Chruszczowa; Rozstrzyganie konfliktu, s.  238-244.
253. Soutou 2010 , rozdz. XI - 1962: Kryzys kubaski - Kryzys; 17-22 padziernika: rozwój amerykaskiej odpowiedzi; reakcja Moskwy od 22 do 24 padziernika; 25 i 26 padziernika: Moskwa zmierza w kierunku negocjacji; 27 padziernika: Moskwa podnosi stawk; Reakcja amerykaska, porozumienie z 28 padziernika, s.  574-586.
254. Soutou 2010 , rozdz. XI - 1962: kryzys kubaski - Rola kryzysu kubaskiego w poznaniu midzynarodowego kodeksu postpowania w epoce nuklearnej; Kryzys kubaski i stosunki transatlantyckie; wnioski Raymonda Arona; Aktualne wnioski historyków; Wnioski wycignite w tym czasie w Waszyngtonie i Moskwie byy róne., P.  586-598.
255. Soutou 2010 , rozdz. XII - 1963-1964: punkt zwrotny w zimnej wojnie, P.  599-629.
256. Soutou 2010 , rozdz. XIII - 1964-1968: nadzieje i granice odprenia, s.  631-698.
257. Soutou 2010 , Zarys polityki prezydenta Lyndona Johnsona, s.  639-643.
258. Soutou 2010 , Gówne kierunki sowieckiej polityki zagranicznej po upadku Chruszczowa, s.  631-639.
259. Soutou 2010 , rozdz. XIV - 1969-1973: przewrót w stosunkach midzynarodowych, s.  699-777.
260. Soutou 2010 , Nowe kierunki administracji Nixona; Doktryna Nixona, s.  719-728.
261. (w)   Archiwum Danych Jdrowych z Programu Nuklearnego NRDC (tabele podsumowujce bro strategiczn Stanów Zjednoczonych i Zwizku Radzieckiego)   w Radzie Obrony Zasobów Naturalnych ,2013 Witryna referencyjna .
262. Soutou 2010 , Kluczowa ewolucja strategicznych pyta jdrowych, s.  643-648.
263.   Traktat o zakazie prób z broni jdrow   , na MAEA ,1973(dostp 8 padziernika 2018 r . ) .
264.   Traktaty i zasady ONZ dotyczce przestrzeni kosmicznej   , w sprawie Biura ONZ ds. Przestrzeni Kosmicznej (UNOOSA) ,2002(dostp 19 lipca 2019 ) .
265.   Traktat o nierozprzestrzenianiu broni jdrowej (1 lipca 1968)   , na stronie Cvce.eu ,25 padziernika 2016(dostp 19 lipca 2019 ) .
266. (w)   Traktat o nierozprzestrzenianiu broni jdrowej status traktatu   , o UNODA ,2019(dostp 19 lipca 2019 ) .
267.   Przeom  , Le Monde ,28 maja 1972 r.( przeczytaj online ).
268. "  SALT I  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 17 padziernika 2018 r . ) .
269. "  SÓL I  " , na NTI ,26 padziernika 2011(dostp 19 lipca 2019 ) .
270. (w)   Porozumienie czterostronne to Berlin   , o historii Niemiec w dokumentach i obrazach ,1971 Witryna .
271.   Tekst traktatu podstawowego midzy dwoma Niemcami   , na stronie CVCE Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie ,1972 Witryna .
272.   Akt kocowy (peny tekst)   , o OBWE ,1 ^st sierpie 1975.
273. "  Historia  " , w OBWE ,2018(dostp 2 wrzenia 2018 r . ) .
274. "  OBWE -- Geneza i ewolucja  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 6 listopada 2018 r . ) .
275. Soutou 2010 , Konferencja Helsiska i Akt Kocowy, s.  794-803.
276. "  Charles de Gaulle - Konferencja prasowa 31 stycznia 1964  " , na INA ,31 stycznia 1964 r.
277. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  243-250.
278. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  302-305.
279. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  374-377.
280. "  Przyjcie Chiskiej Republiki Ludowej przez Organizacj Narodów Zjednoczonych  " , w Perspective monde ,2018(dostp 9 padziernika 2018 r . ) .
281. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  370-374.
282. "  Siy rewolucyjne przejy kontrol nad Sajgonem, który sta si" City-Ho-Chi-Minh "Wjazd w dobrym stanie  ", Le Monde ,2 maja 1975 r.( przeczytaj online ).
283. "  Phnom-Penh upad  ", Le Monde ,18 kwietnia 2018( przeczytaj online ).
284. "  Czerwoni Khmerowie twierdz, e kraj jest 'cakowicie wyzwolony'  ", Le Monde ,26 kwietnia 1975 r.( przeczytaj online ).
285.   Utworzenie komitetu rewolucyjnego w Vientiane demokratyczne 'wyzwolenie'  , Le Monde ,26 sierpnia 1975 r.( przeczytaj online ).
286. Jean-Louis Margolin ,   Indonezja 1965: zapomniana masakra  , Revue internationale de politique comparée , 2001.
287. Soutou 2010 , 1967: Wojna szeciodniowa, s.  661-663.
288. Duroselle i Kaspi 2017 , IV. Wielki konflikt: trzecia wojna izraelsko-arabska (5-10 czerwca 1967), s.  347-353.
289. Soutou 2010 , Wojna Jom Kippur i sowiecko-amerykaska rywalizacja na Bliskim Wschodzie, s.  783-788.
290. Duroselle i Kaspi 2017 , V. Czwarta wojna izraelsko-arabska (6-24 padziernika 1973), s.  353-359.
