Mapucze

adna ze starych hipotez, które wydaway si rozstrzygajce lub udowodnione, nie przeprowadzono wówczas licznych bada archeologicznych, które pozwoliy na cakowite uniewanienie tez umiejscawiajcych pochodzenie Mapuche w pampasach , w Chaco czy w Amazonii. Jako przykad tych bada archeologicznych naley wymieni w szczególnoci wykopaliska amerykaskiego antropologa Toma Dillehay , który ujawni nowe stanowiska archeologiczne, w tym w szczególnoci due kopce ziemne zwane cuel (lub kwel ).

Badania archeologiczne przeprowadzone przez Grete Mostny i Carlosa Aldunate Solar potwierdziy, e we wczesnej kulturowej jednoci Mapuche nie mona wykry adnego elementu pampejskiego, w przeciwiestwie do tego, co wczeniej postulowa Latcham. Sformuowano take inne nowe hipotezy dotyczce pochodzenia grupy etnicznej Mapuche, wskazujce na to, e obecne terytorium chilijskie przed nastaniem kultury Mapuche byy zamieszkiwane przez grupy zbieraczy, którzy nie majc staego miejsca zamieszkania, zamieszkiwali niektóre obszary w stabilny sposób i yy z polowania na guanako i huemul , a take zbierania miczaków, owoców i nasion. Postulowano, e te grupy stanowi podstaw populacji Mapuche i e jedna z tych grup zdobya przewag nad reszt i wiedziaa, jak narzuci swój jzyk i wierzenia. Nie jest jednak jeszcze moliwe dokadne wskazanie, w jaki sposób uksztatowaa si ta grupa etniczna, dostpne dowody pozwalaj jedynie okreli, e okoo 500 i 600 lat wczeniej. Pne istniaa kultura, któr z pewnoci mona ledzi w czasie a do Mapuche z póniejszych wieków.

Wedug antropologa i historyka José Bengoa Mapuche, podobnie jak wszystkie pierwotne ludy, jako pierwsze nazway krajobrazy Chile, dodajc dalej, e staroytne Mapuche, zgodnie ze wszystkimi nowymi teoriami, pochodziy z terytorium Chile. samo. Byy to staroytne grupy, które ewoluoway i zmieniay si. Prawdopodobnie nawizali te kontakty z innymi ludami pónocy. Kolejno ostatnich znalezisk archeologicznych jest jasna. Jest link, s. byy. w ceramice, midzy grupami garncarzy maego pónocnego, rodkowego Chile i poudniowego Mapuche . Autor wyjania powysze, zauwaajc, e mona powiedzie, upraszczajc, e kultury uczyy si od siebie nawzajem, z pónocy na poudnie, przez dugie stulecia. Pogrzeby, soiki, tkanin i innych sygnaów kulturalne uznane przez ekspertów wynika, e w VII ^th  -wiecznej kultury Mapuche jest coraz bardziej zoony. "

W maju 2007 roku badacz Patricio Bustamante przedstawi now hipotez, w której domyli si , e kultura mikka (czyt. molyé ), zaoona na pónocy Chile, w pobliu obecnego miasta La Serena , moga by archaiczn kultur Mapuche. Zaoenie to opiera si na zaoeniu, e kultura mikki opracowany midzy 1 roku i rok 800 naszej ery i Mapuche pojawi si jako odrbn kultur do VII ^th  wieku. Daty te mog skania do mylnego sdzenia, e od tej daty znikna kultura mikka, a kultura Mapucze narodzia si niezalenie. Jednym z wyjanie, które wydaje si rozsdne, jest to, e mikka kultura zmutowaa pod koniec tego okresu, przeksztacajc si do tego stopnia, e pojawia si zupenie inna kultura. Mona to wytumaczy migracjami, które doprowadziy do zajcia obszarów geograficznych pooonych dalej na poudnie, prezentujcych klimatyczne rodowisko charakteryzujce si przewag opadów i obfitoci drewna. Na podstawie dostpnych obecnie dowodów poszlakowych (rok 2000) - toponimia, petroglify, które mog reprezentowa legendy Mapuche, brak toponimów w nieznanym jzyku i przypisywanych kulturze mikkiej , fakt, e obie s kulturami nadbrzenymi z kultem ducha góry i inne elementy - mona przypuszcza, e to, co okrelamy kultur mikk, moe by archaiczn kultur Mapuche.

Ekspansja Inków

Starcie grupy rdzennych mieszkaców dzisiejszego Chile (po lewej) z oddziaami kapitana Apu Camac Inca (ilustracja Guamán Poma de Ayala ).

Mapuche musia zmierzy si z ekspansji Inków lub Tawantisuyo , którego napór by odczuwalny od XV ^-go  wieku, wraz z rozszerzeniem, na poudnie od poudniowego regionu Collasuyo , jeden z czterech regionów lub rumbos w której Imperium Inków zosta podzielony .

Za panowania Túpac Inca Yupanqui zorganizowano ekspedycj podboju, która najpierw przekroczya Collao , Cochabamba i Tucumán , a nastpnie z Charcas ruszya na poudnie i ujarzmia diaguitas z dolin poprzecznych i cz populacji Picunches, które zamieszkiway Dolina Chile (obecna dolina Aconcagua ) i kilka stref pooonych na poudnie od tej. W ten sposób zostaa ustalona poudniowa granica Imperium Inków, któr historycy i archeolodzy tradycyjnie uznaj za zbiegajc si z Río Maule .

Hiszpan Alonso de Ercilla w poemacie epickim La Araucana z 1569 r., Inca Garcilaso de la Vega w dziele Comentarios reales de los incas z 1609 r. i kronikarze Jerónimo de Vivar ( Crónica y relación copiosa y verdadera de los Reinos de Chile , z 1558), Miguel de Olaverría ( Informe de Miguel de Olaverria sobre el Reyno de Chile, sus Indios y sus guerras , 1594) i Vicente Carvallo y Goyeneche ( Descripción histórico geografía del Reino de Chile , z 1796) kampania prowadzia w kierunku rzeki Maule i konfrontacj si ekspedycyjnych z Promaucaes z poudnia.

Inkowie nazywali Promaucaes lub Purumaucas lub nawet purum aucca te populacje, które jeszcze nie podlegay ich imperium. Zaczli od objcia ich opiek niektórych ludów Doliny Chile , które odtd musiay paci danin. Wojna, do której doprowadzia ta kampania, na poudniu przeciwstawia si, na poudnie od rzeki Maule, 20 000 Inków z Yupanqui i mniej wicej równej liczbie Mapuczów. Plemi Picunches, nazwane przez Hiszpanów Promaucaes, na wie o przybyciu Inków zawaro sojusz z Antallis, Cauquis i Pincus.

Inkowie wysali emisariuszy na pertraktacje i sprowadzili Promaucaes, aby uznali Tupaca Inca Yupanqui za suwerena. Promaucaes jednak woleli walczy i zmierz si z Inkami przez trzy dni, wydarzenie znane jako Bitwa pod Maule . Bitwa spowodowaa du liczb zgonów po obu stronach, bez zwycistwa adnej z dwóch armii. Czwartego dnia postanowiono nie startowa. Promaucaes wycofali si z pola bitwy, piewajc zwycistwo. Inkowie, którzy pocztkowo rozwaali przeduanie operacji i ciganie swoich przeciwników, aby zapewni dotychczasowe podboje, ostatecznie postanowili nie posuwa dalej naprzód, ale ograniczy si do umocnienia swoich pozycji i dalszego administrowania ju zdobytymi terytoriami na pónocy, gdzie nowe zwasalizowane ludy przyjy z ask opiek Inków i bd mogy czerpa z niej korzyci.

Chocia badania archeologiczne nie dostarczyy dowodu na obecno Inków na poudnie od rzeki Maule, istniej jednak pewne hiszpaskie kroniki wskazujce, e podczas tej ekspansji lub podczas kolejnej, miaa miejsce hipotetyczna ostatnia ekspansja lub inwazja. do rzeki Biobío , prowadzonej przez wojska Inków pod panowaniem Túpac Inca Yupanqui lub Huayna Capac . Kroniki te to z jednej strony raport Miguela de Olaverría , który na stronie 24 stwierdza:

Peruwiaczycy podbili i ujarzmili wszystkich Indian, którzy byli a do wielkiej rzeki Biobío; e dotarli do wspomnianej rzeki mona dzi zobaczy na fortach, które zbudowali na górze Rio Claro , gdzie ustanowili granic i podzielili j z Indianami z pastwa (Arauco), z którymi stoczyli wiele bitew. "

z drugiej strony w kronice ksidza Anello Oliva , zawartej w jego Historii del Peru (opublikowanej w przekadzie francuskim):

() Które zoy w dolinie Arauco, gdzie spdzi zim, po zbudowaniu tam kilku fortów. Nastpnie podporzdkowa sobie prowincje Chillhue i Chillcaras . "

Niemniej jednak historycy podkrelaj, e podboje Inków za rzek Maule jako cao istniej tylko dziki pismom kronikarzy przyzwyczajonych do pisania swoich kronik z niewielkim rozeznaniem i którzy tylko sabo si midzy nimi zgadzaj.

Kroniki wci wspominaj, e w dekadzie 1520 dwaj synowie Inków Huayna Capac , Huáscar i Atahualpa , walczyli o Imperium w zaciekej wojnie domowej, która przyczyni si do osabienia armii Inków na terytorium Mapuche, zmuszajc ich do opuszczenia swoje pozycje i wycofa si dalej na pónoc, aby broni reszty podbitego na krótko wczeniej terytorium w bezpieczniejszych warunkach.

Przybycie Europejczyków i wojna Arauco

Rycina przedstawiajca posg Caupolican , wyrzebiony przez Nicanor Plaza .

Kilkadziesit lat póniej hiszpascy konkwistadorzy , po obaleniu Imperium Inków, podjli z kolei prób podporzdkowania Araukanów, których liczebno szacowano na okoo milion osób. Opór Mapucze doprowadzi do przeduajcego si konfliktu, tak zwanej wojny Arauco . Dziaania takich postaci jak Lautaro (wybitny dowódca wojskowy Mapuche, który jeszcze jako dziecko zosta wzity do niewoli przez Hiszpanów i suy jako pa u Pedro de Valdivia ), a póniej powstanie Pelantaro w dekadzie 1590, zakoczyo si tym granica wojskowa midzy Hiszpanami a Mapuche zostaa ustalona na rzece Biobío . Bitwa Curalaba w 1598 roku, w którym gubernator Martín Óñez de Loyola zosta zabity, przypiecztowa klsk wojsk hiszpaskich w obszarze Mapuche.

Podczas tego pierwszego etapu panowania hiszpaskiego (druga poowa XVI ^th  wieku i pierwszej poowie XVII ^th ), rdzennych populacji yjcych na terytorium obecnej Chile (szacowan na milion osób) zostanie znacznie zmniejszona, gównie przez choroby wniesionych przez Europejczyków i przeciwko którym Indianie nie byli odporni, w tym w szczególnoci tyfus (1554-1557), który pochon 300 000 ludzkich istnie i osp (1561-1563), na któr zgino jeszcze 100 000 Indian. Jest bardzo prawdopodobne, e w czasie bitwy pod Curalab w Chile byo niewiele ponad 200 000 rdzennych mieszkaców.

Epicki poemat Arauco Domado (dosowne Tamed Araucania ) przez chilijskiego pisarza Pedro de Oña , jak równie tytuowej teatralnej pracy przez Lope de Vega , powiedzie z perspektywy hiszpaskiej czci walce ludu Mapuche. Podobnie epopeja La Araucana (1569, 1578 i 1589) autorstwa hiszpaskiego konkwistadora Alonso de Ercilla , powicona królowi Hiszpanii Filipowi II , podkrela opór ludnoci Arauka. W tej pracy Ercilla przywouje Mapuche pod nazw Araucans, przedstawiajc je jako produkt Chile.

Mody Lautaro , obraz Pedro Subercaseaux , ukazujcy militarny geniusz bohatera i kunszt jego rodaków.

Jezuici zamczeni przez Mapuche w 1612 roku w Chile. Grawer z Histórica Relación del Reino de Chile autorstwa Alonso de Ovalle .

W rzeczywistoci Araukania nigdy nie zostanie podbita przez adnego Hiszpana. Historycy dobrze udokumentowali, e grupy Mapuche utworzone midzy rzekami Biobío i Toltén zdoay stawi opór hiszpaskim konkwistadorom podczas tak zwanej wojny Arauco, serii bitew i wydarze, które trway okoo 300 lat, przeplatane dugimi okresami rozejmu. Pedro Ordóñez de Ceballos (ok. 1555-1634) w swoim Viaje del Mundo stwierdza, e Pijaos , Taironas i Araukani to trzy narody, których ludy s najdzielniejsze w Indiach.

W nastpnych stuleciach Hiszpanie bd niechtni wkroczeniu na terytorium Mapuche. Przez jaki czas bd tego próbowa poprzez misje religijne (pokojowe) prowadzone przez ksidza Luisa de Valdivia , w czasie tak zwanej Wojny Obronnej , która zreszt nie daa rezultatów, a która ustpia miejsca nazwanym parlamentom , zebraniom podczas których oba obozy wymieniy si prezentami i podpisay pakty, które przysigy respektowa. W ten sposób uzgodniono, podczas sejmu Quillín w 1641 roku, aby zakoczy wojn i ustali granic na rzece Biobío; Mapucze zobowizali si uwolni swoich jeców i stawi czoa wrogom Korony . Póniej byy jeszcze inne parlamenty, które odbyway si za aprobat króla Hiszpanii i podczas których ponownie nastpi uznanie przez Hiszpani niepodlegoci Mapuche wobec Korony Hiszpaskiej. wyrzec si wojowniczych dziaa. Nastpi okres wzgldnego spokoju (z wyjtkiem maych protestów w rónych czciach kraju), co pozwolio ludno Mapuche odzyska i dotrze 150.000 do 200.000 jednostek przez koniec 18. ^wieku.  Wieku. Wkrótce rozpoczy si masowe migracje na Pampasy.

Po uzyskaniu niepodlegoci przez Chile, te traktaty midzy Mapuche a Hiszpanami zostay uznane przez republikaski rzd Najwyszego Dyrektora Ramóna Freire , nad brzegiem strumienia Tapihue, 7 stycznia 1825 r., podczas generalnego parlamentu Tapihue. W artykuach 18 i 19 paktu zawartego z tej okazji uznano zwierzchnictwo Mapuche nad terytoriami pooonymi na poudnie od Biobío.

Antropolog amerykaski Tom Dillehay - który odkry w Monte Verde najstarsz ludzk osad Ameryki - opublikowa ksik w 2007 roku, w którym wyjania, dlaczego Mapuche byli Hiszpanie przybyli, bardziej rozwinitym spoeczestwie ni to, co mielimy do tej pory wierzyli.

Ekspansja na wschód

Nowsza obecno Mapuche w dzisiejszej Argentynie wynika czciowo z presji wywieranej przez Hiszpanów, a czciowo z dugiego procesu migracji przez przecze pasma górskiego Andów , któremu towarzyszy przekaz kulturowy, Mapuche s propagowane midzy XVII ^th i XIX ^th  stulecia na ziemiach na wschód od Andów, a mianowicie w Comahue (obejmujce wiele regionu Pampas i pónocnej czci wschodniej Patagonii ), to znaczy w ziemie wczeniej zamieszkana przez kilka narody o bardzo rónych kulturach i jzykach. Konsekwencj tych ruchów ludnoci bdzie araukanizacja , gwatowna lub pokojowa, pónocnych Tehuelczów i dawnych Pehuenczów .

Sprzed poowy XVIII ^e  wieku byo wanym dziaalno handlowa i wymiana produktów midzy mieszkacami Pampean równin i gór obecnej prowincji Buenos Aires , mieszkacy pónocnej Patagonii, a te z dwóch tras z gór Andów , w szczególnoci poprzez dwa bardzo wane targi odbywaj si w acuchu Cayrú aw Chapaleofú. Na tych jarmarkach, nazywanych przez ówczesnych jezuitów, którzy wspominali o nich (jak Thomas Falkner ), targami poncho, wymieniano róne rodzaje produktów, od produkcji rolnej po elementy garderoby, takie jak poncza . Cayrú znajdowao si w najbardziej wysunitej na zachód czci systemu Tandilia (na terytorium obecnego partido Olavarría ), podczas gdy Chapaleofú odnosi si do podej do strumienia o tej samej nazwie, w obecnej partii Tandil oba te miejsca znajduj si w gbi dzisiejszej prowincji Buenos Aires. Tak zacz on by, pod wpywem ruchu osobowego dla handlu, nawet przed samym rodku XVIII ^th  wieku, równie niektóre przenikanie kulturowe midzy rónymi narodami yjcych w wilgotnym Pampas, na obszarze rozcigajcym si od pónocnej Patagonii do obszar u podnóa Andów Cordillera (na jego dwóch zboczach, wschodnim i zachodnim) oraz do wybrzea Oceanu Spokojnego, to przenikanie si kultur dotyczy w szczególnoci Tehuelches , Ranquel i Mapuches.

