lingala
Informacje, które udało nam się zgromadzić na temat lingala, zostały starannie sprawdzone i uporządkowane, aby były jak najbardziej przydatne. Prawdopodobnie trafiłeś tutaj, aby dowiedzieć się więcej na temat lingala. W Internecie łatwo zgubić się w gąszczu stron, które mówią o lingala, a jednocześnie nie podają tego, co chcemy wiedzieć o lingala. Mamy nadzieję, że dasz nam znać w komentarzach, czy podoba Ci się to, co przeczytałeś o lingala poniżej. Jeśli informacje o lingala, które podajemy, nie są tym, czego szukałeś, daj nam znać, abyśmy mogli codziennie ulepszać tę stronę.
.
| lingala lingála | |
| Kraj | Demokratyczna Republika Konga , Republika Konga , ale take Angola , Republika rodkowoafrykaska , Sudan Poudniowy |
|---|---|
| Liczba mówców | Okoo 20 milionów uytkowników (jzyk ojczysty, gównie w miastach Kinszasa, Mbandaka, Kisangani i Brazzaville) oraz od 25 do 30 milionów w drugim jzyku, gównie w innych duych miastach obu Kongów) |
| Typologia | SVO |
| Pisanie | Alfabet aciski |
| Klasyfikacja wedug rodziny | |
|
|
| Kody jzykowe | |
| ISO 639-1 | ja |
| ISO 639-2 | bielizna |
| ISO 639-3 | bielizna |
| IETF | ja |
| Jzykoznawstwo |
99-AUI-f
|
| Glottolog |
ling1263 - lingala de Kinszasa nort3345 - lingala du Nord-Ouest |
| Guthrie | C36d |
| Próba | |
| Artyku 1 Powszechnej Deklaracji Praw Czowieka ( patrz tekst w jzyku francuskim ) Eténi ya yambo |
|
| Menu | |
 Rozmieszczenie geograficzne lingali. Ciemnozielony: jzyk ojczysty. Jasnozielony: do okazjonalnego uytku. | |
edytowa 
|
|
Lingala jest jzykiem bantu uywany w Demokratycznej Republice Konga i Republiki Konga , ale take w mniejszym stopniu w Angoli w Republice rodkowoafrykaskiej i Sudanie Poudniowym . Okoo 20 milionów rodzimych uytkowników lingalaphone i 25-30 milionów uytkowników lingala jako drugiego lub trzeciego jzyka.
Historia
W XIX -tego wieku , Bobangi by lingua franca na brzegach rzeki Kongo od ujcia rzeki Kasai ni Ubangi wzdu niej do ujcia Ngiri . Po 1880 r. jzyk ten zosta znieksztacony i przez mieszkaców Zachodu nazwany bangala . Nowa forma jzyka zostaa wprowadzona przez kolonizatora w stacji Bangala w 1884 roku, który bdzie przemianowany na Nowy Antwerpii w 1890 roku, dzi Makanza , jeden z pierwszych stanowisk utworzonych na rzece przez Midzynarodowe Stowarzyszenie Afrykaskiej w " Wolnym Pastwie Kongo , w poowie drogi midzy Leopoldville (obecnie Kinszasa ) a Stanleyville (obecnie Kisangani ). Te trzy placówki byy równie pierwszymi, które w 1899 r . przyjy misj katolick poza Bas-Kongo . Po 1900 r. misjonarze Scheuta zaproponowali nazw lingala zamiast bangala, co po kilkudziesiciu latach zostanie ogólnie przyjte. Nazwa bangala jest teraz nazw innego jzyka pooonego dalej na wschód, w prowincji Orientale.
Lingala jest obecnie powszechnie uywana w Kongo-Kinszasie (DRK) i Kongo-Brazzaville, gdzie staa si jzykiem regionalnym, powszechnie uywanym w mediach, wojsku, oficjalnych przemówieniach, ale take w popularnych piosenkach. Obok jzyka francuskiego jest to jeden z czterech jzyków narodowych Konga-Kinszasy, obok kikongo ya leta , suahili i tshiluby . Lingala stopniowo wypara Kikongo ya Leta w Kinszasie, gdzie ta ostatnia bya lingua franca.