291. Ainhoa Tapia,   Wojna domowa w Jemenie Pónocnym (1962-1970)  , Klucze do Bliskiego Wschodu ,5 czerwca 2012( przeczytaj online ).
292. Duroselle i Kaspi 2017 , Prowincje portugalskie, s.  265-266.
293. Duroselle i Kaspi 2017 , III. Ograniczone konflikty, s.  336-347.
294. (w) "  Hope Denied: The US Defeat of the 1965 Revolt in the Dominikana - CWIHP Working Paper # 72  " na CWIHP ,2014(dostp 19 padziernika 2018 r . ) .
295.   Chile 1973-1988: od zamachu stanu do koca dyktatury   , na SciencesPo ,2018(dostp 19 padziernika 2018 r . ) .
296. "  Chile: zamach stanu  " , na INA ,2008(dostp 19 padziernika 2018 r . ) .
297. (w) "  Allende i Chile: 'Bring Him Down'  ' , Briefing Book # 732 , o Narodowym Archiwum Bezpieczestwa ,3 listopada 2020 r..
298. Hernando Calvo Ospina,   W Nikaragui, cztery czasy sandinizmu  , Le Monde diplomatique ,2009( przeczytaj online ).
299. Paulo A. Paranagua,   Ameryka aciska, bagno partyzantów Castro  , Le Monde ,26 listopada 2016( przeczytaj online ).
300. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  378-383.
301. Duroselle i Kaspi 2017 , s.  384-393.
302. Haslam 2011 , Rozdz. 10 - Relaks nie dziaa, s.  295-327.
303. (w)   Przemówienie na wiczeniach rozpoczynajcych prac na Uniwersytecie Notre Dame   , w sprawie Projektu Prezydencji Amerykaskiej ,2019(dostp 20 lipca 2019 ) .
304. Pauline Peretz, Humanitarny zwrot w amerykaskiej polityce zagranicznej Carter i emigracja ydów ze Zwizku Radzieckiego, Revue d'Histoire Moderne et Contemporaine , 2007/3.
305. Eizenstat 2018 , rozdz. 22 - Zwizek Radziecki, s.  585-634.
306. Hoffmann,   Henry Kissinger. Do Biaego Domu. 1968-1973 [raport]  , Polityka zagraniczna ,1980( przeczytaj online ).
307. (w)   Niedawne wydatki na obron USA   na wydatki rzdu USA ,2019(dostp 20 lipca 2019 ) .
308. Pierre Melandri, Stany Zjednoczone i wojna w Afganistanie, sowiecki Wietnam », Stany Zjednoczone i koniec zimnej wojny , P. Melandri, André Rigaud (re.), redaktor André Versaille, 2005 s. 1 i 2.
309. "  Kryzys eurorakietowy 1977-1982  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 19 padziernika 2018 r . ) .
310. François Mitterrand,   W obliczu kryzysu zwizanego z eurorakietami: francuska polityka odstraszania   , w sprawie INA ,16 listopada 1983(dostp 19 padziernika 2018 r . ) .
311. (w)   Wspólny komunikat Stanów Zjednoczonych Ameryki i Chiskiej Republiki Ludowej w sprawie ustanowienia stosunków dyplomatycznych   na stronie Laguerrefroide.fr ,2019(dostp 20 lipca 2019 ) .
312. Soutou 2010 , rozdz. XVI - 1975-1979: sowiecki napór i niepewne reakcje Zachodu, s.  805-862.
313. (en) "  Strategic Arms Limitation Treaty (SALT II)  " , na zagroenie nuklearne Initiative (NTI) ,26 padziernika 2011(dostp 20 lipca 2019 ) .
314. (w)   Przemówienie o stanie Unii wygoszone przed wspóln sesj Kongresu   , w sprawie projektu amerykaskiej prezydencji ,2019(dostp 20 lipca 2019 ) .
315. Soutou 2010 , rozdz. XVII - 1978-1981: wzrost napicia (Iran, Afganistan, Polska), s.  863-892.
316. (w)   Uwagi na dorocznej konwencji Krajowego Stowarzyszenia Ewangelików w Orlando na Florydzie   ,8 marca 1983.
317.   Tajemnica lotu 007  , Le Monde ,1 ^st wrzesie 1993( przeczytaj online ).
318. Soutou 2010 , rozdz. XVIII - 1981-1985: nowa zimna wojna, reakcja Zachodu i powrót do wartoci liberalnych, s.  893-937.
319. Soutou 2010 , Reagan i bro nuklearna: od SALT do START i gwiezdnych wojen, s.  925-933.
320. Fejtö 1997 , s.  154-157.
321. Judt 2010 , s.  566-576.
322. Duroselle i Kaspi 2017 , II. Epoka Breniewa w Zwizku Radzieckim, s.  384-394.
323. (w)   Karta 77   , z Uniwersytetu George'a Washingtona / Archiwum Pastwowego Bezpieczestwa stronie .
324. Duroselle i Kaspi 2017 , IV. Sowiecka agresja na Afganistan i ruch oporu (do 1985), s.  402-404.
325. Duroselle i Kaspi 2017 , Wojna w Afganistanie, s.  419.
326. Soutou 2010 , Inwazja na Afganistan, s.  869-879.
327. "  Tak, CIA wkroczya do Afganistanu przed Rosjanami ..., wywiad z Brzeziskiego  " Le Nouvel Observateur , n ^o  1732,15 stycznia 1998( przeczytaj online ).
328. (w)   Chronologia si jdrowych redniego zasigu [INF]   na Federation of American Scientists (FAS) (dostp 19 lipca 2019 r . ) .
329. "  Przemówienie do Bundestagu  " na freskach INA / Institut François Mitterrand ,20 stycznia 1983(dostp 19 lipca 2019 ) .
330. Pacyfizm jest na Zachodzie, a Eurorakiety na Wschodzie , Frescoes INA / Institut François Mitterrand ,13 padziernika 1983(dostp 18 lipca 2019 ) .