Wpyw Mapucze na inne ludy Patagonii i Pampy, w wyniku handlu, by na tyle duy na Tehuelchów i inne ludy, e doprowadzi do tego, co zwyczajowo nazywa si mapuchizacj lub araukanizacj. Patagonia. W ten sposób znaczna cz Tehuelchów przyja szereg zwyczajów Mapuche, a take jzyk Mapudungun, podczas gdy Mapuche przyjli pewne elementy stylu ycia Tehuelche (takie jak ycie w tellerías , spotkania tellos , namioty rdzennych Amerykanów wykonane ze skóry i gazie), które miay tendencj do zacierania rónic midzy tymi dwiema grupami, do tego stopnia, e ich potomkowie nazywali siebie Mapuche-Tehuelches.

Ta czciowo gwatowna inwazja Mapuche na terytoria na wschód od Andów skonia niektóre argentyskie osobowoci do okrelenia Mapuche jako najedców i osdzenia ich roszcze terytorialnych w Argentynie jako niedopuszczalnych.

Niepodlego i nadejcie stanów Chile i Argentyny

Okoo 1880 roku Argentyna i Chile rozpoczy wojny podbojowe z Indianami (Mapuche i Patagons), którzy yli na poudniu kontynentu w regionach, które pozostaway w duej mierze poza ich kontrol i trudne do spenetrowania. Te wojny, w tym podbój Pustyni przez generaa Julio Argentino Roca , w którym zginy dziesitki tysicy Indian, miay równie inny cel: dostp do dwóch oceanów. Chile chciao otworzy si na Atlantyk od poudnia, a Argentyn na Pacyfik, ponownie od poudnia. Wreszcie, granica bya stabilizowana w obecnej formie na koniec XIX ^-go  wieku.

W Chile

Rysunek przedstawiajcy Mapuche, autorstwa Giulio Ferrario, opublikowany w Mediolanie w 1827 roku.

Cornelio Saavedra Rodríguez negocjuje z Mapuche loncos w 1869 roku, we wczesnej fazie okupacji Araukanii przez chilijskie wojska.

Gówny artyku: Okupacja Araukania .

Podczas chilijskiej wojny o niepodlego , Mapucze przez wikszo czasu stanli po stronie wojsk rojalistycznych, chocia nie angaowali si zbytnio w operacje wojskowe, poniewa miay one miejsce poza ich terytorium; Dopiero w kocowej fazie, podczas tak zwanej wojny na mier , Mapuche faktycznie zaangaowali si w konflikt.

Po uzyskaniu niepodlegoci wobec Hiszpanii Chile prowadzio t sam polityk powcigliwoci i nieagresji. Jednak w drugiej poowie XIX ^th  century, jeden z chilijskich planu ekspansji stan kosztem terytorium Mapuche zosta zaprojektowany. Ponadto, gdy 17 listopada 1860 r. Francuz Antoine de Tounens , po zdobyciu entuzjazmu niektórych wodzów Mapuche, którym obieca bro do swoich projektów, zosta wybrany na toqui (wodza wojennego) najwyszego z Mapuche samozwaczego lub ogosi króla i (zgodnie z jego sowami) uwaajc, e Araukania nie zaley od adnego innego pastwa, e jest podzielona przez plemiona i e istnieje rzd centralny, zadekretowa 17 listopada 1761 r., e konstytucyjna monarchia jest dziedziczna zaoona w Araukanii; Ksi Orllie-Antoine de Tounens zostaje mianowany królem afera wykraczajca poza swój anegdotyczny charakter (...) uwiadomia wadzom chilijskim, e terytoria Araukanii i Patagonii mog wzbudzi apetyt powaniejszych poszukiwaczy przygód lub poszukiwanych przez mocarstwa kolonialne terytorium .

W latach 1861-1883 chilijska armia bdzie realizowaa róne strategie, od sojuszy z wrogimi klanami pomidzy nimi, przez otwart wojn, po przekupstwo za pomoc napojów alkoholowych. Operacje wojskowe, które zostay przeprowadzone gównie pod kierunkiem Cornelio Saavedra (chilijskiego onierza, który by wnukiem prezydenta z Pierwszego Komitetu argentyskiej autonomicznego rzdu , ustalone na koniec dnia 25 maja 1810 ), zakoczony cakowite zoenie Mapuche w 1883 roku. Cay proces otrzyma eufemistyczn nazw Pacyfikacja Araukania .

W grudniu 1866 r. chilijski kongres uchwali ustaw uznajc prawa wasnoci Mapuche do terytorium tubylczego i powoa komisj ekspertów Komisj ds. Osiedlenia Tubylców (po hiszpasku Comisión radicadora de Indígenos ) której misj byo jasne rozgraniczy rdzennych posiadoci. Zgodnie z tym prawem kady grunt, na którym Mapuche nie byliby w stanie udowodni swojego prawa wasnoci, zostaby uznany za grunt opuszczony ( baldía ), a zatem wasno narodow zgodnie z artykuem 590 Kodeksu Cywilnego z 1857 roku. zgodnie z postanowieniami ustawy z 1866 r. prawo wasnoci nie bdzie uwaane za ustanowione do dnia po zwycistwie wojskowym pastwa chilijskiego w 1883 r., to znaczy po militarnym zajciu przez pastwo terytorium Mapuche, w wyniku czego wikszo gruntów zostaa uznana przez pastwo za podatkow (wasno narodow), wbrew znaczeniu jego wasnego ustawodawstwa, pastwo w ten sposób masowo lekceway prawa wasnoci Mapuche. W rezultacie Mapuche, którzy wczeniej posiadali okoo 10 milionów hektarów , teraz musieli przetrwa na zaledwie 500 000  hektarów, czyli tylko 5% ich dawnego terytorium. Ponadto polityka kolonizacji ziem poudnia sprzyjaa uzurpacji wci wielu ziem, w tym ziem komunalnych uznanych za takie przez Títulos de Merced de la Comisión radicadora , co ostatecznie doprowadzio do cakowitej marginalizacji populacji Mapuche.

W odniesieniu do spoecznoci zaoonych dalej na poudnie na terytorium chilijskim, takich jak Lafquenches lub te na wybrzeu prowincji Arauco , Huilliches de Valdivia w prowincji Llanquihue i San Juan de la Costa (w pobliu Osorno). ), czy te z wyspy Chiloé , jeli mamy o nich niewiele informacji, wiemy z ca pewnoci, e ci pierwsi brali udzia w wojnie do mierci i buncie Mapuche z 1881 roku , cho w mniejszym stopniu. To mniejsze zaangaowanie tumaczy si w przypadku Huillichów wyobcowaniem w okresie kolonialnym, a wic przed niepodlegoci Chile, czci ich przodków po ustanowieniu wielkiej wasnoci ziemskiej (w formie hacjend ). na danym obszarze. Ta okoliczno, w poczeniu z zaistnia po powstaniu Republiki Chilijskiej, europejskiej kolonizacji (zwaszcza niemieckiej i austriackiej ) Llanquihue oraz zjawiskiem wzrostu i ekspansji miast i nowych skupisk ludnoci stworzonych przez Chile geneza kurczenia si terytoriów spoecznoci Huilliche i represjonowania ich populacji w kierunku stref pooonych wzdu wybrzea lub u podnóa kordyliery.

W Argentynie

Gówny artyku: Podbój pustyni .

Biorc pod uwag zaleno, e Mapuche utrzymywana od poowy XVIII ^XX  wieku z narodami zaoona we wschodniej czci Andów, cz wojsk Mapuche, którzy walczyli u boku onierzy gównie rojalistów postanowi, po niepodlego Chile, do emigracji do Pampean region Argentyny, gdzie reszta Mapuche ju wspóistniaa z Tehuelches i gdzie wówczas utworzono Konfederacj Boroask .

Póniej bracia Pincheira , którzy prowadzili w latach 1817-1832 rojalistyczny partyzant przeciwko chilijskim i argentyskim separatystom , bd podega grupy Boroan Mapuche i Araucanized Ranquel do przeprowadzania nalotów ( malones ) na wioski i posiadoci rolnicze pooone na przygranicznych obrzeach , najazdy, które spowodoway wiele ofiar miertelnych i podczas których brali jeców i kradli bydo, które nastpnie pchali drog rastrillada grande (lub Camino de los Chilenos ) i przez przecze kordyliery, a do Chile, w intencji handlu w tym kraju, za porednictwem Pehuenczów (którzy dowodzili przeczami andyjskimi), tym bydem gównie na bro lub napoje alkoholowe.

W Argentynie, Mapuches i Pampean araucanisés lub mapuchisés zostay ostatecznie przedoone przez pastwo za porednictwem kilku argentyskich najazdów wojskowych na poudnie od Rio Salado od poowy XIX ^th  wiecznym kulminacyjnym bdzie kampania nazywa podboju Pustynia (1879 i 1881) - termin "pustynia" jest uywany w tym przypadku na okrelenie caego rozlegego obszaru pod rdzenn dominacj, obejmujcego wszystkie obecne prowincje argentyskiej Patagonii, ca prowincj La Pampa , poudniow cz San Luis , poudniowa poowa Mendozy , a take cae wntrze prowincji Buenos Aires pooonej na poudnie od rzeki Salado. Kampania ta, prowadzona przez generaa Julio Argentino Roca i prowadzona w tym samym czasie co tak zwana pacyfikacja Araukania w Chile, bya bardzo szkodliwa dla Mapuche, który poniós cakowit klsk. Ten sukces militarny bdzie jednym z powodów wyboru Roca w nastpnym roku, w 1880 roku, na stanowisko Prezydenta Narodu Argentyskiego .

Podbój pustyni poprzedzia seria kilku innych kampanii wojskowych przeciwko pustyni podejmowanych przez kolejne rzdy niepodlegej Argentyny, w tym kampania Juana Manuela de Rosasa z 1833 r., która umoliwia ucieczk wojskom argentyskim. rzek Río Negro i Río Limay , w tym obszar Valcheta  ; ale duga wojna domowa w Argentynie spowoduje, e Mapuche odbuduj si, tak e w 1870 Mapuche mog poprowadzi swoj grabie w bezporednie ssiedztwo miast Mendoza , San Luis , Rio Cuarto , a take na poudniu prowincji Santa Fe i znaczn cz prowincji Buenos Aires, zbliajc si do stolicy zaledwie 70 km .

XX ^p  wieku do chwili obecnej

Odzyskiwanie Mapuche w Chile do czasu nadejcia rzdów wojskowych

Ponisze pokolenia Mapuche doprowadzi do rónych organizacji, takich jak Corporación Araucana przez Venancio Coñoepán , w Federación Araucana przez Aburto Panguilef, w Sociedad Caupolican i Unión Araucana Antonio Chiwailaf. Jeli te organizacje z Mapuche broni odmiennych punktów widzenia, od tradycjonalizmu po asymilacyjny katolicyzm, wszystkie jednak podzielaj pragnienie odzyskania uzurpowanych ziem, aby móc zachowa wasn kultur. W ten sposób ruch Mapuche wkroczy na chilijsk aren publiczn, mieszajc si z polityk i jej partiami, cho przez cay czas zachowujc swoj specyfik. Proces ten osign swój szczyt na przeomie lat 60. i 70. XX wieku.

Prezydent Chile Salvador Allende (1970-1973) witajcy grup kobiet z Mapuche.

W midzyczasie due warstwy spoeczestwa chilijskiego opowiedziay si przeciwko utrzymaniu status quo w odniesieniu do sytuacji tubylców, co pozwolio Mapuche wysuwa, a nawet skonkretyzowa swoje roszczenia do ziemi. Tak wic w 1969 roku w prowincji Cautín bylimy wiadkami pierwszego zawaszczenia ziemi przez Mapuche, wydarzenie nazwane el Cautinazo .

Wraz z procesem reformy rolnej zainicjowanej przez rzd Salvadora Allende , kilka spoecznoci Mapuche byo skonnych do radykalizacji i rozpoczcia bezprecedensowej operacji rekultywacji gruntów, na uboczu programów rzdowych. Okoo 1972 roku wielcy waciciele ziemscy dotknici tymi akcjami zorganizowali si w komitety odzyskiwania ( komitety retoma ) i grupy paramilitarne , które rzd zlikwidowa na podstawie ustawy o bezpieczestwie pastwa z 1958 roku.

Pod rzdami wojskowymi i porozumieniem Nueva Imperial

Dyktatura wojskowa bdzie nieugity w Araucania, gdzie setki ludzi znikny lub zostay torturowany. Jednak organizacje zrobiy ich ponowne pojawienie si w 1978 roku w odpowiedzi na dekret n ^°  2568 w sprawie zniesienia formy prawnej wspólnej wasnoci gruntu, który by ostatnim bastionem waciwoci Mapuche i obejmowaa jako rozpoznawania swoich pasaerów. W ten sposób ujrzay wiato dzienne, wspierane przez Fundación Instituto Indígena diecezji Temuco, orodki kulturalne Mapuche nazwa, która pozwolia z wiksz pewnoci unikn przeladowa ze strony dyktatury które póniej (1981) ustpiy miejsca organizacji Ad Mapu , z którego rozwin si inne organizacje.

Jednak genera Pinochet cieszy si poparciem niewielkiej czci Mapuche. W 1989 roku spotka si z grup Mapuche nalec do Rad Regionalnych, która nazwaa go Gran Cabecillo (Wielki Wódz, Futa Lonco w jzyku Mapuche). Na dyplomie z dnia 20 lutego czytamy: Komitet Generalny loncos i Caciques Nueva Imperial i 30 gminach IX ^th regionie od Araucania, zgodzi si mianowa Ulmen Futa Lonco JE Prezydent Rzeczypospolitej, kapitan ogólne Augusto Pinochet Ugarte .

Ponownie w 1989 roku Ana Llao ze spoecznoci Ad-Mapu , wraz z przywódcami kilku innych organizacji Mapuche, spotkaa si w Nueva Imperial z kandydatem koalicji opozycji (zwanej Concertation des Parties pour la democratie ), Patricio Aylwinem Azócarem . Podczas tego parlamentu uzgodniono, e pastwo chilijskie przyzna konstytucyjne uznanie praw gospodarczych, spoecznych i kulturalnych ludnoci rdzennej, e Specjalna Komisja zostanie powoana wspólnie z organizacjami rdzennymi w celu przygotowania projektu ustawy rdzennej. W zamian organizacje tubylcze zobowizay si nie zbacza ze cieki instytucjonalnej, aby speni swoje dania.

Stosunki z wadzami Koncernu

Konflikt leny

Na pocztku lat 90., kiedy demokracja zostaa wanie czciowo przywrócona, proniepodlegociowa organizacja Consejo de Todas las Tierras (lub Aukiñ Wallmapu Ngulam , Rada Wszystkich Ziem, w skrócie AWNg) przeprowadzia kilka nielegalnych okupacji symbolicznych przodków Mapuche. grunty nalece do prywatnych wacicieli. W odpowiedzi rzd zada zastosowania ustawy o bezpieczestwie pastwa , co doprowadzio do skazania 141 Mapuche i zawieszenia ich praw politycznych.

W 1993 roku zostaa zatwierdzona ustawa nr  19.253 ^o nazwie Rozwój Aborygenów . Nowy system legislacyjny ustanowiony przez t ustaw by wdraany przy wspópracy gównych urzdników Mapuche, a do nowego kryzysu w 1997 roku. Firma Endesa España rozpocza budow drugiej elektrowni wodnej w miejscowoci Alto Bío Bío (pod nazw elektrownia wodna Ralco ). W Quintremán siostry jak równie inne Mapuche-pehuenches rodzin zamieszkaych na obszarze zagroonym odmówi opuszczenia ich ziemi, pozwalajc si do nowych przepisów, które wymagane zezwolenie od Narodowego Corporation for Pozyskanie Rozwoju (po hiszpasku Corporación Nacional de Desarrollo Indigena , akronim CONADI) moliwo wywaszczania rdzennych ziem. Po odmowie zatwierdzenia przez ten organ rzdowy przedmiotowego wywaszczenia, uwaanego za naruszajce prawa Pehuenczów, prezydent Eduardo Frei odwoa dyrektora CONADI, a take zawiesi organ ochrony rodowiska, który równie sprzeciwia si megaprojektowi, tak aby tysice hektarów ziemi i wite miejsca ludu Mapuche-pehuenche zostay pochonite przez autorytarn decyzj.

W tym samym czasie w dolinach centralnych rozpocza si eksploatacja plantacji lenych, które rozwiny si w poowie okresu rzdów wojskowych, na ziemiach, które zostay odzyskane przez Mapuche pod przewodnictwem Allende, ale które nastpnie przeszy do rce grup ekonomicznych. Zarówno interesy duych firm eksploatujcych plantacje lene na terytorium Mapuche, strach przed rolnikami, którzy posiadaj ziemi uwaan za uzurpowan przez spoecznoci Mapuche, jak i odrodzenie przemocy pod koniec lat 90. na tym obszarze, skoniy Senat Chile do wyraenia w raporcie , jego zaniepokojenie powanym zagroeniem pewnoci prawa w strefie konfliktu ( S 680-12 ). Jednak obiektywizm tego raportu zosta zakwestionowany, poniewa zawiera on owiadczenia ponad 15 poszkodowanych rolników, ale tylko od jednego przedstawiciela Mapuche, oprócz tego, e nie zbadano dalej przyczyn konfliktu.