Sukces i ekspansja lingala w drugiej poowie XX th wieku , zwaszcza w dobie Zair , szczególnie ze wzgldu na fakt, e zostaa ona szeroko promowanego przez Mobutu Sese Seko , pochodzcy z regionu lingalaphone. Lingala by przede wszystkim gównym jzykiem armii Zairów, a dzi jest równie kongijsk armi, pomimo suahili przyniesionego przez Laurenta-Désiré Kabil okoo 1997 roku .
Jest to równie jzyk, w którym piewa wielu artystów z Kinszasy lub osiadych w Kinszasie i eksportuje swoj muzyk za granic , np. Papa Wemba , Koffi Olomidé , JB Mpiana , Werrason , Fally Ipupa , a nawet Ferré Gola .
Klasyfikacja
Lingala naley do rodziny jzyków Bantu . Termin pierwotnie skierowana do jzyka z grupy etnicznej , ale zosta wyznaczony na koniec XIX th century lingua franca , jzyka zwanego blisko lobangi lub Bobangi , a pochodzi z mieszaniny midzy kilka jzyków bantu wypowiadanych przez mieszkaców Region rzeki Kongo jest zatem powszechnie uwaany za jzyk midzyetniczny.
- Klasyfikacja Guthrie: C.36d, grupa C.30
- Klasyfikacja Bastin / Coupé / Mann: c.36
Rozkad geograficzny
Lingala jest uywany jako jzyk ojczysty w obu Kongach, a wikszo osób posugujcych si jzykiem kongijsko-kinszasowym. Majc status jzyka wehikularnego, lingala jest równie uywany w Angoli (na pónocy kraju, gównie w regionie Uíge) oraz w Republice rodkowoafrykaskiej. Poniewa muzyka kongijska jest popularna w Afryce rodkowej, mona usysze teksty lingala z obu stron Afryki rodkowej, od Kenii po Kamerun .
Oficjalny status
W Demokratycznej Republice Konga lingala ma status jzyka narodowego obok kikongo ya leta , suahili i tshiluby . Lingala ma status wehikularnego jzyka narodowego, takiego jak Kituba w Republice Konga . Francuski jest jzykiem urzdowym w obu krajach.
Dialekty
Lingala ma kilka dialektów, obejmujcych szerokie terytorium jzykowe i podzielone granicami administracyjnymi lub duymi odlegociami.
Bokamba i Bokamba dziel róne dialekty lingali w nastpujcy sposób:
- standardowa lingala, znana jako klasyczna lub literacka, a nawet lingala Makanza;
- mówiona lingala, powiedziana popularna;
- lingala z Kinszasy;
- lingala z Brazzaville;
- mangala lub bangala - uwaany za jzyk pochodny, poniewa czsto jest niezrozumiay z innymi dialektami lingala.
Istniej równie róne slangi:
- indoubil, stary slang modych ludzi;
- lingala slang lub lingála ya bayankee , slang modziey Kinszasy;
- langila - slang Kinszasa lub zakodowany jzyk.
Klasyczna lingala
Klasyczna Lingala to odmiana stosowana w kilku instytucjach edukacyjnych i informacyjnych zarówno w kraju, jak i w regionie. Ta odmiana pochodzi z tumacze, w tym jednego z Biblii, oraz wysików standaryzacyjnych Kocioa katolickiego. Klasyczna lingala róni si od innych dialektów liczb samogosek, siedmioma samogoskami [a], [e], [], [i], [o], [], [u], obowizkow harmoni samogosek i uycie wszystkich przyrostków gramatycznych.