331. "  Wycig zbroje i 'Gwiezdne wojny'  " , na Cvce.eu ,2018(dostp 19 padziernika 2018 r . ) .
332. Traktat INF (Krajowa Inicjatywa na rzecz Zagroenia) 2018 .
333. (en)   Dane pochodzce z rocznych sprawozda World Military Expenditures and Arms Transfers publikowanych przez Departament Stanu USA Biuro Kontroli, Weryfikacji i Zgodnoci Zbroje   , dotyczce Departamentu Stanu USA/Biura Kontroli Zbroje, Witryna dotyczca weryfikacji i zgodnoci .
334.   CIA i pan Gorbaczow, genera Vernon Walters   , diploweb.com .
335. Po raz pierwszy w historii ludzko miaa potencja do samozniszczenia. Strach panowa na caym wiecie, zarówno w krajach produkujcych, jak iw krajach-widzach Uzbrojenie jdrowe - Niszczenie rodowiska na rzecz obronnoci .
336. Pascal Bonifacy,   Geopolityka Igrzysk Olimpijskich  , Le Monde diplomatique ,Sierpie 2004( przeczytaj online ).
337. Mariliis Mets, Igrzyska Olimpijskie w stylu  zimnej wojny  , Nowa Europa ,2 maja 2010( przeczytaj online ).
338. Pierre Milza,   1896-1996 Sport, wojna i polityka. Ciemna strona Igrzysk Olimpijskich  , L'Histoire ,maj 1996( przeczytaj online ).
339. (w)   Uwagi o stosunkach Wschód-Zachód przy Bramie Brandenburskiej w Berlinie Zachodnim   , w sprawie Projektu Prezydencji Amerykaskiej ,12 czerwca 1987 r.(dostp 6 wrzenia 2018 r . ) .
340. Maurice Vaïsse 2013 , rozdzia 5: Koniec wiata dwubiegunowego (1985-1992), s.  172-204.
341. (w) "  Szczyty Reagana - Gorbaczowa  " w The Reagan Files ,18 czerwca 2012(dostp 27 lipca 2018 r . ) .
342. Jacques Amalric,   MM. Reagan i Gorbaczow postanawiaj przyspieszy negocjacje w sprawie broni jdrowej i kosmicznej  , Le Monde ,22 listopada 1985( przeczytaj online ).
343. (w)   Wspólne owiadczenie Stanów Zjednoczonych i ZSRR w sprawie szczytu w Genewie   , w sprawie projektu amerykaskiej prezydencji ,21 listopada 1985.
344. Bernard Brigouleix,   Negocjacje natkny si na amerykaski projekt   gwiezdnych wojen , Le Monde ,14 padziernika 1986 r.( przeczytaj online ).
345. (w)   The Reykjavik File Wczeniej tajne dokumenty z amerykaskich i sowieckich archiwów dotyczce szczytu Reagana-Gorbaczowa w 1986 roku   w The National Security Archive ,13 padziernika 2006(dostp 30 sierpnia 2018 ) .
346. (w)   Reagan i Gorbaczow: Szczyt w Reykjaviku   o dziedzictwie atomowym ,7 sierpnia 2018(dostp 30 sierpnia 2018 ) .
347. (w) Blanton, Thomas Savranskaya, Svetlana,   Rejkiawik: Kiedy zosta zniesiony w zasigu   , Arms Control Today ,padziernik 2011( przeczytaj online ).
348.   Warunki porozumie waszyngtoskich   , na stronie Fresques-INA ,8 grudnia 1987 r.(dostp 30 sierpnia 2018 ) .
349. Jean Klein,   Zakres i znaczenie Traktatu Waszyngtoskiego  , Polityka zagraniczna , 1988 53-1, s.  47-63 ( czytaj online ).
350. (w)   Traktat INF i szczyt waszyngtoski: 20 lat póniej   w Archiwum Bezpieczestwa Narodowego ,10 grudnia 2007 r.(dostp 27 lipca 2018 r . ) .
351.   Traktat o konwencjonalnych siach zbrojnych w Europie (Pary, 19 listopada 1990 r.)   , na stronie CVCE.eu ,3 lipca 2015(dostp na 1 ^st sierpnia 2018 ) .
352.   Porozumienie adaptacyjne traktatu o siach konwencjonalnych w Europie (19 listopada 1999 r.)   , o Centrum Tukidyd Analiza i badania w stosunkach midzynarodowych (dostp 2 wrzenia 2018 r . ) .
353. (en) "  Przemówienie Gorbaczowa do ONZ 7 grudnia 1988  " , w sprawie Literaster ,1 ^st wrzesie 2014(dostp 27 sierpnia 2018 r . ) .
354.   Przemówienie pana Gorbaczowa w ONZ Katalog na wita  , Le Monde ,9 grudnia 1988( przeczytaj online ).
355. (w) "  Sesja pyta i odpowiedzi z reporterami na Malcie  " , na temat Projektu Prezydencji Amerykaskiej ,3 grudnia 1989(dostp 2 wrzenia 2018 r . ) .
356. (w) "  Baza danych SART  " na FAS ,21 maja 1996 r.(dostp 2 wrzenia 2018 r . ) .
357. (w)   Traktat midzy Stanami Zjednoczonymi Ameryki a Zwizkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie redukcji i ograniczenia strategicznej broni ofensywnej (START)   w Departamencie Stanu USA ,31 lipca 1991(dostp 2 wrzenia 2018 r . ) .
358.   Jak elazna kurtyna rozpada si na strzpy  , Courrier International ,19 sierpnia 2009( przeczytaj online ).
359. (w Wicej) "  Kronika Muru Berliskiego  " , o Chronik der Mauer ,2019(dostp 27 wrzenia 2019 ) .
360. (de)   Deklaracja o rozwizaniu struktur wojskowych Ukadu Warszawskiego (25 lutego 1991 r.)   , na CVCE ,2018(dostp 29 sierpnia 2018 r . ) .
361. "  Rozwizanie Ukadu Warszawskiego  " , o NATO ,Kwiecie 1991(dostp 29 sierpnia 2018 r . ) .