Dziaacze Mapuche zginli w starciach z chilijsk policj w 2000 roku.

Podczas gdy interesy Japonii i Szwajcarii s obecne w gospodarce araukaskiej, dwie gówne firmy lene s jednak chilijskie. W przeszoci firmy te obsadziy tysice hektarów nieendogennymi gatunkami, takimi jak sosna Monterey , daglezja i eukaliptus , zastpujc je tu i ówdzie istniejcymi lasami Valdivian , chocia ta zamiana nie zwraca obecnie na siebie uwagi.

Chile eksport tarcicy do Stanów Zjednoczonych , z drewna w prawie caym regionie poudniowym, o rocznej wartoci okoo 600 milionów dolarów . Amerykaskie stowarzyszenie na rzecz ochrony rodowiska Forestethics prowadzio midzynarodow kampani, w wyniku której sie Home Depot i inni gówni importerzy drewna zgodzili si zrewidowa swoj polityk zakupow, aby zapewni ochron lasów endogenicznych w Chile. Niektórzy przywódcy Mapuche wyrazili yczenie, aby lasy byy bardziej energicznie chronione.

W 2009 roku Chile ten Wejcie w ycie, dwadziecia lat po jego ogoszeniu przez Midzynarodow Organizacj Pracy , w konwencji n ^o,  169 dotyczca rodzimych i plemiennej . Powinno to doprowadzi do szeregu reform prawnych , w szczególnoci w kodeksach wody , mineraów , ryboówstwie i koncesjach na energi elektryczn (patrz Gospodarka Chile ).

Demonta CAM i hartowanie protestu spoecznego Mapuche

Na niektórych obszarach Mapuche, w szczególnoci w pónocnych sektorach regionu Araukania , w okolicach Traiguén i Lumaco, trway spory o grunty i gwatowne starcia . W 2003 roku, próbujc rozwia napicia, Comisión Verdad Histórica y Nuevo Trato (Komisja Prawdy Historycznej i Nowego Traktatu) wydaa raport wzywajcy do drastycznej zmiany w traktowaniu rdzennych mieszkaców Chile, w tym ponad 80% to Mapuche . Wród zalece tego raportu znajduje si formalne uznanie praw politycznych i terytorialnych ludów tubylczych, a take promowanie ich tosamoci kulturowej.

Za rzdów Ricardo Lagosa (2000-2006) reakcja pastwa na konflikt w Mapuche przebiegaa dwoma gównymi drogami: z jednej strony poprzez egzekwowanie prawa przeciwko nielegalnym i brutalnym dziaaniom aktywistów z Mapuche, które osigny najbardziej krytyczny punkt w 2002 roku kiedy podczas nielegalnej okupacji ziemi w gminie Ercilla ( prowincja Malleco ) mody komunero Alex Lemun Saavedra straci ycie w wyniku akcji chilijskich karabiczyków , którzy uyli karabinów bojowych naadowanych oowianymi kulami ; Z drugiej strony, za porednictwem operacji wywiadowczej o nazwie Operación Paciencia skierowany od Podsekretarza Wewntrznych przewodnictwem Jorge Correa Sutil i tendencj do katalogowania Coordinadora de Comunidades pl conflicto Arauco-Malleco jako terrorystycznej organizacji , a jako taki make podlega oskareniu, a jego przywódcy podlegaj karze pozbawienia wolnoci. Paradygmatycznym przykadem takich wyroków bya tak zwana sprawa Loncos, w której skazano dwóch loncos, Pascuala Pichuna i Aniceto Norina, na pi lat i jeden dzie wizienia za zagroenie ogniem terrorystycznym oraz sprawa Puluco. -Pidenco , gdzie czterech komunerów zostao skazanych na 10 lat i jeden dzie wizienia za poar terrorystyczny.

Wyroki te zostay potpione przez Organizacj Narodów Zjednoczonych (ONZ), za porednictwem Specjalnego Sprawozdawcy ds. Ludnoci Rdzennej Rodolfo Stavenhagena oraz przez inne organizacje, takie jak Amnesty International , które potpiy te wyroki jako wtpliwe z prawnego punktu widzenia. Fakty zostay ujawnione i zoono skarg do Midzyamerykaskiej Komisji Praw Czowieka (IACHR), w szczególnoci za naruszenie prawa do rzetelnego procesu sdowego, zapisanego w Midzyamerykaskiej Konwencji Praw Czowieka; IACHR uzna skarg za dopuszczaln.

W marcu 2007 r. Komitet Praw Czowieka ONZ , organ odpowiedzialny za monitorowanie stosowania Midzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. , równie potpi w uwagach doczonych do raportu w sprawie Chile kryminalizacj praktyk wymierzonych przeciwko ruchowi spoecznemu Mapuche. wymagajce chilijski rzd zmieni prawo n ^o,  18,314, zwane prawo antyterrorystyczne . Ponadto, odnoszc si do artykuów 1 ^st i 27 Paktu, Komitet powiedzia lament, e stary land nadal by zagroone z powodu ekspansji wyrbu oraz z powodu duych projektów infrastrukturalnych i produkcji energii, i przypomnia, e Chile mia umieci ca swoj uwag, e negocjacje z rdzennych spoecznoci doprowadzi do znalezienia rozwizania, które szanuje prawa ldowe tych spoecznoci, zgodnie z art 1 ^st ustp 2 i 27 paktu, a do tego, aby przyspieszy procedury, tak aby te rodowy ziemie zostay uznane i naleycie wytyczone; Podobnie wezwa pastwo chilijskie do skonsultowania si ze spoecznociami tubylczymi przed udzieleniem licencji na gospodarcz eksploatacj kontrowersyjnych ziem oraz do upewnienia si, e proponowana eksploatacja w adnym wypadku nie narusza praw uznanych w pakcie. W 2004 r. Komitet Praw Gospodarczych, Spoecznych i Kulturalnych poczyni ju podobne uwagi.

W marcu 2006 roku czterech z dziewiciu winiów Mapuche skazanych na mocy ustawy antyterrorystycznej rozpoczo bezterminowy strajk godowy , który trwa 62 dni bez uzyskania zgody rzdu Michelle Bachelet na zmian kontrowersyjnego wyroku wydanego za rzdów jej poprzednika. .

W 2007 roku wiele grup Mapuche nie zrezygnowao z roszcze do ziemi, a wiele ich organizacji domagao si autonomii dla swoich terytoriów, decentralizacji ich ziem i lepszej reprezentacji politycznej. W padzierniku 2007 r. mia miejsce kolejny strajk godowy, który zakoczy si bez zgody rzdu chilijskiego nawet na zasiadanie przy stole negocjacyjnym, o który prosili strajkujcy.

W 2008 roku, kiedy Michelle Bachelet piastowaa urzd gowy pastwa, Matías Catrileo , urodzony 11 wrzenia 1985 roku, student agronomii , Chilijczyk pochodzenia Mapuche, zgin 3 stycznia 2008 roku, gdy kula z pistoletu karabin maszynowy Uzi trafi w plecy i przebi puco. Matías Catrileo by zamieszany w nielegaln okupacj prywatnej ziemi, któr spoecznoci Mapuche uznaway za terytorium przodków, co skonio policj do interwencji. W wyniku tych wydarze strzelec rzekomo odpowiedzialny za zabójstwo zosta uwiziony na czas trwania ledztwa sdowego. Krytyka bya wyrównana wobec prokuratora wojskowego odpowiedzialnego za przeprowadzenie dochodzenia, José Pinto Aparicio, ten ostatni jest tym samym, który skierowa ledztwo w sprawie zabójstwa Alex Lemun w 2002 roku, to przestpstwo, które poszo bezkarne. Ten sd wojenny majcy w rzeczywistoci wyda zwolnienie w 2004 roku.

Chilijska policja równie czasami stawiaa faszywe oskarenia przeciwko dziaaczom Mapuche.

Dochodzenie prawa do samostanowienia

Gdyby imperium hiszpaskie nie zdoao skutecznie zaj caego terytorium zamieszkanego przez Mapuche (albo Araukanów), niepodlege pastwa zrodzone z rozpadu tego imperium po hiszpasko-amerykaskiej wojnie o niepodlego , podobnie jak Chile i Argentyna, kilkadziesit lat póniej, dziki kampaniom militarnym - Pacyfikacji Araukanii w Chile i Podbojowi Pustyni w Argentynie - zdoali umocni swoj suwerenno nad wszystkimi terytoriami, które odziedziczyli po Woszech, Hiszpanii i zepchn Mapuche do redukcji po stronie chilijskiej i rezerwy po stronie argentyskiej.

W XXI ^th  century, chocia pojawia si w duej mierze ludno miejsk Mapuche, zachowuje te same linki w czasie z jego spoecznoci pochodzenia, zachowuje swoje roszczenia terytorialne i domaga si uznania swojej cywilizacji.

Kilka organizacji Mapuche prosi o uznanie prawa Mapuche do samostanowienia , które, jak twierdz, naley do nich jako ludu, zgodnie z Kart Organizacji Narodów Zjednoczonych . Poprzez przyjcie Deklaracji praw ludów tubylczych przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 13 wrzenia 2007 r. spoeczno midzynarodowa wyranie uznaa status ludów tubylczych jako narodu, co potwierdzi ju Specjalny Sprawozdawca ONZ. Alfonso Martínez, który w badaniu, do którego zosta zlecony przez t midzynarodow organizacj, utrzymywa, e nie móg znale wystarczajcego argumentu prawnego dla idei, e tubylcy mogliby by chronieni. straci swoj midzynarodow rdzenn osobowo jako narody/ludy. . Ludno rdzenna ju cieszy si reprezentacj w Organizacji Narodów i Narodów Niereprezentowanych (UNPO).

Bez wzgldu na rónice midzy rónymi frakcjami Mapuche w zakresie danej autonomii i danych korzyci, wikszo organizacji Mapuche dobrowolnie przyja, dla ich samostanowienia, to, co uzyskali w szczególnoci Eskimosi na Grenlandii od lat 90., oraz dy do czego podobnego, albo odwoywa si do korzyci, jakie rdzenni mieszkacy Boliwii otrzymali po wyborze Evo Moralesa , prezydenta Ajmara .

Ponadto niektóre organizacje z Mapuche, w szczególnoci Wallmapuwen , nawizay powizania z Bloque Nacionalista Galego (BNG) oraz z Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) i proponuj utworzenie w Chile repliki hiszpaskiego systemu wspólnot autonomicznych oraz zawrze w konstytucji uznanie ludów tubylczych, podobnie jak uznanie administracji regionalnych i jzyków w Hiszpanii .

Sprawa Mapuche odbia si równie echem w wiecie kultury nie-Mapuche, jak w przypadku aresztowanego pisarza internacjonalisty Asela Luzarraga lub dokumentalisty Eleny Vareli, która po okresie zatrzymania bya nadzorowana. , traktowanie, które w oczach dziaaczy Mapuche jest czci ofensywy pastwa chilijskiego, majcej na celu zdawienie gosów bronicych tych rdzennych mieszkaców.

Kultura

Cywilizacja Mapuche to kultura z ustn tradycj . Zachowaniami spoecznymi i religijnymi rzdzi admapu (zestaw tradycji, praw, zasad prawa i dawnych norm). Jego idiom to mapudungun , jzyk aglutynujcy, który do tej pory (2017) nie móg by w zadowalajcy sposób powizany z adnym innym idiomem. W dziedzinie sportu, Mapuche tradycyjnie uprawiaj chueca , sport przypominajcy hokej  ; W przeszoci Huilliches w szczególnoci oddawali si równie linao , rodzaj piki pelota .

W kontekcie materialnego dziedzictwa kulturowego naley wymieni w szczególnoci sztuk tekstyln i wyroby ze srebra .

Organizacja spoeczna

Organizacja i struktura spoeczna Mapuche opiera si przede wszystkim na rodzinie i relacjach midzy rodzinami, rodzinie skadajcej si z ojca, jego ony (ów) i dzieci. Dominujc form pochodzenia jest linia patrylinearna , chocia istniej przesanki, e system pokrewiestwa móg by matrylinearny w czasach prekolumbijskich . Dzieci poczte przez ojca w innych kobietach, które nie byy uwaane za spokrewnione, nie byo wobec nich seksualnego tabu ; ta percepcja i postpowanie, na które zezwala, doprowadziy Hiszpanów do wniosku, e istnieje uogólniona praktyka kazirodztwa . Poligamia tradycyjne przestay dominowa we wspóczesnej Mapuche.

Zgrupowania rodzin poczone ze sob przez wspólnego przodka ( demy w sensie Murdocka ) tworz autonomiczne jednostki spoeczno-polityczne i nazywane s lofs , którego okrelenie czasami spotykamy wród historyków z wariantami lov , levo lub caví . Róne rodziny tworzce lof mieszkay w ssiednich rucasach (drewnianych domach) i pomagay sobie nawzajem. Kademu lofowi przewodniczy lonco (gowa w jzyku Mapudungun).

W czasie wojny Mapuche jednoczyli si w wiksze grupy zwane rehues , skadajce si z kilku lofów i odpowiadajce plemieniu. Kademu rehue dowodzi dowódca wojskowy zwany toqui . W czasach wielkich klsk, takich jak susza , epidemia , inwazja lub inne wielkie nieszczcia dotykajce znacznego obszaru, kilku buntowników poczyo si, tworzc grupy zwane aillarehues , których przywódc by mapu-toqui , szef wojskowy region w stanie wojny.

Te aillarehue musiay odgrywa wiodc rol, jeli chodzi o walk z Hiszpanami. Walka z hiszpaskimi konkwistadorami zmusia Mapuche do zawarcia sojuszy midzy kilkoma aillarehue . Grupy powstae w wyniku takich aliansów midzy kilkoma aillarehues okrelano mianem butalmapus lub okrg wojskowy. Szefowie butalmapus zostay wybrane przez toquis , a to najwyszy przywódca zosta nazwany przez Hiszpanów toqui Gran . W historii Mapuche istniay trzy gówne butalmapusy , a mianowicie:

• Mapu Lafken  : w regionie przybrzenym.
• Lelfun mapu  : w regionie równin.
• Inapire mapu  : w regionie precordillera .

W obecnej organizacji spoecznej Mapuche grupy skupiajce powizane rodziny i zaoone na tym samym okrelonym obszarze geograficznym nazywane s wspólnotami .

Rodzinny system zwyczajów i pokrewiestwa

Mapuche rodzina (koniec XIX ^th  wieku).

Rodzina Mapuche speniaa zasadniczo dwie funkcje: gospodarcz i kulturaln.

• W porzdku ekonomicznym przejawiaa si jako jednostka produkcji i konsumpcji. Wszyscy czonkowie penili funkcj gospodarcz, zrónicowan ze wzgldu na pe i wiek.
• Kulturowo, to w sferze rodzinnej modzi czonkowie rodziny byli socjalizowani i uczyli si kultury Mapuche, czynic ich wasnym tradycyjnym sposobem ycia.

Te dwa aspekty, ekonomiczny i kulturowy, nie byy jednak od siebie oddzielone, inicjacja kulturowa rzeczywicie odbywaa si w ramach procesu produkcji i konsumpcji i vice versa dlatego rozwój kulturalny jest nierozerwalnie zwizany z rozwojem gospodarczym .

Przekazywanie wiedzy kulturowej odbywa si w sferze domowej (od rodziców do dzieci, od dziadków do wnuków, od wujków i ciotek do siostrzeców i siostrzenic itd.) oraz poprzez praktyk: uczysz i uczysz si (chów byda, przygotowywanie jedzenia, robienie tekstyliów itp.) w momencie wykonywania czynnoci.

Zasady rzdzce yciem rodzinnym

• W patrylinearny system pokrewiestwa  : czonkowie rodziny s zjednoczeni wizami pokrewiestwa jako linia mskich przodków. Nazewnictwo relacji rodzinnych jest typu omaha .
• Maestwa mieszane  : szukali partnerów spoza wasnej grupy rodzinnej.
• Virilocal po godowy zamieszkania  : kobieta podya za mem do ostatniego miejsca zamieszkania.

Wierzenia i religia

Pogrzeb Mapuche w Concepción , okoo 1901-1903, z chemamull w rodku.

Rehue et canelo , wite symbole Mapuche.

Schematycznie religia Mapuche zbudowana jest na idei poczenia wiata duchowego ze wiatem namacalnym. Jej gównymi elementami s: szacunek dla wiata duchowego; kult duchów lub mitycznych przodków , zwanych pilans i wangulén (Antu, Kuyén itp.); kult duchów natury, zwany ngen  ; oraz relacje midzy ludem Mapuche i Ñuke Mapu ( ojczyzna ).

To, czy wiara Mapuche w wyszo i wszechmoc poprzedzajc ich kontakt z chrzecijastwem jest kontrowersyjna; w kadym razie, obecnie Mapuche wierz w Ngünechena ("wadc ludu", latynoskiego w Guenechén lub Ngenechén ) jako boga równowanego - lub synonimicznego - chrzecijaskiego Boga, ale boga, który naprawd mia przed chrzecijaskimi wpywami cechy staroytnych duchów indywidualnych i niezalenych. Dla Mapuche Ngünechen jest jednoczenie ojcem, matk, bratem i siostr; czczony jest take przyjaciel soca, który leczy choroby ludzi i gwiezdnych bóstw. Wschód i poudnie s wite dla Mapuche, poniewa z tych kierunków wiej korzystne wiatry, tak jak wity jest dla nich bkit nieba. wite zwierzta to konie, które s przeznaczone gównie do jazdy, ale które s zabijane i zjadane przy okazji wielkich uroczystoci, takich jak guillatún .

Huecuvus (z których moemy odnale równie pisownia huevuva , huecuvas , huecuve , huecufe lub wecufe ) jest w Mapuche mitologia ducha zego wysana ludziom przez boga Pillan; bdc w stanie wyglda jak trba powietrzna lub przybiera jakkolwiek inn form, prawdopodobnie przyniesie ludziom nieszczcia i przeciwnoci, takie jak choroby, ze zbiory, za pogoda i inne plagi. Zgodnie z powszechnym przekonaniem nic nie jest w stanie ochroni czowieka przed huecuvus .

Z drugiej strony mitologia Mapuche wyrónia si du liczb mitologicznych istot, takich jak chonchón i pó-mitycznych postaci, takich jak kalkus . Tradycja Mapuche zawiera równie mityczn relacj o stworzeniu ziem poudniowej czci Chile, a mianowicie histori Coi Coi-Vilu i Tren Tren (lub Ten Ten ).

Porednikami par excellence religii Mapuche s ngenpin , lub machi , i lonco , odpowiedzialni za kult i celebracj rónych rytuaów. Do najbardziej godnych uwagi rytuaów nale przede wszystkim guillatún , mieszany rytua adoracji i aprobaty, o duej rónorodnoci w zalenoci od terytorium, na którym jest celebrowany, o wyranie religijnym charakterze na obszarze prekordylierów i kordylierów. machitún , ceremonia kuracji i wróby .

Istnieje historia skadania ofiar z ludzi z dzieci wród Picunches pod dominacj Inków , a take winiów rytualnie zamordowanych podczas wojny Arauco lub podczas obrzdów ofiarnych majcych na celu uniknicie lub zakoczenie nieszczcia dotykajcego lud Mapuche. Ostatni przypadek, o którym wiemy, mia miejsce po trzsieniu ziemi w Valdivia w 1960 roku , najbardziej niszczycielskim, jakie kiedykolwiek zarejestrowali sejsmolodzy w Chile , kiedy w okolicach Puerto Saavedra , po fali pywowej nastpujcej po trzsieniu ziemi, machi podpalia i wrzuci do morza picioletnie dziecko.

Dzi Mapucze s w przewaajcej mierze wyznawcami wiary katolickiej (i w mniejszym stopniu ewangeliccy ), czy ich religia jest wytworem synkretyzmu, czy te wynika z bezporedniego nawrócenia po wpywach chrzecijaskich. Jednak w praktyce chrzecijastwo Mapuche bardziej przypomina pogastwo przesiknite elementami katolickimi, a klasyczne rytuay i machi (tradycyjni kapani i kapanki) nadal zajmuj tam centraln pozycj. 80 procent dzisiejszych machi to kobiety. W listopadzie 2007 zatwierdzono pierwsz beatyfikacj Mapuche, modego argentyskiego Ceferino Namuncurá (1886-1905).

Ceremonie i tradycje

Kultura Mapuche ma wiele ceremonii i tradycji, z których najbardziej znane to guillatún , machitún , llellipun , machiluwün , ngeykurewen i celebracja my tripantu . Trzy z nich zostan krótko opisane poniej.

• Guillatún ( ngillatun ), najwaniejszym rytuaów Mapuche, to ceremonia przebagalnej i dzikczynienia bóstwu. Wymaga miejsca specjalnie zaprojektowanego do tego celu, ngillatuwe . W centrum tej przestrzeni zainstalowano rehue (lub rewe , rodzaj otarza zoonego z pnia drzewa citego w stopniach i wbitego w ziemi), wokó którego zasiadaj uczestnicy. Ceremonia, która trwa co najmniej dwa dni, a maksymalnie cztery, ma na celu poproszenie Guenechéna lub innych duchowych istot o pobogosawienie ludzi deszczami, obfitymi plonami, zwikszonym inwentarzem i innymi przysugami w nadchodzcych latach, jednoczenie dzikujc im za ich bogosawiestwa z minionych lat; jednoczenie podczas rytuau dba si o to, aby trzyma z dala ze duchy. Podczas ceremonii odbywaj si tace, którym towarzysz modlitwy i skadane s ofiary, w szczególnoci w postaci ofiar ze zwierzt oraz darów z lokalnych owoców i muday (napój alkoholowy wytwarzany ze zbó). Troch guillatún jest obchodzony co roku due jeden raz na cztery lata okoo Boego Narodzenia . Guillatún ma równie wielkie znaczenie spoeczne, bdc rytuaem, który jednoczy spoeczno na kilka dni i podczas którego rodziny i znajomi szanuj si nawzajem, dzielc posiki, zazwyczaj kawaek misa (konia, wieprzowina, woowina lub baranina, gotowane lub z grilla) oraz kawaek iwi kofke , pieczywo smaone w koskim tuszczu. Nierzadko zdarza si, e rodzina zabija przynajmniej konia i wini, aby da jedzenie wszystkim gospodarzom i znajomym. Uroczysto czy elementy Europejskiego Nowego Roku z imponujcym pokazem tradycyjnej araukaskiej sztuki jedzieckiej: wznoszony jest rustykalny otarz, który jedcy coraz szybciej nios w uroczystej procesji, by zakoczy si w penym galopie. Ponadto skadane s w ofierze baranki, których krew wystawiana jest w misach ustawionych na otarzu jako ofiara dla bóstwa. Wreszcie szisza (rodzaj piwa zrobionego z kukurydzy lub jabek) jest spoywana w duych ilociach. Ta uroczysto równie zazwyczaj odbywa si na machi  ; on (lub ona) wspina si po stopniach rehue, które maj symbolizowa drabin prowadzc do nieba, po której urzdnik wznosi si w zawiaty, do bogów. Dotar do górnego koca rehue, zaczyna obraca si wokó wasnej osi, jednoczenie uderzajc w cultrún (bben), bez przerwy, a wejdzie w trans i ostatecznie upadnie na ziemi, gdzie pozostaje martwy. wiadomoci i ogasza, dowiedziawszy si od Boga, e jest zadowolony z ofiar i modlitw. Ten obrzd podróy w zawiaty, gdzie machi czasami towarzysz duchy pomocnicze i który odbywa si w stanie ekstazy, akty te dokonywane w wiecie duchów, wybór machi przez Boga, kilkuletni okres inicjacji , ksztat i znaczenie bbna oraz centralny symbol niebiaskiej skali tak mocno przypominaj szamanizm syberyjski, e niektórzy chcieli ustali rodzajowy zwizek midzy kultur Mapuche a szamanizmem; jednak najprawdopodobniej jest to tylko przypadkowa analogia, a postulacja zwizków homologicznych z cywilizacjami syberyjskimi jest dzi uwaana za czyst przypuszczenie.

Ceremonia machitún , grawerowana w Atlas de la historia física y politica de Chile przez Claude'a Gay'a .

• Celem machitún (lub machitun ) jest wyleczenie chorej osoby. Podczas tej ceremonii przywouje si przodków, którzy w wierze Mapuche opucili wiat ziemski dla wiata duchowego i posiadaj sztuk diagnozowania dolegliwoci i dolegliwoci. Rytua obejmuje machi , który na pocztku ceremonii wspina si po siedmiu stopniach rehue i umieszcza licie cynamonu , wite drzewo Mapuche, aby je nastpnie spali. Na dwik cultrún modli si i piewa z pacjentem, a wejdzie w stan transu ( küymin ), pozwalajc mu na nawizanie komunikacji z duchami i usyszenie, jak ujawnia przez nie przyczyn pacjenta. choroba, która w przekonaniu Mapuche polega na jakim zym zaklciu lub wystpku, a take na wyleczenie, które na ogó bdzie polegao na podawaniu naparów, specyficznych dla kadej choroby. Przez wikszo czasu ceremonia odbywa si w ruca (domu) pacjenta iw obecnoci jego bliskich. Machi jest wspomagana przez pomocników ( dungumachife ) odpowiedzialny za tumaczenia jego sów, a przez innych akolitów odpowiedzialnych za wypdzenia zych duchów zaangaowanych w leczonej choroby. Po ujawnieniu pochodzenia choroby, a nastpnie usuniciu tej choroby z organizmu pacjenta, przygotowywane jest lekarstwo na bazie zió leczniczych , uzupenione innymi metodami leczenia.
• Mamy Tripantu ( odcie Tripantu w hiszpaskiej transkryptu lub wiñoy Tripantu ) to wito nowego roku Mapuche. Jej data wyznaczona jest na przesilenie zimowe (pókula poudniowa), midzy 21 a 24 czerwca, tak aby o wicie 24 czerwca rozpoczyna si kolejny cykl ycia w wiecie Mapuche i na matce ziemi. Jest to na ogó dzie spotkania, harmonizacji i równowagi midzyludzkich relacji. Powszechn tradycj tego wita jest kpiel o wicie w rzece lub jeziorze w celu oczyszczenia si.

Konstrukcje i rzeby

Mieszkanie

Dom Mapuche ( ruca ), na fotografii z 1930 roku.

Tradycyjnym miejscem zamieszkania Mapuche jest ruka (lub ruca w hiszpaskiej transkrypcji), do dua konstrukcja o powierzchni od 120 do 240 metrów kwadratowych, skadajca si z ceglanych cian , desek lub bambusa , wyoona odygami motka wewntrz. Od wewntrz wzmocnione s drewnianymi filarami, które podtrzymuj dach z szuwarów lub trawy podobnej do paja brava . Zwykle s bez okien; jedyne wejcie, skierowane na wschód, pozostaje otwarte, ale jest osonite przed promieniami sonecznymi ramad (baldachimem) utworzonym z palików podtrzymujcych oson z gazi. Inynier Gustave Verniory , zatrudniony przez rzd chilijski do pomocy przy budowie linii kolejowych, a który spdzi dziesi lat w Araucania pod koniec XIX ^-go  wieku, zaprzyjani si z cacique (poligamicznych), a zatem mog odwiedzi jego Ruca , wntrze które opisa w swoich pamitnikach w nastpujcy sposób  :

Podoga jest brudna. Dno chaty podzielone jest trzcinowymi przegrodami na cztery przedziay o szerokoci okoo trzech metrów i dwóch gbokich, dwa po prawej, dwa po lewej, wychodzce na centralny korytarz; jest to mniej wicej ukad angielskiej stajni.
Porodku trzech z nich, otoczone krgiem kamieni, znajduje si palenisko, w którym pod popioem tli si ogie; brakuje go w czwartym. Z wyobrae, które ju nabyem na temat ycia Indian, wnioskuj, e kacyk ma trzy ony [].
W tych prywatnych mieszkaniach nie ma innych mebli ni maeskie oe z desek, stojce na wysokoci stopy nad ziemi, szerokie na trzy stopy i pokryte kouchami, oraz inne prycze z naoonych na siebie skór lub somy na pododze dla czonków rodziny. Z przegród wisz ubrania.
W przedniej czci chaty brak mebli, poza kilkoma pniakami i skórkami porozrzucanymi gdzieniegdzie. Na drkach tworzcych ram i dzwon wisz róne artykuy: pczki kolb kukurydzy, worki z bydlcej skóry spuchnitej pszenic, skóry z gowy konia lub cielcia zawierajce jajka, ciekawy worek mki z wszytego skóra modego cielcia i, co mnie najbardziej uderza, garnki z utwardzonych krowich wymion.
Na kwadratowym pniu ustawionym wzdu jednej ze cian uoono wiele sprztów domowych: dzbany z terakoty, drewniane miski, tykwy i wydrone tykwy wszelkich ksztatów, gliniane dzbany, due muszle, mae rzeczne suce jako yki. Obok due drewniane koryto z zapasem wody. W jednym kcie wócznia kacyka, wielka maczuga z twardego drewna, siodo, lasso, trutruca lub wielki róg, by okrzykn zgromadzenie plemienia. "

Konstrukcje otarzowe i grobowe

Wielko chemamüll , pomnik nagrobny Mapuche, obok osoby.

• Wan struktur rytualn jest rewe ( rehue , w pisowni hiszpaskiej; wymówi réwé ), wity otarz uywany przez Mapuche w wielu ceremoniach. Jest to pie drzewa o wysokoci okoo dwóch metrów, wbity w ziemi, mniej lub bardziej z grubsza wyrzebiony i nacity szeregiem stopni, po których machi wspina si do tyu podczas wit religijnych i na którym moe sta. Ruca (zamieszkania) o machi mog by uznane przez rehue który stoi w pobliu, w cieniu pachncych lici drzewa cynamonowego, witego drzewa.
• Na uwag zasuguj take drewniane posgi zwane chemamüll (z che , osoba i mamüll , drewno, czyli: drewno w ludzkiej postaci), sup nagrobny, który jest wznoszony na grobie zmarego pod koniec ceremonii. . Jest to pie, którego górna cz, doranie wyrzebiona siekier, przedstawia gow ubran w rodzaj cylindra.
• W 2007 roku amerykaski archeolog Tom Dillehay liczone okoo 300 grobowe kopce, zwane CUEL okoo Purén i Lumaco . Te stokowe sztuczne kopce, zbudowane z kamienia i bota, mog w niektórych przypadkach przekroczy 40 metrów wysokoci. Autor postawi hipotez, e na mulistej równinie Purén rozwinby si orodek ludnoci na tyle wany, by umoliwi budow pomników nagrobnych. Dillehay ledzi CUEL dwiecie lat wczeniej przyby, hiszpaski lub XIV ^th i XV ^th  stulecia. Spekuluje dalej, e te struktury mogy by wynikiem wpywów Inków lub ogólnie innych kultur centralnych andyjskich.

Matematyka

System liczbowy Mapuche jest dziesitny , z nazwami indywiduów dla nowych jednostek (w kolejnoci: Kine , epu , küla , Meli , Kechu , kayu , regua , pura , aylla ), dziesi ( m ), sto ( pataka ) i tysic ( warangka ) ), reszta liczb jest tworzona przez zoenie, za pomoc sum i mnoenia, gdzie nazwana jednostka po lewej stronie liczby wyszego rzdu mnoy j i jest do niej dodawana, jeli jest nazwana po prawej stronie. Na przykad kechu pataka küla mari küla reprezentuje 533 (5 x 100 + 3 x 10 + 3).

Wedug misjonarza Félixa de Augusta (1860-1935), Mapuche nie mia ustalonej metody operowania na uamkach zwykych i dziesitnych , wic autor musia dostosowa hiszpask terminologi do zastosowa Mapuche.

W XIX ^th  century, Claudio Matte w jego syllabary 1884 potocznie zwanego Silabario del ojo , powiedzia, e nie moe liczy Mapuche i uywali metafor wyrazi numerów, twierdz, e s pochodzenia zym przekona, które bd trwa przez dziesiciolecia.

[] prawo dotyczce obowizkowej edukacji podstawowej z 1928 roku zobowizao si do sformalizowania rdzennej pogardy wobec naszego narodu w odniesieniu do systemu liczbowego i liczenia, a pan Claudio Matte, wielki uczony uniwersytetu Chile, autor Silabario El Nuevo Método , powszechnie znany Silabario El Ojo , w cigu 50 lat podkrelono w lekcji n ^°  21, pod tytuem Los Indios Mapuche nr Säben CONTAR tylko powiedzie sun mówi i powiedzie dwa mówi ptasia stopa. "

- Juan Ñanculef Huaiquinao, Centrum Dokumentacji Mapuche .

Sztuka tekstylna

Wstka mapuche z typowym wzorem gemila , bardzo podobnym do chacany .

Najstarsze dane o sztuce tkania w obszarach wysunitych na poudnie kontynentu amerykaskiego (czyli poudniowa cz pastw wspóczesnych Chile i Argentynie) zostay zebrane w cigu kilku archeologicznych miejsc , takich jak pitrén cmentarzach w pobliu miasta Temuco , stanowisko Alboyanco w regionie Biobío oraz cmentarz Rebolledo Arriba w prowincji Neuquén . Znaleziono tam dowody na istnienie tkactw obejmujcych skomplikowane techniki i projekty, datowane na okoo 1300-1350. Na podstawie tych i innych ustale mona byo ustali zwizek midzy rzemiosem wókienniczym rozwijanym na Araukanii a kulturami andyjskimi pónocy (dzisiejszy Ekwador i Peru ) i postulowano, aby tkaniny i tekstylia wytwarzajce wiedz dotarby do regionu Araucan poprzez kontakty i wymian z tymi odlegymi regionami.