362.   Trzy dni po znikniciu RWPG W Pradze podpisano akt zgonu Ukadu Warszawskiego  , Le Monde ,2 lipca 1991( przeczytaj online ).
363. "  Oficjalne rozwizanie RWPG 28 czerwca  " , na Les Echos ,21 maja 1991(dostp 29 sierpnia 2018 r . ) .
364.   Sowieckie wycofanie si z Afganistanu: wysoka cena  , Le Monde ,7 lutego 1989( przeczytaj online ).
365. Emmanuel Decaux,   Rezolucja 598 (1987) Rady Bezpieczestwa a wysiki pokojowe midzy Iranem a Irakiem  , francuski katalog prawa midzynarodowego ,1988, s.  63-90 ( czytaj online ).
366. Pierre-François Naudé,   Kubaczycy opuszczaj Angol  , Jeune Afrique ,5 stycznia 2009( przeczytaj online ).
367. Eugène Zaleski,   Kryzys wadzy w ZSRR (1988-lipiec 1991)  , Revue d'études porównawczy Est-Ouest , t.  22 N ^O  21991, s.  5-57 ( czytaj online ).
368. "  Proklamacja niepodlegoci Estonii  " , Perspective Monde ,2018(dostp na 1 ^st wrzenia 2018 ) .
369. Carrère d'Encausse 2015 , Cz II Rozdz. 1: Bunt narodów, s.  103-136.
370. "  Proklamacja Niepodlegoci Litwy  " , Perspektywa wiatowa ,2018(dostp na 1 ^st wrzenia 2018 ) .
371.   Decyzja Rady Najwyszej otewskiej SRR w sprawie Deklaracji suwerennoci Pastwa otewskiego   , w sprawie otwa Rosja: Traktaty i podstawowe dokumenty ,10 czerwca 1997 r.(dostp 31 sierpnia 2018 ) .
372.   1991, koniec ZSRR   , na Sciences Po (dostp 27 sierpnia 2018 ) .
373. Pierre Breteau,   Od Litwy do Kazachstanu, wizualizuj postpujc dyslokacj Zwizku Radzieckiego  , Le Monde ,22 sierpnia 2019( przeczytaj online ).
374.   Jelcyn, Prezydent Wszystkich Rosjan  , Courrier International ,14 czerwca 2011( przeczytaj online ).
375. Carrère d'Encausse 2015 , Cz III Rozdz. 1: Wycig do otchani, s.  205-231.
376. "  Przewrót 1991 roku  " , na CVCE ,2018(dostp 27 sierpnia 2018 r . ) .
377. Carrère d'Encausse 2015 , Cz III Rozdz. 2: Pucz, wiartka puczystów, P.  233-262.
378. Carrère d'Encausse 2015 , cz trzecia rozdz. III ZSRR nie yje, niech yje WNP!, s.  263-294.
379. Marki 2016 , rozdz. 6: wit jednobiegunowej chwili, s.  274-335.
380. Jeannesson 2014 , konkluzja.
381. (en-US)   Timeline   , na Doomsday clock , Bulletin of the Atomic Scientists (dostp 13 wrzenia 2019 r . ) .
382. Peter Bu,   Dwie minuty do wojny nuklearnej  » , W Klubie Mediapart ,1 ^st marca 2018(dostp 13 wrzenia 2019 r . ) .
383.   Dziesiciopunktowy program kanclerza Helmuta Kohla na rzecz zjednoczenia Niemiec   , w Instytucie François Mitterrand ,16 padziernika 2005(dostp 5 wrzenia 2018 r . ) .
384. Wahl 2009 , s.  Lokalizacja Kindle 7002 i nowsze.
385. Wahl 2009 , s.  Lokalizacja Kindle 7025 i nowsze.
386.   Akcja kanclerza Kohla i zjednoczenie   , na stronie CVCE.eu ,2018(dostp 5 wrzenia 2018 r . ) .
387. "  Proklamacja niepodlegoci Chorwacji  " , Perspective monde ,2018(dostp 31 lipca 2018 r . ) .
388. "  Proklamacja niepodlegoci Sowenii  " , Perspective monde ,2018(dostp 31 lipca 2018 r . ) .
389. Patrick Michels,   Francja a deklaracje niepodlegoci od Sowenii i Chorwacji  , Revue d'études Comparisons Est-Ouest , tom. 27, 1996 ( przeczytaj online ).
390.   Szczyt w Strasburgu: decydujcy moment dla integracji europejskiej   , na stronie ENS Lyon (konsultacja 31 lipca 2018 r . ) .
391.   Konkluzje Rady Europejskiej w Strasburgu: wycig w sprawie krajów Europy rodkowej i Wschodniej (8 i 9 grudnia 1989 r.)   , na stronie CVCE.eu ,5 grudnia 2012(dostp 31 lipca 2018 r . ) .
392.   Specjalne posiedzenie Rady Europejskiej Dublin, 28 kwietnia 1990 r.   , w sprawie Consilium ,28 kwietnia 1990(dostp 2 sierpnia 2018 r . ) .
393. Bozo 2005 , rozdz. 7: Dyplomacja francuska a nowa architektura europejska (1990-1991), s.  Lokalizacja Kindle 6290 i nowsze.
394.   Wspólna konferencja prasowa Prezydenta Republiki François Mitterranda i Prezydenta Stanów Zjednoczonych George'a Busha, w szczególnoci na temat rozwoju Europy Wschodniej, problemu zjednoczenia Stanów Zjednoczonych. Niemcy   , Publiczny ycie,1989.
395.   Wspólna konferencja prasowa François Mitterranda, Prezydenta Republiki i George'a Busha, Prezydenta Stanów Zjednoczonych   , Vie-publique,1990.
396.   Rada Wspópracy Pónocnoatlantyckiej (CCNA)   , o NATO ,1995(dostp na 1 ^st sierpnia 2018 ) .
397.   Rada Wspópracy Pónocnoatlantyckiej (NACC)   , w sprawie NATO ,24 padziernika 2011(dostp na 1 ^st sierpnia 2018 ) .
398.   Deklaracja kocowa szefów pastw i rzdów, którzy uczestniczyli w posiedzeniu Rady Pónocnoatlantyckiej w Londynie 6 lipca 1990 r.   , na temat Vie Publique ,6 lipca 1990(dostp 3 wrzenia 2018 r . ) .