Najstarsze dokumenty historyczne potwierdzajce istnienie sztuki tekstylnej w poudniowych rodzimych obecnych terytoriów argentyskich i chilijskich s przewlekymi odkrywców i osadników europejskich pochodzcy z XVI ^-tego  wieku. wiadectwa te pokazuj, e kiedy Europejczycy przybyli do regionu Araukania, tubylcy z tego obszaru byli ubrani w tkaniny wykonane przez nich samych z weny lam , które hodowali Mapuche. Nastpnie i po adopcji byda owczego przywiezionego przez Europejczyków, tubylcy zaczli hodowa te zwierzta i wykorzystywa ich wen do wyrobu swoich tkanin, a wena ta w duej mierze wypara uywanie sierci lamy. Pod koniec XVI, ^XX  wieku s owce hodowane i poprawi przez natywny uzyska silniejsz korpus i grubej weny i duej ni bydo wniesionych przez Europejczyków.

Wena barwiona barwnikami rolinnymi.

Gówny element ubioru by chamal , kwadratowy kawaek materiau, który mczyni przymocowane do pasa i którego nogi s owinite si jako spodnie, a który kobiety przymocowany do lewego ramienia z duym kokiem., Podczas gdy inny chamal dziaa jako spódnica. Do barwienia tych czci garderoby Mapucze uywali barwników glinianych lub rolinnych, których odcienie czyli i z którymi tworzyli wzory wiadczce o wielkim wyczuciu artystycznym. Ten podstawowy strój uzupeniay peleryny , opaski na gow, wstki na gow i pasek.

Mapucze krosna umieszcza si pionowo i skada si z czterech czci ramy z drewna, w celu podniesienia jednego osnow, drugi do wytworzenia osnowy, a transport i ostatni obsuguje nici podnoszenia paszczyzn acuchu. Z tej maszyny wywodzi si krosno chilote lub quelvo o wikszych rozmiarach i ukadzie poziomym.

Gospodarcze znaczenie tekstyliów

Tkaniny te zostay wykonane przez kobiety, które przekazyway swoj wiedz z pokolenia na pokolenie, zgodnie z tradycj ustn i przy uyciu imitacji gestów, zwykle w rodowisku rodzinnym. Kobiety obdarzone wielkimi umiejtnociami wókienniczymi byy bardzo cenione, a wrcz odgryway, poprzez rozwój ich tkanin, wan rol ekonomiczn i kulturow, dlatego mczyzna chcc polubi kobiet musia przynie duo wyszy spodni. jeli podana kobieta bya dobr tkaczk.

Obecnie (2017) wiele kobiet Mapuche nadal wytwarza tkaniny zgodnie ze zwyczajami przodków i przekazuje swoj wiedz w tradycyjny sposób, to znaczy w domu i rodzinie, od matki do matki, córki i babci do wnuczki . Ten sposób uczenia si opiera si na naladowaniu gestów i tylko w rzadkich przypadkach iw przypadkach cisej koniecznoci ucze otrzymuje wyrane instrukcje lub pomoc ze strony instruktorów. Wiedza jest zatem przekazywana w samym momencie tworzenia tkanek, a dziaanie i przekazywanie odbywaj si jednoczenie.

Wntrze i krosno, Chile.

W spoeczestwach andyjskich tekstylia miay due znaczenie i byy wytwarzane w celu uywania ich jako odziey, jako sprztu gospodarstwa domowego i schronienia, a take jako znaku prestiu. W XVI ^TH i XVII ^-tego  wieku, ostatnie tkaniny funkcyjne dotaro take w regionie Araucania, gdzie wedug kilku kronikarzy Chile, rodzime próby ubrania grab i tkanin jak hiszpaski trofeów wojennych, lub naby go za porednictwem swoich negocjacji z Hiszpanie. Ponadto ubrano ich w najlepsze ubrania, aby ciaa zmarych skadano w ich grobach.

Z drugiej strony dziaalno tekstylna pozwalaa na generowanie nadwyek, które mogy suy jako towar wymienny i napdza bardzo wany handel dla tubylców. Ilo pisanych siga XVI ^th  wieku pokazuj, e tkaniny byy przeznaczone do handlu wymiennego pomidzy rdzennych grup i, w wyniku kolonizacji europejskiej, pomidzy nimi i osadników. Dziki tym wymianom Mapucze mogli nabywa towary, których nie produkowali lub które szczególnie cenili, takie jak konie. Iloci tkanin produkowanych przez kobiety Mapuche w Araukanii i pónocnej Patagonii, a nastpnie sprzedawanych byy znaczne i stanowiy zasób gospodarczy o podstawowym znaczeniu dla rdzennych rodzin. Równie przed kolonizacj europejsk tkaniny wykonane przez Mapuche przestay by przeznaczone wycznie na uytek rodziny lub tylko rdzennych grup.

Do dzi tkaniny produkowane przez Mapuche s nadal uywane zarówno do uytku domowego, jak i do sprzeday lub wymiany lub jako prezent. Jednake, poniewa ju na pocztku XX ^th  wieku, kobiety Mapuche i ich rodziny ubiera si w ubrania z zewntrz i wykonane z materiaów pochodzenia przemysowego, a wród lokalnej produkcji tekstylnej, tylko poncza , paszcze, pasy i tamy s wci powszechnego uytku. Nawet dzisiaj dua cz produkowanych tkanin jest sprzedawana komercyjnie i w wielu przypadkach stanowi wane ródo dochodu dla rodzin.

Sztuce i ozdoby

Rysunek przedstawiajcy trapelacuch , srebrny ornament piersiowy tradycyjnie noszony przez kobiety Mapuche.

Srebro jest jednym z najbardziej obecnych aspektów materiau kultury Mapuche. To byo w drugiej poowie XVIII ^th  Silversmiths wiecznej Mapuche zotnicy zaczli produkowa czystego srebra w duych ilociach. Rozwój zotnictwa mona przypisa rozmowom w Quillín z 1641 r. i Negrete z 1726 r., które ustanowiy rozejm w dziaaniach wojennych midzy Hiszpanami a Mapuche i umoliwiy rozkwit handlu midzy Mapuche, obecnie uznawanym za niezaleny fakt, a kolonialnym Chile . W tym kontekcie rosncego handlu, Mapuche zacz póno XVIII ^th  century akceptowa patnoci w walucie pienidzy dla swoich produktów, które skaday si na ogó u byda i koni. Monety te, w kolorze srebrnym lub innym, uzyskane pod koniec negocjacji politycznych, posu jako surowiec dla zotników z Mapuche (w Mapudungun  : rüxafe ). Te wisiorki stary Mapuche srebra czsto zawieraj niestopionego kawaki wczone jako takie w klejnot, pomagajc wspóczesnych uczonych do tej pory obiekty. Wikszo hiszpaskich srebrnych monet pochodzia z kopalni Potosí w Górnym Peru .

Wielk rónorodno dzie szlachetnego srebra wród Mapuche tumaczy si tym, e przedmioty te miay suy w szczególnoci jako znak identyfikacyjny dla rónych reynma (rodzin), lof mapu (terytoria) oraz loncos (kacyków). ) i machis (kapani). Z biegiem czasu ozdoby ze srebra zmieniay si zgodnie z mod, ale niektóre podstawowe projekty zwizane z koncepcjami filozoficznymi i duchowymi przetrway upyw lat i nie ulegy wikszym zmianom. Te wite elementy, które przynosz podno i ochron, s podpor skodyfikowanego przekazu, który odnosi si do statusu spoecznego kobiety, która je nosi.

Aktywno zotnik i rónorodno artystyczn Mapuche osigna swój szczyt w kocu XVIII ^-go  wieku i pocztku XIX ^th  wieku. W XIX ^-tego  wieku, wszystkich gównych kacyk Mapuche byy w zasadzie co najmniej zotnictwo zotnik w jego dyspozycji. Kampania militarna 1869 prowadzona przez pastwa chilijskiego przeciwko niezalenym terytorium Mapuche spowodowa gód wród Mapuche zim tego roku, dodatkowo pogarsza epidemii ospy . Ta okoliczno sprawi, e niektórzy Mapucze sprzedaj swoje srebrne ozdoby w miastach Frontera (to znaczy pooonych na linii demarkacyjnej midzy terytorium przez nich posiadanym a terytorium pod chilijsk dominacj) w zamian za ywno. Wedug badacza Mapuche, Carlosa Aldunate'a, w 1984 roku wród jego wspóczesnych nie byo ju zotników.

Gustave Verniory podaje w swoich wspomnieniach krótki spis kobiecych ozdób Mapuche:

ony bogatego kacyka podróuj po sklepach jubilerskich. Najpierw s acuszki czce koce dwóch warkoczy, potem kolczyki wace czsto pó funta, potem naszyjniki, bransoletki, tiary, liczne piercionki, piercionki na kostk, wisiorki, a przede wszystkim szpilka [], okrga talerz wielkoci talerza tworzcego gow, z odyg o dugoci jednej stopy, cay w kolorze srebrnym; innym razem gowa jest ogromn kul. "

Jednak gówn ozdob kobiec jest wisior pektoraowy (to znaczy noszony na piersi jak saltire , trapelacucha w Mapudungun), który, jeli moe mie róny ksztat, to jednak najczciej przedstawia si jako zespó. trzech oddzielnych równolegych kolumn zbudowanych z prostoktnych pyt poczonych ze sob spaszczonymi srebrnymi ogniwami; na szczycie tych trzech kolumn, trzymajca je razem, znajduje si paska figura zoona z dwugowego ptaka, z rozpostartymi skrzydami, podczas gdy podstawa skada si z paskiego pókolistego lub trapezowego elementu, zakoczonego u dou ukadem wisiorków w postaci maych krków.

Muzyka

Tradycyjna muzyka

W przeciwiestwie do muzyki popularnej czy wieckiej, która jest bardzo modna i nie zostaa nagrana ani nagrana, muzyka religijna zachowaa si w ten sposób, e jest powtarzana ceremonialnie, identycznie, jak s. byy. pieni guillatúns (wród nich tayüfe , które towarzysz tacom choyke z pieniami ), które mona uzna za próbki tradycyjnej muzyki Mapuche. Ale s te pieni miosne, pieni do picia czy pieni przywoujce takie a takie wydarzenie w ojczynie lub tak wybitn osob. Piosenka Mapuche moe by piewana a cappella lub przy akompaniamencie jakiego ceremonialnego instrumentu muzycznego.

W arsenale instrumentów muzycznych Mapuche znajduj si instrumenty perkusyjne , takie jak cultrún , którego uycie jest wycznie rytualne, oraz cascahuillas , dzwonki przymocowane do kostek palców oraz instrumenty dte , takie jak trutruca , trzcina bambusowa z rogów na jej kocu, albo pifilca , aerofony z rodziny flety , bez skosu , podobny do gwizdka . Oryginalne urzdzenie jest trompe lub torompe An idiofony której jzyczek jest wykonany w drgania, a które stosuje si do garda i jamy ustnej w postaci brzmice pyty .

Aktualna muzyka

Do tych tradycyjnych instrumentów doczyy inne, takie jak akordeon i trbka w Araukanii oraz gitara i bombo w regionie Jezior . Wród wspóczesnych piewaków muzyki Mapuche warto wymieni w szczególnoci Beatriz Pichimalén , Aimé Paine i Nancy San Martín .

poezja wspóczesna

Lud Mapuche stworzy obszern literatur ustn , która sprzyjaa tradycyjnemu upodobaniu tego ludu do estetycznego posugiwania si jzykiem i przez okoliczno, e talent oratorski zosta tam podniesiony do rangi najwyszych kompetencji spoecznych. Gównymi formami tej opowieci s eew , rodzaj fabliau i nutram .

Kultura Mapuche jest tradycyjnie oparta na przekazie ustnym, ich literatura pisana jest stosunkowo nowa. Ci ludzie s zintegrowani z dominujcymi sposobami transmisji. Od XX ^th  century, wielu poetów Mapuche zdecydowa si przej z orality do pisania i tak zaczy si pojawia na etapie pisemnym literatury. Kilku z nich opublikowao swoje kolekcje w dwujzycznych wydaniach hiszpaskojzycznych - Mapudungun , ale gównymi cechami wikszoci tych autorów jest uycie jzyka ojczystego i obecno w ich pracach literackich toposów specyficznych dla grupy etnicznej Mapuche, takich jak odniesienia do rodowisko naturalne, symbolik Mapuche i kosmowizj. Wród tych pisarzy poeta Elicura Chihuailaf , autorka ksiki Sueños azules y contrasueños , profesja na Uniwersytecie Temuco , zdobya uznanie na poziomie latynoamerykaskim.

Wród wspóczesnych poetów Mapuche na uwag zasuguj:

• Lorenzo Aillapán (1940 -): poeta i muzyk, który okrela si jako üñümche , czowiek-ptaszek, poniewa jest w stanie zrozumie jzyk ptaków. Pracowa równie sporadycznie jako aktor.
• Emilio Antilef: dziennikarz i poeta.
• Elicura Chihuailaf (1952 -): jeden z najbardziej znanych poetów Mapuche. Jego twórczo wyrónia wykorzystanie elementów tradycyjnej symboliki, takich jak kult przodków i kolor niebieski. Przetumaczy na Mapuzugun dziea Pabla Nerudy i Víctora Jary .
• Rosendo Huenumán García (1935 -): poeta i kompilator poezji tradycyjnej. By czonkiem Komunistycznej Partii Chile do 1973 roku.
• Jaime Luis Huenún (1967 -): poeta Huilliche , take redaktor antologii innych autorów Mapuche.
• Leonel Lienlaf (1969 -): poeta otwarcie deklarujcy si jako poeta dwujzyczny; take muzyk.
• Eliana Pulkillanca (1963 -): poetka samouk lafkenche, z obszaru rdzennej spoecznoci Lonco Kashillahue z Piutril, San José de la Mariquina .
• Graciela Huinao (1956 -): poetka i gawdziarka z Huilliche , pierwsza kobieta Mapuche, która wydaa ksik.
• María Catrileo (1944 -): pisarka i nauczycielka jzyka angielskiego , mapudungún i hiszpaskiego na Uniwersytecie Poudniowego Chile .

Kuchnia Mapuche, praktyki ywieniowe

Ta sekcja jest pusta, niewystarczajco szczegóowa lub niekompletna. Twoja pomoc jest mile widziana! Jak zrobi

• Merken jest tradycyjnym elementem ywnoci Mapuche.

Etnoturystyka

Pod koniec XX ^th  wieku, niektóre spoecznoci Mapuche zaczy tworzy programy turystyki , a konkretnie z etno-turystyki , zwany Mapuche turystyka. Jest to cz nowego trendu turystycznego, który obejmuje nowy sposób podróowania i inny wybór miejsc docelowych, a którego praktycy powstrzymuj si od szkodzenia lokalnym kulturom, zmiany równowagi sprzed wieków, a nawet tysicleci, czy niszczenia naturalnych ekosystemów . W tym przypadku s to alternatywne formy rozwoju turystyki z poszanowaniem zasobów i spoecznoci lokalnych, w przekonaniu, e w ten sposób bdzie mona chroni i wzmacnia kultur i rodowisko wybranej destynacji turystycznej. Odpowiedzialna turystyka jest zdefiniowany jako podróy, który uwzgldnia naturaln, spoeczno-kulturowej, gospodarczej i politycznej cel, skupiajc si na zwikszeniu korzyci i minimalizacji negatywnego wpywu turystyki.

W tym duchu powstaa etnoturystyka na terenach zamieszkanych przez lud Mapuche. Pod tym wzgldem wyrónia si w szczególnoci ekoturystyka organizowana przez spoecznoci Huilliche, której efektem jest w szczególnoci udzia Huilliches w tworzeniu sieci parków lenych na obszarze morskim i przybrzenym Lafken Mapu Lahual , w prowincji Osorno w Chile, ale przybiera kilka innych form, takich jak turystyka przygodowa, agroturystyka , turystyka wiejska, turystyka ekologiczna, turystyka naukowa, turystyka historyczno-kulturowa i etnoturystyka. Celem tego ostatniego jest zachowanie tosamoci etnicznej oraz wzmacnianie i przekazywanie dziedzictwa kulturowego.

W Ameryce aciskiej kraje takie jak Peru , Boliwia , Meksyk i Nikaragua opracoway wiele dobrze rozwinitych programów na poziomie krajowym. Dla porównania, Chile jest wci w powijakach (2006), ale szybko si rozwija, po czci dziki Mapuche, chtnym do rewaloryzacji swoich korzeni i dzielenia si nimi z reszt wiata.