399. Éric Remacle ,   KBSCE mutacje i perspektywy instytucji paneuropejskiej  , tygodnik CRISP ,1992, s.  72 ( przeczytaj online ).
400. "  Szczyt Pary (19 do 21 listopada 1990)  " , na CVCE.eu ,2018(dostp na 1 ^st sierpnia 2018 ) .
401. Romain Yakemtchouk,   Wspólnota Niepodlegych Pastw: WNP  , francuski katalog prawa midzynarodowego ,1995, s.  36 ( przeczytaj online ).
402.   Sukcesja pastw ZSRR w sprawach wojskowych   , na stronie Persee.fr (artyku opublikowany we francuskim roczniku prawa midzynarodowego) ,2004(dostp 25 lipca 2018 r . ) .
403. (w)   Sowieckie dziedzictwo broni jdrowej   na SIPRI ,1995(dostp 7 lipca 2018 r . ) .
404. (w)   Porozumienie w sprawie si strategicznych   w sprawie Berliskiego Centrum Informacyjnego Bezpieczestwa Transatlantyckiego (BITS.de) ,30 grudnia 1991(dostp 7 lipca 2018 r . ) .
405. Sowieckie dziedzictwo broni jdrowej 1995 .
406. (w)   Ukraina, bro jdrowa, ubezpieczenia i bezpieczestwo w skrócie   w sprawie Stowarzyszenia Kontroli Zbroje ,25 lipca 2017(dostp 7 lipca 2018 r . ) .
407. (w)   Proces trójstronny: Stany Zjednoczone, Ukraina, Rosja i bro jdrowa   , w Brookings ,9 maja 2011(dostp 7 lipca 2018 r . ) .
408.   1992 rok nieporzdku i ingerencji  , Le Monde ,5 stycznia 1993( przeczytaj online ).
409. "  Putin: wane przemówienie. Zimna wojna nie zakoczya si podpisaniem traktatu pokojowego   , o Athena-Defense ,3 listopada 2014(dostp 26 sierpnia 2018 r . ) .
410. (w)   Prezydencka konferencja prasowa z prezydentem Rosji Borysem Jelcynem   , na temat projektu amerykaskiej prezydencji ,1 ^st lutego 1992(dostp 28 lipca 2018 r . ) .
411.   Zakoczenie szczytu w Waszyngtonie deklaracje Jelcyna utoroway drog Kongresowi do gosowania w sprawie pomocy USA dla Rosji  , Le Monde ,19 czerwca 1992( przeczytaj online ).
412.   Wizyta Borysa Jelcyna w Waszyngtonie Stany Zjednoczone i Rosja zdecydoway o znacznej redukcji broni jdrowej  , Le Monde ,18 czerwca 1992( przeczytaj online ).
413.   Podpisanie traktatu START 2 w Moskwie ponure poegnanie zimnej wojny  , Le Monde ,5 stycznia 1993.
414. (w)   The Clinton-Yeltsin Summits   na stronie country-data.com , Country Study Biblioteka KongresuLipiec 1996(dostp 27 lipca 2018 r . ) .
415. Caute 2003 , Wstp: kultura wojny s.  1-16.
416. The Cambridge History of the Cold War tom. 1 - Rozdz. 19: Kultura i zimna wojna w Europie 2010 , s.  398-419.
417. Kultura i zimna wojna 2018 , rozdz. 3 Kultura i zimna wojna: obrona wolnego wiata, s.  61-96.
418. Andrei Kozovoi, Za murem: radziecka kultura zimnej wojny midzy dwoma relaksami , Pary, Éditions Complexe ,2009, 310  pkt. ( ISBN  978-2-8048-0173-1 ).
419. Georges Mond,   Hélène Carrère d'Encausse, Le Grand Frère. Zwizek Radziecki i sowiecka Europa (raport)  , Przegld Studiów Porównawczych Wschód-Zachód ,1984( przeczytaj online ).
420. Kultury i zimnej wojny 2018 , rozdz. 2 Kultura i zimna wojna: komunizm, neutralizm, idea europejska, s.  36-60.
421. Ernesto Cramona,   The Cultural Cold War: Intellectuals at the CIA  , Mediapart ,23 marca 2015( przeczytaj online ).
422. "  UNESCO - Historia organizacji  " , na UNESCO ,2018(dostp 14 listopada 2018 r . ) .
423. Zachód 2017 , rozdz. 8 The Making of the West, s.  209-232.
424. Soutou 2010 , Najnowsza historiografia zimnej wojny, midzy rewizjonizmem a nowymi badaniami, s.  1039-1055.
425. Jenny Raflik,   Historiografia zimnej wojny   , na https://guerre-froide.hypotheses.org ,22 listopada 2010(dostp 3 listopada 2018 r . ) .
426. Justine Faure,   Od Wielkiego Sojuszu do zbrojnej konfrontacji Wschód-Zachód (1944-1950): pocztki zimnej wojny i debaty historiograficzne   , http://www.histoire-politique.fr ,2007(dostp 3 listopada 2018 r . ) .
427. Philippe Buton, Olivier Büttner i Michel Hastings,   New views on the Cold War   , https://halshs.archives-ouvertes.fr , CNRS Éditions,2016(dostp 3 listopada 2018 r . ) .
428. The Cambridge History of the Cold War tom. 1 - Rozdz. 1: Zimna wojna i historia midzynarodowa XX wieku 2010 , s. 1.  1-19.
429. (w) Juliana Mastrangelo,   A Historiography on the Origins of the Cold War   , praca dyplomowa opublikowana przez Uniwersytet LaSalle,2016.
430. Leffler 1992 .
431. Gaddis 1997 .
432. (en) Federico Romero,   Historografia zimnej wojny na rozdrou   , Historia zimnej wojny , tom.  14/4,1 ^st padziernik 2014, s.  685-703 ( czytaj online ).

Zobacz równie

Bibliografia

Prace wymienione s w porzdku alfabetycznym nazwisk autorów.  : dokument uywany jako ródo tego artykuu.

Genera dziaa na temat zimnej wojny

• Serge Berstein i Pierre Milza , History of the XX ^th  century , vol.  II: wiat midzy wojn a pokojem (1945-1973) , Hatier ,1996, 497  s. ( ISBN  978-2-218-71565-5 ). 
• Catherine Durandin , Zimna wojna , PUF, coll.  "Co ja wiem ( N ^O  4042)2016, 128  pkt. , wydanie Kindle ( ISBN  978-2-13-073677-6 ). 
• Jean-Baptiste Duroselle i André Kaspi , Historia stosunków midzynarodowych: od 1945 do dnia dzisiejszego , Malakoff, Armand Colin ,2017, 16 ^th  ed. , 688  s. ( ISBN  978-2-200-60174-4 ). 
• André Fontaine , Zimna wojna, 1917-1991 , Seuil , coll.  Punkty Historii,2004, 572  s. ( ISBN  978-2-02-086120-5 , prezentacja online ). 
• Robert Frank , René Girault i Jacques Thobie, Prawo gigantów 1941-1964 , tom.  III: Historia wspóczesnych stosunków midzynarodowych , Petite Bibliothèque Payot,2005, 542  s. ( ISBN  978-2-228-89964-2 ).
• (en) John Lewis Gaddis , Wiemy teraz: Rethinking Cold War history , Oxford University Press ,1997, 425  pkt. ( ISBN  978-0-19-878071-7 ). 
• Pierre Grosser , Czasy zimnej wojny: refleksje nad histori zimnej wojny i przyczynami jej zakoczenia , Bruksela, Éditions Complexe ,1995, 465  s. ( ISBN  2-87027-559-5 , czytaj online ).
• (en) Jussi Hanhimäki i Odd Arne Westad , Zimna wojna: historia w dokumentach i relacjach naocznych wiadków , Oxford University Press ,2004, 712  pkt. ( ISBN  978-0-19-927280-8 , czytaj online ).
• (en) Jonatham Haslam, zimna wojna w Rosji: od rewolucji padziernikowej do upadku muru , Yale University Press,2011, 523  s. ( ISBN  978-0-300-15997-4 ).
• Stanislas Jeannesson, Zimna wojna , Pary, La Découverte , coll.  "Kompas" ( N ^O  351)2014, 125  pkt. ( ISBN  978-2-7071-8324-8 , OCLC  914281412 ). 
• (en) Melvyn P. Leffler i Odd Arne Westad , The Cambridge History of the Cold War , tom.  I: Origins , Cambridge University Press,2010, 643  s. ( ISBN  978-1-107-60229-8 ). 
• (en) Melvyn P. Leffler i Odd Arne Westad , The Cambridge History of the Cold War , tom.  II: Kryzysy i relaks , Cambridge University Press,2010, 662  s. ( ISBN  978-1-107-60230-4 ). 
• (en) Melvyn P. Leffler i Odd Arne Westad , The Cambridge History of the Cold War , tom.  III: Zakoczenia , Cambridge University Press,2010, 694  s. ( ISBN  978-1-107-60231-1 ). 
• Lilly Marcou , 1947, zimna wojna: sprzt , Éditions Complexe , coll.  Pami stulecia,1987, 288  s. ( ISBN  978-2-87027-217-6 ).
• Pierre Milza , Stosunki midzynarodowe od 1973 do dnia dzisiejszego , Hachette ,1996, 255  pkt. ( ISBN  978-2-01-017701-9 ). 
• Claude Quétel ( re. ), Gerald Arboit, Antoine de Tarlé i Christophe Prime, Sownik zimnej wojny , Larousse,2008, 589  s. ( ISBN  978-2-03-583700-4 ).
• Pierre Rigoulot , Gorce miejsca zimnej wojny (1946-1989) , L'Archipel,2019
• Georges-Henri Soutou , Zimna wojna: 1943-1990 , Pary, Librairie Arthème Fayard / Pluriel,2010, 1103  s. ( ISBN  978-2-8185-0127-6 ). 
• (en) Allan Todd, Zimna wojna , Cambridge University Press ,2011, 240  pkt. ( ISBN  978-0-521-18932-3 , czytaj online ). 
• Maurice Vaïsse , Stosunki midzynarodowe od 1945 , Armand Colin,2013, 13 ^th  ed. , 320  pkt. ( ISBN  978-2-200-28513-5 ). 
• (en) Odd Arne Westad , Zimna wojna: historia wiata , Allen Lane,31 sierpnia 2017 r., 720  pkt. ( ISBN  978-0-241-01131-7 ). 
  • Odd Arne Westad, wiatowa historia zimnej wojny (1890-1991) , Perrin,2019.
• Michel Winock ( red. ), Czas zimnej wojny: Od elaznej kurtyny do upadku komunizmu , Seuil , coll.  Punkty Historii,1994, 474  s. ( ISBN  978-2-02-022853-4 ).