Synny Mapuche

• Galvarino
• Caupolican
• Lautaro / Leftraru
• Colocolo
• Juana Calfunao Paillaléf

Uwagi i referencje

1.   Resultados Censo 2017   , Narodowy Instytut Statystyczny Chile (dostp 9 czerwca 2018 r. )
2. National Institute of Statistics and Census (Argentyna), Censo Nacional de Población, Hogares y Viviendas 2010 (tom 1) , Buenos Aires,padziernik 2012( ISBN  978-950-896-421-2 , czytaj online ) , s.  281
3. Patricia Bravo,   ¿es una La pobreza infiltrada Pregunta alcalde mapuche de Tirúa   , Fina Revista Punto,1999(dostp 16 maja 2007 )
4. Municipalidad de Esquel,   Museo de Culturas originarias Patagonicas. Comunidad Nahuelpán. Estación del Ferrocarril   , Esquel (dostp 16 maja 2007 r. )
5.   Duga walka Indian Argentyny  , L'Humanité , Pary,3 stycznia 2001( przeczytaj online )
6. Jean Sellier, Atlas narodów Ameryki , wyd. Odkrycie 2006, s.  30 .
7. (Es) Carlos E. Cué,   Benetton y los mapuches, batalla sin fin en la Patagonia argentina   , El País , Meksyk,2017( przeczytaj online , dostp 8 maja 2018 r. )
8. María Eugenia Merino i Mauricio Pilleux,   El uso de estrategias semánticas globales y locales en el discurso de los chilenos no mapuche de la ciudad de Temuco  , Estudios filológicos , Valdivia, n ^o  38,2003, s.  111-119 ( ISSN  0071-1713 , OCLC  760403293 , odczyt online , dostp 24 sierpnia 2013 )
9. José Luis Saiz, María Eugenia Rapimán i Antonio Mladinic,   Estereotipos sobre los mapuche: su reciente evolución  , Psykhe , Santiago, tom.  17 N ^O  22008, s.  17-40 ( ISSN  0718-2228 , odczyt online , dostp 24 sierpnia 2013 )
10. Cristina Espinoza "  Mapuche en La Araucanía más syn económicamente Pobres  " La Nacion ,21 wrzenia 2010( przeczytaj online , skonsultowano 24 sierpnia 2013 r. )
11. María Eugenia Merino,   El discurso de la divercinación percibida en Mapuche de Chile  , Discurso y sociedad , tom.  1, N ^O  4,2007, s.  604-622 ( ISSN  1887-4606 , czytaj online , konsultacja 24 sierpnia 2013 )
12. Antonia Valencia,   Solo por ser indio  , La Nación ,28 listopada 2005( przeczytaj online , skonsultowano 24 sierpnia 2013 r. )
13. "  CASEN 2009. Encuesta de Caracterización Socioeconómica Nacional  " [ archiwum1 ^st grudzie 2015] , Santiago, Ministerio de Planificación. Gobierno de Chile,2009(dostp 24.08.2013 ) , s.  7, 13
14. Rodrigo Cerda,   Situación socialeconómica de los mapuche  , Puntos de referencia , Santiago, Centro de Estudios Públicos,2009( przeczytaj online , skonsultowano 24 sierpnia 2013 r. )
15. (es) Adalberto Salas, El mapuche o araucano: fonología, gramática y antología de cuentos , Madrid, Mapfre,1992, 398  s. ( ISBN  84-7100-441-0 ) , s.  30-32
16. Gilberto Sánchezem   ¿Como se autodenominaban Los mapuches Y Cómo llamaban Suelo noworodka (PATRIA Pais) y ni Lengua, durante la kolonia  », Historia indígena , Santiago, Departamento de Ciencias Historiques, University of Chile , n ^o  10,2007, s.  7-28 ( czytaj online , konsultacja 5 kwietnia 2017 r. )
17. María del Milagro Lee Arias wskazuje w swoim Breves notas de la etnohistoria del pueblo mapuche, e kiedy Pedro de Valdivia zaoy miasto Santiago 12 lutego 1541 r., rdzenne grupy, które zamieszkiway poudniowo-centraln cz terytorium, wówczas Nueva Extremadura n' nie byli waciwie Mapuche mówic, ale badaniami - czystymi ludmi, chilijskimi Indianami (Valdivia 1606) -. Grupy te Reche rodzi w procesie etnogenezy e reconfigure tosamoci etnicznej, obecny Mapuche w poowie XVIII ^th  century (okoo 1760). "
18. Fernando Zúñiga wskazuje na ten temat w przypisie do swojej pracy Mapudungun. El habla mapuche  : Pochodzenie starej nazwy Araucanos pozostaje przedmiotem kontrowersji. "
19. Adalberto Salas,   Mapuche o araucano (mapudungun)   [ archiwum1 ^st grudzie 2015] (dostp 23 sierpnia 2009 )
20.   Diego Barros Arana, Historia General de Chile. Rozdzia trzeci.  "
21. Fernando Zúñiga, Mapudungun. El habla mapuche , Santiago, Centro de Estudios Públicos,2006, 402  s. ( ISBN  956-7015-40-6 )
22. Willem Adelaar, Jzyki Andów , Cambridge University Press ,2004, 718  s. ( ISBN  978-0-521-36275-7 )
23. Alejandro Saavedra Peláez,   Notas sobre la población Mapuche rzeczywiste   , Minga Online ( UACh ) (konsultowane w 2009 r. )
24. "  Entrevista a la lider Mapuche Eugenia Calquín  " [ archiwum of9 kwietnia 2017 r.]
25. El genocidio burocrático, autorstwa Sabiny Bassani , Benedicto Melin, regionalny przewodniczcy wspólnot Mapuche w Chile, mówi o biurokratycznym ludobójstwie, poniewa wedug szacunków samych Mapuche jest to okoo 1 400 000 osób.
26. "  Los pueblos indígenas de Chile  "
27. "  INDEC: Encuesta Complementaria de Pueblos Indígenas (ECPI) 2004-2005 (Mapuche)  " [ archiwum9 kwietnia 2017 r.]
28. "  Postura mapuche frente a la incorporación de la variable indígena" en el Censo Nacional 2001, Puel Mapu  " [ archiwum9 kwietnia 2017 r.] ,Padziernik 2001
29. Teodora Zamudio,   La faktyczny situación poblacional de las comunidades indígenas   [ archiwum9 kwietnia 2017 r.] , Wydzia Prawa Uniwersytetu Buenos Aires,30 padziernika 2001
30.   Argentyna   [ archiwum z9 kwietnia 2017 r.]
31. Teodora Zamudio,   Derecho de los Pueblos Indigènes   [ archiwum of9 kwietnia 2017 r.] , Wydzia Prawa Uniwersytetu Buenos Aires,30 padziernika 2001
32. "  Equipo Nacional de Pastoral Aborigen - ENDEPA  " [ archiwum9 kwietnia 2017 r.]
33.   Raport Farna: sprawa Benettona-Mapuche   [ archiwum9 kwietnia 2017 r.]
34. Población y Desarrollo. Autonomía o Ciudadanía incompleta: el pueblo mapuche en Chile y Argentina , autorstwa Isabel Hernández, s.  18 ( szybki podgld )
35. "  Reflexiones metodológicas en torno a los censos de 1992-2002 y la cuestión Mapuche  "
36. "  Aborígenes andinos  "
37.   Cuadro 2. Población indígena o decadente de pueblos indígenas u originarios en viviendas specifices por sexo, según pueblo indígena. Razem del país. Rok 2010, s.  281 .  "
38. "  INDEC 2010. Oryginalne Pueblo. Region Noroeste Argentino.  "
39.   Historia de Los Toldos, plemi Coliqueo  
40. "  Mapuche pueblo  " [ archiwum z9 kwietnia 2017 r.]
41.   mapucz  
42. "  Mapuche pueblo (Neuquen)  " [ archiwum z9 kwietnia 2017 r.]
43. Strona w web.archive.org (wersja z 15 padziernika 2009 w Internet Archive )
44. "  Historia del Mapuche: el proceso de araucanización y la guerra contra el" Huinca ", por Gigliola Paschetta  "
45. "  http://www.eclac.org/publicaciones/xml/8/13108/lcl1935-p1.pdf  "
46. "  Mapa de las comunidades Mapuche de la provincia del Neuquén  " [ archiwum17 marca 2009]
47. Coordinadora del Parlamento del Pueblo Mapuche, Río Negro: Argentyna Indymedia
48. "  Primera asamblea de comunidades indigenas en Santa Cruz  "
49.   De reservas a comunidades: Procesos de visibilización de los pueblos originarios en la provincia de Santa Cruz (Argentyna). Mariela Eva Rodríguez1  » [ archiwum z9 kwietnia 2017 r.]
50.   Indymedia  
51.   Relevan a las comunidades originarias en territorio malargüino  
52. "  Infoleg. Resolución n ^O  115/2012. INAI  "
53. "  Infoleg. Uchwaa INAI 166/2014  »
54. "  RECA. Listado de Comunidades Aborígenes   , Rzd Prowincji Santa Fe
55. Armando Cartes Montory,   Arauco, matriz retórica de Chile: symbole, Etnía y nation  , Revista de Estudios Transfronterizos , tom.  XIII n ^O  2, lipiec - grudzie 2013 s.  191-214 ( czytaj online )
56. José Bengoa,   Historia del pueblo mapuche: (siglo XIX y XX)  
57. Jzyki Andów , Willem FH Adelaar & Pieter C. Muysken, Cambridge University Press 2004, s.  509 . ( ISBN  0-521-36275-X i 978-0-521-36275-7 )
58. "  Argentyna - Pueblos Originarios de la Pampa  " [ archiwum z1 ^st grudzie 2015]
59. "  http://www.slideshare.net/Culturasaavedra/lafquenche  "
60. "  http://www.australvaldivia.cl/site/edic/20040418033923/pags/20040418043711.html  "
61. "  http://www.economiaynegocios.cl/noticias/noticias.aspid=99465  "
62. "  El estudiante de Historia: El complejo Tehuelche 6 - Araucanización  "
63. Victoria Pedrotta & Sol Lanteri (kierunek),   La Frontera sur de Buenos Aires en la larga Duración   , Instituto Cultural de la Provincia de Buenos Aires. Dirección Provincial de Patrimonio Kultury Archiwum Histórico bonaerense "  D ^r Ricardo Levene  " (dostp 15 wrzenia 2017 )
64. Victoria Pedrotta,   Reandando los caminos al Chapaleofu: viejas y nuevas hipótesis sobre las construcciones de piedra del sistema de Tandilia   (dostp 15 wrzenia 2017 r. )
65.   http://www.museo.fcnym.unlp.edu.ar/articulo/2014/9/13/reunion_comunidades  
66. "  Strona na patagoniaaustral.idoneos.com  "
67. "  historia  " [ archiwum z1 ^st grudzie 2015]
68. "  Transformaciones étnicas  " [ archiwum z1 ^st grudzie 2015]
69.   Wycieczka po Argentynie  
70.   Los mapuche  
71. Pomidzy rzekami Limarí na pónocy i Choapa na poudniu, Mapuche dzielili terytorium z Diaguita .
72. "  Primera Parte  "
73. Roberto Chiapino,   El Kulturm   [ archiwum z1 ^st grudzie 2015] , bioetica.org,11 czerwca 2005 r.(konsultowane w 2009 r. )
74. Gabriel Salazar Vergara i Julio Pinto, Historia contemporánea de Chile II: Actores, identidad y movimiento , Santiago, LOM,Kwiecie 1999( ISBN  978-956-282-174-2 i 956-282-174-9 , czytaj online ) , s.  147
75. Francisco Rothhammer i Elena Llop, Poblaciones chilenas: Cuatro décadas de Investigaciones bioantropológicas , Santiago, Editorial Universitaria, SA,lipiec 2004, 1 ^st  ed. , 296  s. ( ISBN  956-11-1713-4 , czytaj online ) , s.  228
76. Reynaldo Mariqueo & Jorge Calbucura, "  La Nación Mapuche  " ,2002(konsultowane w 2009 r. )
77.   Pueblos aborígenes chilenos   (konsultowane w 2009 roku )
78. Antecedentes históricos y ambientales de Lumako y la identidad nagche
79. Portal a los Hielos Eternos,   Caleta Olivia. Comunidades Aborígenes. El Escenario y el Hombre   (konsultowane w 2009 r. )
80. Himno de la Provincia del Neuquén (Neuquén Trabun Mapu)  (es)
81.   Pueblos aborígenes chilenos   (konsultowane w 2009 roku )
82. "  El Kultur  " [ archiwum1 ^st grudzie 2015] (konsultowane w 2009 roku )
83. Ricardo E. Latcham, La organización social y las creencias religiosas de los antiguos araucanos , Santiago de Chile, Impr. Cervantes, 1924. czytaj online
84.   Mapahumano de Etnias, Pueblos y Culturas - mapahumano.fiestras.com   (konsultowane w 2009 r. )
85.   Mammul Mapu caza club   [ archiwum z1 ^st grudzie 2015] (konsultowane w 2009 roku )
86. Artyku o Geomiastach
87.   Nacion Mapuche - Pueblo Mapuche   (konsultowane w 2009 roku )
88.   Indígenas americanos: Explotación, genocidio y olvido   , Monografias.com (konsultowane w 2009 roku )
89. (es) Ricardo Latcham, Prehistoria Chilena ,1936( przeczytaj online )
90. "  Ricardo Eduardo Latcham  " , Memoria Chilena , Biblioteca Nacional de Chile (dostp 28 grudnia 2015 )
91. (es) Roberto Edelmiro Porcel, Problema indigenista , Buenos Aires, wyd. Edera,2011, 68  pkt. ( czytaj online ) , s.  16 i passim
92. Okres neolitu (1500 p.n.e.-1470 p.n.e.) charakteryzuje si produkcj ywnoci, aglutynacj siedlisk (wioski), obecnoci ceramiki i handlem towarami.
93. póno porednim okresem agroceramic rozciga si pomidzy 1500 BC. AD i 1470 AD
94. Chocia jego obszar najwikszej koncentracji znajdowa si w zlewni rzek Maipo i Mapocho .
95. (es)   La cultura y Aconcagua.Ambiente Placement   , Santiago, Museo Chileno de Arte Precolombino (dostp 19 grudnia 2017 )
96. (es) "Complejo Pitrén" (wersja z 7 czerwca 2012 r. w Internet Archive ) , Southern University of Chile
97. (i) Silvia Fuselli i in.,   Rónorodno mitochondrialnego DNA w Ameryce Poudniowej i historii genetycznej Andów górali   , biologii i ewolucji molekularnej , n ^O  20,10,2003, s.  1682-1691
98. (w) Moraga, ML, Rocco P. Miquel, JF, Nervi, F., Llop, E., Chakraborty R... & Carvallo, P.,   Polimorfizmy mitochondrialnego DNA w chilijskich populacjach aborygeskich: implikacje dla ludnoci poudniowego stoka kontynentu  " , American Journal of Physical Anthropology , n ^o  113 (1),2000, s.  19-29
99. (es) Horacio Zapater i Horacio Zapater Equioíz, Aborígenes chilenos a través de cronistas y viajeros , Ed. Andres Bello,1998( czytaj online ) , s.  43-44
100. (Es) Francisco Aravena,   W regionie Araucanía y del Biobío: Cómo se reveló el secreto mapuche   , El Mercurio ,6 stycznia 2008( przeczytaj online , konsultacja 7 padziernika 2011 r. )
101. Bengoa (2003), s.  31 i 32 .
102. (Es) José Bengoa, Historia del pueblo mapuche: (Siglo XIX i XX) , Lom Ediciones,2000( czytaj online ) , s.  110 (przypis n ^O  63)
103. "  La Araucana de Alonso de Ercilla  " [ archiwum z9 kwietnia 2017 r.]
104. Marta Blanco,   El Inca Garcilaso, un indio antártico (1539-1616)  
105.   Crónica y relación copiosa y verdadera de los Reynos de Chile. Hecha por Geronimo de Bibar, naturalny de Burgos. MDLVIII.  " [ Archiwum z9 kwietnia 2017 r.]
106. Historia física y politica de Chile, Tomo Tercero, Parte I s.  24-25 . Autorzy: Claudio Gay i Ivan Murray Johnston
107. Vicente Carvallo Goyeneche,   Descripcion Histórico Geografía del Reino de Chile   , historia.uchile
108. Wspomnieni przez Francisa Goicovicha Videl i Osvaldo Silv Galdamesa w artykule zatytuowanym Detuvo la Batalla del Maule la expansión Inca hacia el sur de Chile , na stronie Uniwersytetu Chile .
109.   Diego Barros Arana, Historia General de Chile. Rozdzia trzeci, punkty 3, 4 i 5  
110. José Bengoa (2000) [1982], Historia map pueblo. Siglos XIX i XX , Lom Ediciones, Santiago de Chile, s.  20 i 22 . ( ISBN  956-282-232-X ) .
111. José Bengoa (2000). Historia del pueblo Mapuche ... , s.  19-20 .
112. José Bengoa (2000). Historia del pueblo Mapuche ... , s.  33
113. José Bengoa (2000). Historia del pueblo Mapuche ... , s.  21-22
114. Tumaczenie przez nas.
115. Isabel Hernández, Los mapuche: derechos humanos y aborígenes, Galerna,1985, 125  pkt. ( ISBN  978-950-556-421-7 , czytaj online ) , Los Mapuche Chileno-Argentino, s.  18
116. José Bengoa (2000), Historia del pueblo mapuche ... , s.  37 .
117. José Bengoa (2000), Historia del pueblo mapuche ... , s.  252-253 .
118. El Mercurio, 6 de enero de 2008
119. Juan Francisco Jiménez i Sebastián Alioto,   Que ningún desgraciado muera de hambre: agricultura, reciprocidad y reelaboración de identidades entre los ranqueles w dekadzie 1840  , Mundo Agrario. Revista de estudios wiejskich , La Plata, Centro de Studios Histórico Rurales. Universidad Nacional de La Plata, tom.  8, N ^O  15,2007( przeczytaj online [PDF] , dostp 24 stycznia 2009 )