Ksiki traktujce o konkretnym aspekcie zimnej wojny

• Frédéric Bozo , Mitterrand, koniec zimnej wojny i zjednoczenia Niemiec: od Jaty do Maastricht , Odile Jacob ,2005, 518  s. ( ISBN  978-2-7381-1642-0 , czytaj online ).
• (pl) Hal Brands , Dokonywanie jednobiegunowego momentu: polityka zagraniczna USA i powstanie porzdku postzimnowojennego , Ithaca, Cornell University Press ,2016, 469  s. ( ISBN  978-1-5017-0272-3 ).
• Hélène Carrère d'Encausse , Sze lat, które zmieniy wiat (1985-1991) , Pary, Fayard ,2015, 418  s. ( ISBN  978-2-213-69914-1 ). 
• (en) David Caute, Wady tancerza: walka o supremacj kulturow podczas zimnej wojny , Oxford University Press ,2003, 824  pkt. ( ISBN  978-0-19-927883-1 ). 
• (en) John M. Collins , US-Soviet Military Balance, Concepts and Capabilities 1960-1980 , Library of Congress,1980, 645  s. 
• Christian Delporte i Caroline Moine , Kultura, media, mocarstwa w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej, 1945-1991: Capes-Agrégation History-Geography , Armand Colin ,5 wrzenia 2018 r., 342  s. ( ISBN  978-2-200-62418-7 , czytaj online ). 
• (en) Stuart E. Eizenstat, prezydent Carter: Lata Biaego Domu , St. Martin's Press,2018, 999  pkt. ( ISBN  978-1-250-10457-1 , czytaj online ). 
• François Fejtö , Koniec demokracji ludowych. cieki postkomunizmu , Seuil ,1997, 590  pkt. ( ISBN  978-2-02-031185-4 ). 
• (pl) Lawrence Freedman, The Evolution of Nuclear Strategy , Palgrave Macmillan ,2003, 584  s. ( ISBN  978-0-333-97239-7 ).
• (en) John Lewis Gaddis , Rosja, Zwizek Radziecki i Stany Zjednoczone: An Interpretive History , McGraw-Hill Publishing, 1990, wydanie drugie, 432  s. ( ISBN  978-0-07-557258-9 ).
• (en) Johanna Granville , Pierwsze domino: midzynarodowe podejmowanie decyzji podczas kryzysu wgierskiego 1956 , Texas A & M University Press,2004, 352  s. ( ISBN  978-1-58544-298-0 , czytaj online ). 
• (en) Daniel F. Harrington, Berlin on the Brink: The Blockade, Airlift and the Early Cold War , University Press of Kentucky,2012, 422  s. ( ISBN  978-0-8131-3614-1 , czytaj online ).
• (en) Michael H. Hunt , The American Ascendancy: How the United States Gained & Welded Global Dominance , Chapel Hill, The University of North Carolina Press,2007, 416  pkt. ( ISBN  978-0-8078-3090-1 , czytaj online ).
• (pl) Tony Judt , Postwar: A history of Europe from 1945 , Vintage Books,2010, 933  s. ( ISBN  978-0-09-954203-2 ). 
• (en) Paul Kennedy , The Rise and Fall of the Great Powers: Economic Change and Military Conflict od 1500 do 2000 , Unwin Hyman,1988, 704  s. ( ISBN  978-0-679-72019-5 ).
• (en) Melvyn P. Leffler , Przewaga wadzy: bezpieczestwo narodowe, administracja Trumana i zimna wojna , Stanford University Press ,1992, 712  pkt. ( ISBN  978-0-8047-2218-6 , czytaj online ). 
• (en) Nicolas Lewkowicz , Kwestia niemiecka i pocztki zimnej wojny , IPOC di Pietro Condemi,2008, 164  pkt. ( ISBN  978-88-95145-27-3 , czytaj online ).
• (en) Wilfried Loth et Georges-Henri Soutou , The Making of Détente: Eastern and Western Europe in the Cold War, 1965-1975 , Routledge - Cold War history series,2008, 272  s. ( ISBN  978-0-415-43718-9 ).
• Keith Lowe ( trad.  angielski), The Barbarian Europe: 1945-1950 , Pary, Perrin Academic Bookstore (28 lutego 2013)2012, 488  s. ( ISBN  978-2-262-03776-5 ).
• (en) Sean M. Lynn-Jones, Dyplomacja nuklearna i zarzdzanie kryzysowe: Czytelnik ds. bezpieczestwa midzynarodowego , The MIT Press ,1990, 364  s. ( ISBN  978-0-262-62078-9 , czytaj online ).
• (en) David A. Nichols , Eisenhower 1956: Prezydencki rok kryzysu Suez i na krawdzi wojny , Simon & Schuster w mikkiej okadce,2011, 346  s. ( ISBN  978-1-4391-3934-9 , czytaj online ).
• (en) Nuclear Threat Initiative, Traktat midzy Stanami Zjednoczonymi Ameryki a Zwizkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie likwidacji ich pocisków redniego i krótkiego zasigu (traktat INF) , NTI,1 ^st lutego 2019( przeczytaj online ).
• NATO , NATO i Ukad Warszawski porównanie zaangaowanych si 1982 , NATO,1982, 184  s. ( przeczytaj online ). 
• (en) Ronald E. Powaski, Zimna wojna: Stany Zjednoczone i Zwizek Radziecki, 1917-1991 , Oxford University Press ,1998, 368  s. ( ISBN  978-0-19-507850-3 , czytaj online ).
• Nicolas Roche, Dlaczego odstraszanie , PUF,stycze 2017, 544  s. ( ISBN  978-2-13-079003-7 ).
• Georges-Henri Soutou, Zimna wojna Francji 1941-1990 , Tallandier,26 kwietnia 2018, 588  s. ( ISBN  979-1021032033 ).
• (en) Marc Trachtenberg , Skonstruowany pokój: tworzenie osadnictwa europejskiego, 1945-1963 , Princeton University Press ,1999, 440  pkt. ( ISBN  978-0-691-00273-6 , czytaj online ).
• (en) Richard Trahair, Encyklopedia szpiegostwa, szpiegów i tajnych operacji z czasów zimnej wojny , Greenwood Press,2004, 474  s. ( ISBN  0-313-31955-3 ).
• (en) Departament Stanu USA, Niemcy, 1947-1949, The Story in Documents , Departament Stanu USA,1950, 638  s. ( przeczytaj online ).
• Alfred Wahl , Niemcy od 1945 do dnia dzisiejszego , Armand Colin ,2009, 383  s. ( ISBN  978-2-200-24542-9 , czytaj online ).
• (en) Tim Weiner, Legacy of Ashes: The History of CIA , Doubleday ,2007, 702  s. ( ISBN  978-0-385-51445-3 , czytaj online ).

Filmy dokumentalne

• André Bossuroy,   Gdy sztuka spotyka si z pamici   (film), ARTE,2019.
• Yves Jan,   The Sentinels of the Cold War Keep the Cold War cold   (film), Artlinefilms,2009.

Powizane artykuy

• Zachodni blok
• zwizek Radziecki
• komunizm
• Historia komunizmu
• Historia wiata zachodniego
• Ruch pastw niezaangaowanych
• Midzynarodowe traktaty zimnej wojny
• Lista traktatów o kontroli i ograniczeniu zbroje

Linki zewntrzne

• "  Wirtualne Centrum Wiedzy o Europie  " , na cvce.eu

  Witryna naukowo-dokumentacyjna dotyczca historii budownictwa europejskiego, w tym wiele dokumentów historycznych dotyczcych zimnej wojny w Europie.

• "  Zimna wojna  " , na laguerrefroide.fr

  Strona w jzyku francuskim powicona historii zimnej wojny (szczegóowa chronologia, akta tematyczne, baza dokumentacyjna).

• "  Zimna wojna  " , na coldwar.net

  Strona w jzyku francuskim powicona historii zimnej wojny.

• "  Perspective Monde  " , na perspective.usherbrooke.ca

  Placówka edukacyjna gromadzca dokumenty historyczne, dane i analizy dotyczce historii wspóczesnej od 1945 roku.

• (en)   Projekt Avalon   , pod adresem avalon.law.yale.edu

  Witryna Uniwersytetu Yale, zawierajca liczne traktaty i dokumenty dyplomatyczne dotyczce zimnej wojny.

• (en)   CWIHP Midzynarodowy projekt historii zimnej wojny   , na wilsoncenter.org

  Zbiór publikacji na podstawie odtajnionych niedawno Archiwum Wschodniego i Zachodniego.

• (de + en)   Niemiecka historia w dokumentach i obrazach (GHDI)   , na germanhistorydocs.ghi-dc.org

  Witryna oferujca wiele dokumentów historycznych dotyczcych Niemiec podczas zimnej wojny.

• (en)   The International Relations and Security Network (ISN)   , na is.ethz.ch

  Serwis specjalizujcy si w stosunkach midzynarodowych i bezpieczestwie, oferujcy liczne artykuy i publikacje dotyczce zimnej wojny.

• (en)   Archiwum Bezpieczestwa Narodowego   , na gwu.edu

  Zbiór dokumentów i opracowa zwizanych z zimn wojn.

• (pl)   Projekt historii równolegej w zakresie bezpieczestwa kooperacyjnego   , na php.isn.ethz.ch

  Strona specjalizujca si w kwestiach obronnych i bezpieczestwa w okresie zimnej wojny.

• Ewidencja organów  :

  • Biblioteka Narodowa Francji ( dane )
  • Biblioteka Kongresu
  • Gemeinsame Normdatei
  • Biblioteka Narodowa Hiszpanii

Wersja tego artykuu z 14 grudnia 2018 r. zostaa uznana za   dobry artyku  , co oznacza, e spenia kryteria jakoci dotyczce stylu, przejrzystoci, trafnoci, cytowania róde i rysunku.