120. Jest to szczególnie przypadek Roberto Edelmiro Porcela, profesora na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Buenos Aires, który w swoim pocie na swojej prywatnej stronie internetowej zauwaa: Ich terytorium pochodzenia ( Arauco ) byo doskonale wyznaczone w Chile (poniewa prowadzili siedzcy tryb ycia, poniewa oprócz tego, e byli myliwymi i zbieraczami, byli rolnikami). Ich granice wyznaczay rzeka Bio Bio na pónocy, Toltén na poudniu, Ocean Spokojny na zachodzie i pasmo górskie Andów na wschodzie. Dlatego te yli w rucas , domach wykonanych z drewna na terenach zalesionych lub z kamienia na terenach górskich, w przeciwiestwie do naszych aborygenów, pochodzenia pampejskiego, którzy bdc nomadami mieszkali w namiotach ze skóry, które mona byo atwo przenosi podczas ich cigych ruchów. Rdzenni Araukanie charakteryzuj si niskim wzrostem (okoo 1,60 m), a ich tuów w rzeczywistoci przekracza dugo koczyn, w przeciwiestwie do naszych Tehuelchów, którzy byli wysocy, wysportowani, o bardzo dobrych proporcjach. Nasza Guenakenq (zwana te Puelches lub górskimi Pampasami) i Gununa Kena (lub Pampasami) mierzya okoo 1,70/1,75 m. Aoniken (Patagony) byy jeszcze wysze (1,80 m / 1,92 m). Róniy si natomiast ksztatem gowy, niektóre brachycefaliczne , inne dolichocefaliczne . Araukanie byli znacznie bardziej zaawansowani ni nasi poudniowi aborygeni. Znali sztuk tkania na swoje ubrania, a nasi tubylcy okrywali si skórami zwierzt, na które polowali, zszytymi ze stringów. Wreszcie ich bro bya równie inna: wócznia przeciwko boli . Widzimy zatem, e s to zupenie odrbne narody, które zaczy komunikowa si ze sob pod naciskiem Hiszpanów w Chile, a jeszcze bardziej wraz z przybyciem i uyciem konia, co umoliwio im prowadzenie handlu i utrzymywanie stosunków handlowych . Jednak wydarzenia, które miay miejsce w drugiej poowie XVIII ^th  wieku i jeszcze w XIX ^th  century, w trakcie procesu emancypacji Chile (zwanej wojny na mier ), wykonane aborygeni z zachodniego Andów wszed masowo [w Argentynie ] najpierw przeprowadza najazdy, potem zaoy i przywaszczy sobie nasz bdnie nazwan pustyni , podbijajc - swymi oszczepami, ich przewag liczebn i lepszym przygotowaniem do wojny - naszych tubylców, którzy trwaj w cesji swoich osiedli i ziemi. Jakie w takim razie prawo pozwala im wykorzysta status pierwotnych ludzi na argentyskiej ziemi Kady. [...] Outes i Bruch, w swojej broszurze wydanej w 1910 roku w Los Aborygeni w República Argentina , informujemy, e w tamtym czasie (pocztek XX ^th  wieku) liczba Araucans e od poowy XVIII ^th  stulecia zajy obszary naszych pampasów, których w naszym kraju niewiele przekroczyo kilkaset osób, rozproszonych w prowincji Buenos Aires oraz w guberniach La Pampa, Neuquén i Rio Negro. Horacio Zapater, który w poowie XX ^th  century podróowa do krajów araucan (Arauco Chile) mówi wyranie w jego Notas de viaje por El Pais Araucano problem wzrostu populacji i wielkiej ekspansji, które s'jest teraz równie w kierunku nasze pastwo. "Por Roberto Porcel, "  Problema Mapuche en el sur argentino  " ,7 maja 2010(dostp 20 grudnia 2017 r . ) .
121. José Bengoa (2000), Historia del pueblo mapuche ... , s.  146-147 .
122. Christian Rudel, Chile , edycje KARTHALA,2011( czytaj online ) , s.  114.
123. Marc Blancpain, Orllie Antoine Ier: król Araukanii i Patagonii , P. Fanlac,1970( czytaj online ) , s.  63.
124. Herbert Wendt, Czerwony, Biay i Czarny Kontynent: Ameryka aciska, Kraj Reformatorów i Rebeliantów , Doubleday ,1966( czytaj online ) , s.  271.
125. Émile Housse, Epopeja indyjska: Araukanie z Chile; Historia, wojny, wierzenia, zwyczaje, XIV ^th do XX ^th  century , Plon ,1939( czytaj online ) , s.  281.
126. Tommie Junior Hillmon, Historia si zbrojnych Chile od niepodlegoci do 1920 roku , Uniwersytet Syracuse,1963( czytaj online ) , s.  124
127. Gareyte, Jean-François. , Sen czarnoksinika: Antoine de Tounens, król Araukanii i Patagonii: biografia , t.  1, Périgueux, La Lauze,2016( ISBN  9782352490524 , OCLC  951666133 ) , s.  159
128. Jorge Fernández Correa, El naufragio del naturalista belga , redaktorzy RIL,2009( czytaj online ) , s.  251.
129. Carlos Foresti Serrano, Eva Löfquist, Álvaro Foresti, María Clara Medina, La narrativa chilena desde la independencia hasta la Guerra del Pacífico , Redakcja Andrés Bello,2001( czytaj online ) , s.  63.
130. Procesos , Corporación Editora Nacional,2000( czytaj online ) , s.  64.
131. Patagonia: Historia, mity i legendy , Duggan-Webster,2001( czytaj online ) , s.  65.
132. Fernando Devot, Pilar González-Bernaldo, Emigracja polityczna: perspektywa porównawcza , Harmattan,2001( czytaj online ) , s.  13.
133. Axel Maugey, Argentyskie elity i Francja , Harmattan, 1998, s. 117 ( czytaj online ).
134. André-Pierre Chavatte, spotkanie z wdow w Périgueux , BoD 2012, s. 132 ( czytaj online ).
135. Jean Lecompte, Monety i etony kolonii francuskich , Editions Victor Gadoury, 2000, s. 8 ( czytaj online ).
136. Antoine de Tounens, Orllie-Antoine Ier: król Araukanii i Patagonii, jego wstpienie na tron i jego niewola w Chile , Thevelin,1863( czytaj online ) , s.  16.
137. Pierre Razoux, Chile w stanie wojny: dwa wieki przewagi marynarki chilijskiej w Ameryce aciskiej , Economica ,2005( czytaj online ) , s.  45.
138. Pierre Razoux, Chile w stanie wojny: dwa wieki przewagi marynarki chilijskiej w Ameryce aciskiej , Economica ,2005( czytaj online ) , s.  45.
139. José Bengoa (2000), Historia del pueblo mapuche ... , s.  125-126 .
140. Raport Komisji Prawdy Historycznej i Nowego Traktatu z Ludami Rdzennymi (Comisión Verdad Histórica y Nuevo Trato con los Pueblos Indigènes, 2003), tom I, cz pierwsza: Historia de los pueblos indígenas de chile y su relación con el estado, El Mapuche pueblo , rozdz. po trzecie, Los huilliches del sur .
141. Fernando Sánchez Zinny, "  Las perdidas cicatrices de la Zanja de Alsina  ", La Nación ,13 marca 2010( przeczytaj online )
142. Aby zapozna si z tekstem tego dekretu z moc ustawy, zob. (es)   Modifica Ley n ^o  17.729, sobre protección de indígenas, y radica funciones del instituto de desarrollo indígena en el instituto de desarrollo agropecuario   , Santiago, Biblioteca del Congreso Nacional de Chile (dostp 7 grudnia 2017 r. )
143. Juan Jorge M. Faundes, Nvtuyiñ Taiñ Mapu (liter. Odzyskaj nasz ziemi ), Fundación Instituto Indígena / Ediciones Universidad Católica de Temuco, Temuco 2011, s.  105-111 .
144. Juan Jorge Faundes M., tame.
145. Dictadura militar y movimiento mapuche w Chile
146. (es) Víctor Naguil Gómez,   De la Raza a la Nación, de la Tierra al País Comunitarismo y nacionalismo en el movimiento Mapuche, 1910-2010.  » , Barcelona , Praca doktorska, promotor Jordi Argelaguet i Argemi. Departament de Ciència Política i Dret Públic, Wydzia Ciències Politiques i de Sociologia, Autonomiczny Uniwersytet w Barcelonie (s. 227-228),2016(dostp 24 listopada 2020 r. )
147. El tamaño de la traición
148. Nicolás Poblete,   Ana Llao, Direnta Mapuche: En materia indígena, lo que se avanzó con Aylwin se ha retrocedido en estos últimos gobiernos  , El Desconcierto ,21 kwietnia 2016( przeczytaj online )
149. (es) Entró en vigencia el Convenio 169 de la OIT , La Nación , 16 wrzenia 2009 r.
150. Zobacz rezolucj na stronie internetowej Midzyamerykaskiej Komisji Praw Czowieka.
151. Komitet Praw Czowieka ONZ. Uwagi kocowe raportu Chile. Doc. ONZ: CCPR / C / CHL / CO / 5 (26 marca 2007)
152. Komisja Praw Gospodarczych, Spoecznych i Kulturalnych. Uwagi kocowe raportu Chile. Doc. UN: E / C.12 / 1 / Add.105 (listopad 2004), § 13, 32-34 i 49.
153. [1] Artyku prasowy w Tercera en linea .
154. Artyku na Azkintuwe.cl.
155. "  Poudnie Chile popada w konflikt rasowy pomidzy maymi grupami a tubylcami Mapuche  " , na RFI ,3 sie 2020
156. "  Gobierno argentino" no allowirá "una" república autónoma mapuche "  ", El Mercurio ,9 sierpnia 2017 r., A6 ( przeczytaj online [ASPX], dostp 10 sierpnia 2017 )
157.   Por la autonomía en el país mapuche: Wallmapuwen   [ archiwum of9 kwietnia 2017 r.]
158. Deklaracja zostaa przyjta 143 gosami za, przy 4 gosach przeciw Kanada, Stany Zjednoczone, Nowa Zelandia i Australia i 11 wstrzymujcych si. Zobacz: nacinij zwolnienie na stronie internetowej ONZ.
159. Studium traktatów, konwencji i innych konstruktywnych porozumie midzy pastwami a rdzenn ludnoci. Raport kocowy przedstawiony przez Miguela Alfonso Martíneza, Specjalnego Sprawozdawc. Doc. UN: E / CN.4 / Sub.2 / 1999/20, pkt 265.
160. Pedro Cayuqueo,   El arribo del etnonacionalismo: Mapuche, un pueblo en marcha   [ archiwum9 kwietnia 2017 r.] , Memoria Viva6 maja 2005
161. Sanbtiago Bereziartua,   El caso de Asel Luzarraga   , Euskaria Fundazioa
162. Enrique Guzmán de Acebedo,   Campaña internacional aboga por documentalista detenida en Chile   , Euro Latin News
163. José Venturelli Barón,   El caso de Asel Luzarraga y la práctica sobre DD.HH. del Estado chilijska  , Clarín ,9 stycznia 2010( przeczytaj online )
164. Fernando Zúñiga, Mapudungun. El habla mapuche , Santiago, Centro de Estudios Publics,2006, 402  s. ( ISBN  956-7015-40-6 ) , Los mapuches y su lengua, s.  402
165. (de) : Wolfgang Lindig i Mark Münzel, Die indianer. Kulturen und Geschichte der Indianer Nord-, Mittel- und Südamerikas , Monachium, dtv,1978( OCLC  11417107 ) , s .  119125
166. Arturo Zúñiga,   El niño inmolado   [html] , www.mapuche.info,15 sierpnia 2001(dostp 24 sierpnia 2009 )
167. Wedug statystyk ewangelicznej sieci prozelitów Joshua Project , 19 procent Mapuche oficjalnie deklaruje wyznawanie religii tradycyjnej, okoo 10 procent jest niereligijnych, a 71 procent twierdzi, e jest chrzecijanami, zob. (en) "  Chile i Argentyna (Mapuche, Araucanian)  " [ archiwum z19 lutego 2016] , Joshua Project (dostp 16 stycznia 2016 )
168. (de) Ramón Francisco Curivil Paillavil i Klaus Krämer & Klaus Vellguth (red.), Weltkirchliche Spiritualität. Den Glauben neu erfahren. Festschrift zum 70. Geburtstag von Sebastian Painadath SJ. , Freiburg-Bazylea-Wien, Herder,2012, Überlegungen zur Möglichkeit eines interreligiösen und interspirituellen Dialogs angesichts der kulturellen und religiösen Kolonialisierung im Gebiet der Mapuche , s.  152266
169. (De) Carmen Arellano Hoffmann, Hermann Holzbauer i Roswitha Kramer (red.), Die Mapuche und die Republik Chile: Pater Siegfried von Frauenhäusl und das Parlament der Mapuche z 1907 w Coz Coz , Wiesbaden, Otto Harrassowitz,2006, 510  pkt. ( ISBN  978-3-447-05270-2 , czytaj online ) , s.  143144
170. W 1896 r. Gustave Verniory zanotowa w swoich pamitnikach: Kiedy odbya si wielka konsultacja machis . Przebyo tam kilkanacie mil, wikszo z nich to kobiety, poniewa czarownice przewyszaj liczebnie ich kolegów po fachu. ( Dziesi lat w Araukanii , s.  667  ; patrz take s.  52 ).
171. (es) "  Ceferino Namuncurá beatificado en Argentina  "
172. Ñeicurrehuén, un rito mágico Mapuche , na stronie EducarChile.
173. Nguillatún Mapuche
174. Gustave Verniory, któremu dano osobicie uczestniczy w takiej ceremonii w listopadzie 1894 r., z pewnymi szczegóami  opowiedzia w swoich wspomnieniach ( Dziesi lat w Araukanii , s. 656-663 ). Wedug niego prosi o zmian pogody jest wezwaniem religijnym; to mniej wicej odpowiada rogacjom naszego regionu . Jego historia w duej mierze pokrywa si z opisem Lindig & Münzel, poza tym wskazuje, e Indianie, w bardzo zaawansowanym stanie odurzenia, zakoczyli dzie brutaln orgi, z której Verniory uzna za rozsdne odejcie.
175. (od) Walter Hirschberg (zaoyciel) i Wolfgang Müller (redaktor), Wörterbuch der Völkerkunde , Berlin, Dietrich Reimer,maj 2005, 2 ^II  wyd. , 427  s. ( ISBN  978-3-496-02650-1 ) , s.  326-327
176. ritos z Mapuche
177. Gustave Verniory opowiada o takiej ceremonii w swoich pamitnikach ( Dziesi lat w Araukanii , s.  668-669 ). Co dziwne, on równie nazywa machitun obrzdem instalacji nowego (lub nowego) machis i szczegóowo opisuje jeden z tych rytuaów, którego by upowaniony do ogldania w regionie Toltén w 1898 r. ( Dziesi lat w Araukanii , s.  675- 679 ).
178. Mamy Mapuche Tripantu
179. G. Verniory, Dziesi lat w Araukanii , s.  648 .
180. G. Verniory, Dziesi lat w Araukanii , s.  649-650 . Aby zobaczy taki garnek na wymion krów, zob. to zdjcie na stronie internetowej muzeum Branly. W grudniu 1894 roku Verniory równie mia okazj obserwowa budow ruki, a dokadniej przetumaczy nastpujc histori: Budowa postpuje szybko. Robotnik z utwardzonym kijem atakuje ziemi; inny, z opat, któr mona rozpozna po znaku jako skradziony na jednym z dworców kolejowych, uzupenia dziury. Za nimi zespó stawia dugie tyczki stopami, ale elastycznymi na kocach w tych otworach. Dwa rzdy s równolege, w odlegoci pó tuzina metrów, czyli szerokoci domu. Nastpnie koce s skadane do tyu i mocowane boguis (liany) do poziomego supa tworzcego kalenic dachu. Jedn z maych stron przyszego budynku s równie supy; druga, skierowana na wschód, pozostanie otwarta. Nastpnie te kije s rozstawione za pomoc bambusowych prtów uoonych poziomo i przywizanych do kijów przez boguis, a tutaj powstaje pótno. ( Dziesi lat w Araukanii , s.  665 .
181. G. Verniory, Dziesi lat w Araukanii , s.  53-54 i s.  661 .
182. G. Verniory, Dziesi lat w Araukanii , s.  672 . Zobacz take zdjcie chemamüll na stronie internetowej muzeum Branly.
183. Tom Dellehay, Monuments, Empires and Resistance: The Araucanian Polity and Ritual Narratives , Cambridge University Press ,2007, s.  504
184. Ñuke Mapu,   La Data Cultural Mapuche y los 12 mil anos   [php] , Centro de Documentación Mapuche (konsultacja 30 marca 2012 r. )  : [...] M. Claudio Matte, wielki uczony Uniwersytetu Chile , autor syllabary El Nuevo Método , powszechnie znany Silabario El Ojo , w cigu 50 lat podkrelono w lekcji n ^o  21, pod tytuem Los Indios Mapuche nr Säben contar tylko powiedzie sun mówi, a do powiedz dwa, e mówi ptasia apa. "
185. (es) Juan Ñanculef Huaiquinao,   La Data Cultural Mapuche y los 12 mil anos   , Uniwersytet w Uppsali (Szwecja), Centro de Documentación Mapuche Ñuke Mapu,5 czerwca 2010(dostp 5 grudnia 2017 )
186. Brugnoli i Hoces de la Guardia (1995); Alvarado (2002).
187. Millán de Palavecino (1960); Chertudi i Nardi (1961); Nardi i Rolandi (1978); Corcuera (1987, 1998); poród innych.
188. Józef (1931); Palermo (1994); Mendez (2009a).
189. Wilson (1992); Mendez (2009a).
190. Murra (1975).
191. Palermo (1994): Mendez (2009b).
192. Guaravaglia (1986); Palermo (1994); Mendez (2009b).
193. Mendez (2009b).
194. Wilson (1992); Alvarado (2002); Mendez (2009a).
195. (es) Juan Painecura Antinao, Charu. Sociedad y cosmovisión en la platería mapuche , Temuco, Ediciones UC Temuco (Universidad Católica de Temuco),2011, 67  s. ( ISBN  978-956-7019-77-9 ) , s.  15
196. Carlos Aldunate "  Reflexiones acerca de Platería Mapuche  " Kultury-Hombre-Sociedad , tom.  1,1984( przeczytaj online [ archiwum z3 grudnia 2013] , dostp 13 listopada 2013 )
197. J. Painecura Antinao, Charu. Sociedad y cosmovisión en la platería Mapuche , s.  25-26 .
198. María Fernanda Kangiser Gómez "  Conservacion en Platería Mapuche: Museo Fonck, Vina del Mar  ", Conserva , vol.  6,2002( przeczytaj online [ archiwum z2 grudnia 2013] , dostp 13 listopada 2013 )
199. W tym samym sensie Gustave Verniory odnotowuje w swoich pamitnikach (nie precyzujc, czy informacja ta wynika z osobistych obserwacji, czy z pogosek): Wszystkie te ozdoby powstaj przez stopienie srebrników, które oni (Indianie) ) zbieraj w ruchu z Chilijczykami, poniewa midzy nimi nie uywaj waluty, a rynki s traktowane na zasadzie wymiany (Dziesi lat w Araukanii, s.  46 ). I dalej: Chocia pierwsi Hiszpanie eksploatowali kiedy kopalnie srebra w Araukanii, to nie stamtd indyjscy jubilerzy czerpi materia do swoich ozdób; zadowalaj si stopieniem chilijskich walut i przerobieniem ich ( Dziesi lat w Araukanii , s.  87 ).
200. J. Painecura Antinao, Charu. Sociedad y cosmovisión en la platería Mapuche , s.  27-28
201. Paz Núñez-Regueiro, przedmowa Gustace'a Verniory'ego do Dziesi lat w Araukanii , s.  CXLVIII
202. J. Painecura Antinao, Charu. Sociedad y cosmovisión en la platería Mapuche , s.  30
203. José Bengoa, Historia del pueblo Mapuche ... , s.  224
204. G. Verniory, Dziesi lat w Araukanii , s.  87
205. (es) '  Folklore Mapuche  ' , Santiago, Profesor en linea (dostp 26 listopada 2017 )
206. "  El último parlamentario mapuche  " , Punto final
207. Ricardo Benetti, Odpowiedzialna turystyka: La Alternativa del Respeto , Travesía: Tourism Sostenible en la Patagonia, 15 maja / 15 czerwca 2006.
208. Allan Rhodes Espinoza, ¿Qué es realmente el turismo odpowiedzialny , Travesía: Sostenible Tourism in Patagonii, marzec 2006.

Zobacz równie

Bibliografia

Po francusku

• Alain Devalpo , Podró do krainy Mapuche , edycje nabojowe,2007( przeczytaj online )
• Guillaume Boccara , Wojna i etnogeneza Mapuche w kolonialnym Chile. Wynalezienie siebie , Pary, L'Harmattan ,1998, 391  s. ( ISBN  2-7384-7298-2 )
• Michèle Arrué , "  Mapuches of Chile i kwestia ich tosamoci  " , Historia i pami Ameryki aciskiej ,padziernik 2004( przeczytaj online )
• Michele Arrué, Jak moesz by Mapuche Cigo i adaptacja Mapuches of Chile , praca doktorska 1992, Pary: Uniwersytet Paryski 8 . 446 pkt.
• Sergio Zamora , Wojownicy deszczu: Historia ludu Mapuche , t.  1, Montigny-le-Bretonneux, Yvelindition,kwiecie 2010, 185  pkt. ( ISBN  978-2-84668-264-0 )
• Pierre Kalfon , PAMPA: (powie) , Editions du Seuil ,kwiecie 2007
• Sergio Zamora , Wojownicy zmierzchu krótka historia Mapuche (1810-1884) , Yvelindition,wrzesie 2011
• Thomas Hakenholz, Rdzenni mieszkacy w obliczu nowoczesnoci. Wspólnota Mapuche-Pewenche i zapora Ralco (Alto Bio Bio, Chile) , 2002, praca magisterska, Uniwersytet Aix-Marseille . 213 pkt.
• Geopolityka Ameryki aciskiej , Elipsy , Pary, 2006
• Raúl Zibechi, "  Dugi opór Mapuche  " , na RISAL.info ,2007(dostpny 1 ^st maj 2012 )
• Alain Devalpo ,   Pokojowa opozycja chilijskich Mapuches  , Le Monde Diplomatique ,Luty 2006( Czytaj online , obejrzano 1 ^st maja 2012 )
• Charles Wiener , Lebrun, Araucania i indyjskie Araucans: Zapany w imadle Araucan zosta ostatecznie zdobyty i orzek , 1881 1888 [ czyta online  (dostpne 1 ^st maj 2012)]
• Philippe d'Araucanie (pseudonim Philippe Boiry ), Historia Królestwa Araukania (1860-1979): dynastia francuskich ksit w Ameryce aciskiej , La Rochelle,1979, 468  s.
• Gustave Verniory , Dziesi lat w Araukanii (1889-1899) , Rennes & Paris, wspówyd. CoLibris i Musée du quai Branly,Stycze 2013, 925  s. ( ISBN  978-2-916937-03-8 i 978-2-35744-058-6 ). Wydanie ustanowione, poprzedzone i opatrzone adnotacjami przez Angèle Martin i Paz Núñez-Regueiro.
• Jo Briant , Ci Indianie, którzy chc y: Guaranis z Paragwaju, Aymaras i Mapuches z Chile , Grenoble, Éditions La Pensée Sauvage, Grenoble,1992, 167  s. ( ISBN  2-85919-085-6 , OCLC  609217733 , informacja BNF n ^O  FRBNF35551640 ).

Po hiszpasku

• Carlos Aldunate del Solar,   Mapuche: gente de la tierra  , Culturas de Chile , Santiago, Andrés Bello,2015
• Margarita Alvarado, Hijos del Viento, Arte de los Pueblos del Sur, Siglo XIX , Buenos Aires, Fundación PROA,2015, El esplendor del adorno: El poncho y el chanuntuku
• José Bengoa , Historia del pueblo mapuche: siglo XIX i XX , Santiago de Chile, LOM Ediciones, 1999 1985
• José Bengoa, Historia de unflicto: los mapuches y el Estado en el siglo XX , Santiago de Chile, Planeta,1999
• Paulina Brugnoli i Soledad Hoces de la Guardia   Estudio de fragmentos del sitio Alboyanco   Hombre y Desierto, una perspectiva kulturowe , n ^o  9,1995, s.  375-381
• Ruth Corcuera, Herencia textil andina , Buenos Aires, Impresores SCA,1987
• Ruth Corcuera, Ponchos de las Tierras del Plata , Buenos Aires, Fondo Nacional de las Artes
• Martín Correa i in., La reforma agraria y las tierras mapuche. Chile 1962-1975 , Santiago de Chile, LOM Ediciones,1998
• Susana Chertudi Ricardo Nardi   Tejidos araucanos de Argentyna   Cuadernos del Instituto Nacional de INVESTIGACIONES Folklóricas , N ^O  2,1961, s.  97-182
• Midzynarodowa Federacja Praw Czowieka , Chile. La otra transición chilena, derechos del pueblo Mapuche, politica penal y protesta social en un estado democrático , 2006. Dostp 24 wrzenia 2007.
• Midzynarodowa Federacja Praw Czowieka, Los Mapuche-Pehuenche y el proyecto hidroelétrico de Ralco pl Alto bio: un pueblo indígena amenazado , Genewa, marzec 1998, n ^o  256, 27 str.
• Juan Carlos Garavaglia,   Los tekstyliów z poziomu ziemi w kontekcie kolonialnej rioplatense: ¿una revolución industrial fallida  », Anuario IEHS , N ^O  1,1986, s.  45-87
• es) Isabel Hérnandez, Autonomía o ciudadanía incompleta. El pueblo mapuche en Chile y Argentina , Santiago de Chile, Pehuén Editores,2003, 383  s. ( ISBN  956-16-0371-3 )
• Human Rights Watch , Indebido proceso: los juicios antiterroristas, los tribunales militares y los Mapuches en el sur de Chile , 2004. Dostp 24 wrzenia 2007.
• Mario Ibarra, Algunas reflexiones y notas a propósito de algunos tratados, en éste momento, no reconocidos, firmados entre potencias colonial o Estadosctuales y pueblos indígenas , w: Seminario de expertos sbre tratado losest konstruktblooscu os, constructios y los estblos constructivos indígenas , Genewa 2003, wyd. Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Czowieka.
• Claude Joseph, Los tejidos araucanos , Santiago, Imprenta San Francisco, Padre Las Casas,1931
• Raúl Mandrini i Sara Ortelli,   Repensando viejos problemas: Observaciones sobre la Araucanización de las Pampas  , RUNA XXII ,1995, s.  135-150
• Patricia Méndez,   Herencia Textil, identidad indígena y recursos económicos en la Patagonia Argentina   Revista de la Asociación de Antropólogos Iberoamericanos en Red , n ^OS  4, 1,2009, s.  11-53
• Patricia Méndez,   Los Tejidos indígenas en la Patagonia Argentyna: Cuatro Siglos de Comercio Textil  , Anuario INDIANA , n ^o  26,2009, s.  233-265
• Maria Delia Millan de Palavecino   Vestimenta Argentyna   Cuadernos del Instituto Nacional de INVESTIGACIONES Folklóricas , N ^O  1,1960, s.  95-127
• John Murra, Formaciones económicas y politicas del mundo andino , Lima, Instituto de Estudios Peruanos,1975
• Ricardo Nardi i Diana Rolandi, 1000 anos de tejido en la Argentina , Buenos Aires, Ministerio de Cultura y Educación, Secretaría de Estado de Cultura, Instituto Nacional de Antropología,1978
• Observatorio de derechos de los pueblos indígenas (2005), Los derechos de los pueblos indígenas en Chile: Balance de 2004 , Temuco (Chile), dostp 24 wrzenia 2007.
• Pedro Ordóñez de Ceballos, Viaje del Mundo , Cartas a Real Audiencia de Santafe,1851
• Miguel Angel Palermo "  Economía Y mujer en el argentyskie na  " Memoria americana , n ^O  31994, s.  63-90
• Jorge Pinto, Od wczenia do wyczenia: la formación del estado, la nación y el pueblo mapuche , Santiago de Chile, Instituto de Estudios Avanzados,2000
• (es) Alejandro Saavedra Peléz, Los mapuches en la sociedad chilenactual , Santiago de Chile, LOM Ediciones,2002, 283  s. ( ISBN  956-282-490-X )
• Víctor Toledo Llancaqueo, En segura y perpetua propiedad. Notas sobre el debaty sobre derechos de propiedad jurídico Indigena w Chile Siglo XIX , w: Proceedings of the 4 ^th chilijskiego Kongresu Antropologii antropólogos Colegio de Chile, Santiago, 2001, s.  1129-1136
• Ricardo Verta, José Aywin, Andrea Coñuecar i Elicurá Chihauilaf, El despertar del pueblo mapuche. Nuevos conflictos, viejas demandas , Santiago de Chile, LOM Ediciones,2004( ISBN  956-282-647-3 )
• Angélica Wilson, Arte de Mujeres , Santiago de Chile, red. CEDEM, coll.  "Colección Artes Y Oficios ( n ^O  3)"1992
• Inca Garcilaso de la Vega, Comentarios Reales , w: Marta Blanco, El Inca Garcilaso de la Vega, un indio antártico 1539-1616
• Vicente Carvallo Goyeneche, Descripción Histórico Geografía del Reino de Chile , Tom I, Rozdzia I Descubrimiento de Chile i entrada de los españoles en él
• Jerónimo de Vivar, Crónica y relación copiosa y verdadera de los reinos de Chile
• Luciano Prates, El uso de recursos por los cazadores-recolectores posthispánicos de Patagonia continental i su importancia arqueológica , Relaciones de la Sociedad Argentina de Antropología, 2009.
• Jon Imanol Goitia Guerediaga, Teatr Y Simbolo w espiritualidad Mapucze Bilbao, PhD (red. Prof D ^R Patxi Lanceros), Uniwersytet Deustomaj 2010, 212  s. ( przeczytaj online )

Po angielsku

• Ward Churchill, A Little Matter of Genocide: Holocaust and Neial in the Americas 1492 do chwili obecnej , City Lights Publishers,stycze 2001, 531  pkt.
• Leslie A. Ray, Jzyk Ziemi: Mapuche Chile i Argentyny , Kopenhaga, Biuro Ameryki aciskiej; Midzynarodowa Grupa Robocza do Spraw Ludnoci Rdzennej, marzec 2005 i 2007, 336  s.
• Stefan Eim, Konceptualizacja religii Mapuche w kolonialnym Chile (1545-1787) , 2010 ( czytaj online )

Filmografia

• 2018  : Mala Junta autorstwa Claudii Huaiquimilla

Powizane artykuy

• Mapudungun
• Rdzenni Amerykanie
• Indiaskie ludy Argentyny
• Królestwo Araukanii i Patagonii
• Georges claraz
• Philippe Boiry , obroca ludu Mapuche.

Linki zewntrzne

• Ewidencja organów  :

  • Biblioteka Narodowa Francji ( dane )
  • Uczelniany system dokumentacji
  • Biblioteka Kongresu
  • Biblioteka Narodowa Hiszpanii
• Sowniki
  • Sownik mapuche-hiszpaski
  • Freelang sownik mapuche-hiszpaski / hiszpasko-mapuche
• Strony informacyjne Information
  • (fr) Sie informacji i wsparcia dla ludzi Mapuche
  • (es) Centro de Documentación Mapuche, tylko w jzyku hiszpaskim
  • (es) Gazeta informacyjna Mapuche, tylko w jzyku hiszpaskim
  • "  Mapuche Collection  " , Paris, Musée du Quai Branly (dostp 25 stycznia 2018 )  : cz strony internetowej muzeum Branly powiconej kulturze Mapuche (zestaw fotografii koca XIX ^th i obiektów)
• Pracuje
  • Anello Oliva,   Histoire du Pérou   , Pary, P. Jannet, 1857 (hiszpaski orygina z 1631) , 128 s.
• Artykuy
  • (fr) Ana Guevara i Fabien Le Bonniec   Wallmapu, ziemia konfliktów i zjednoczenia ludu Mapuche  , Journal de la Société des américanistes , n ^os  94-2,2008, s.  205-228 ( czytaj online , konsultacja 23 stycznia 2018 r. )(w sytuacji Mapuche w XX ^th  wieku)
• Rozprawy i tezy
  • Erika Antoine,   Indianie Mapuche w mediach w Chile: od mitu barbarzycy do aktywizmu tosamoci transnarodowej (praca napisana pod kierunkiem pana Guy Drouot)   , Aix-en-Provence, Université Paul Cézanne Aix-Marseille III ,2006