Mowa w jzyku lingala
Spoken Lingala to wariant z tak sam liczb przedrostków nominalnych jak klasyczna Lingala, ale z mniejsz zgodnoci gramatyczn midzy nimi a innymi sufiksami. Zgodno podmiotowo-czasownikowa zostaje zachowana, ale zredukowana do 10 klas, podczas gdy zgodno rzeczowo-przymiotnikowa jest uproszczona do 2 klas. Uywa si równie siedmiu samogosek, ale nie stosuje si harmonii samogosek. Jego rozwój jest spowodowany gównie rónymi misjami protestanckimi, w tym tumaczeniem Biblii. Ta odmiana lingala jest prawdopodobnie najczciej uywan form w regionach lingalafonicznych obu Kongów, nawet w ich stolicach. Jest to najczciej uywana forma lingali w yciu codziennym. Chocia ta forma jest najbardziej powszechna, klasyczna lingala zachowuje tytu standardowej lingala. Te dwa dialekty s czasami uywane w rónych kontekstach. Na przykad klasyczna lingala jest uywana na oficjalnych spotkaniach, w niektórych mediach lub w sytuacjach formalnych, natomiast mówiona lingala jest uywana w sytuacjach nieformalnych. Wikszo popularnych piosenek w lingala, midzy 60 a 65%, uywa lingala mówionego. Majc na uwadze kolonialn histori DRK , Lingala wcza do swojego sownika francuskie sownictwo i holenderski, dwa jzyki kolonialne. Waniejszy wydaje si jednak wkad sów francuskich. W Lingali od niedawna pojawiaj si równie sowa z jzyka angielskiego i w mniejszym stopniu portugalskiego, przy czym Angola jest granic.
Lingala miast
Lingala z Kinszasy, podobnie jak z Brazzaville, jest dialektem uywanym na co dzie w tych dwóch miastach, czsto uywanym w rozrywce w telewizji lub radiu. Ta forma lingala zawiera wiele zapoycze z francuskiego i jest czasami uwaana za kreolsk, ale te zapoyczenia mog by równie zmianami w kodzie dokonanymi przez osoby dwujzyczne. Na przykad :
-
Czy likambo yangó ya sl t lokúta ( Mamou , piosenka Franco Luambo Makiadi )
- Czy ta historia jest prawdziwa czy faszywa
-
Oyébi ye dobrze !
- Znasz j/go dobrze!
-
W kadym razie nasepélí míngi.
- W kadym razie jestem bardzo zadowolona.
-
Naprawd nzokámwa!
- Jestem naprawd zdumiony!
Langila
Langila jest Demokratyczna slang pomoc kodów (gównie rzeczowniki), aby zastpi pewne sowa i czasowniki.
Na przykad :
-
Wenezuela na Palestyna (w Langila):
- Yaka na palais (w Kinszasie Lingala),
- Yaka na ndako (w klasycznym lingala),
- Wró do domu (po francusku).
Jzyki pochodne
Jzyk Bangala , uywany na wschód od terytorium Lingala, jest powszechnie uwaany za odrbny jzyk.
Frangala , forma lingala rozpowszechniona wród diaspory, aw niektórych orodkach miejskich, mocno przypomina jzyk kreolski z duo sownictwa francuskiego, i charakteryzuje si ograniczonymi umów gramatycznych z dwóch lub czterech klas rzeczownik.
Pisanie
W 1976 roku Zairian Society of Linguists przyjo ustandaryzowany system pisma dla jzyków zairskich, w tym lingala. System ten opiera si na midzynarodowym alfabecie afrykaskim (AIA), prawie fonetycznej pisowni, ze szczególnym uwzgldnieniem liter i notamment do transkrypcji samogosek [et] i [], a take sporadycznego stosowania akcentów aby wskaza intonacje. Niestety dla tej konwencji pisowni nie ma systemu wprowadzania, ani klawiatur, ani maszyn do pisania, co pozwala na uywanie liter i oraz akcentów. Konwencja ta standaryzowaa uycie liter w krgach akademickich, ale pozostawia intonacj dobrej woli ludzi. Brak standaryzacji akcentów nie stanowi wikszego problemu dziki kontekstowi sów w zdaniach i akapitach.
Popularna pisownia wyprzedzia standardow pisowni, poniewa mona j pisa na dowolnej klawiaturze. Wiele ksiek, rozpraw, tumaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Czowieka w jzyku lingala, a ostatnio take fora, listy mailingowe i strony internetowe, takie jak Google w jzyku lingala, nie uywaj okrelonych znaków jzyka lingala ( i ). [ ref. podany]
Lingala jest bardziej jzykiem mówionym ni pisanym, jego uytkownicy uywaj kilku systemów pisma. Wikszo jest niestandaryzowana. Poniewa wszyscy uytkownicy jzyka lingalaphone maj niski wskanik alfabetyzacji w jzyku lingala, popularna pisownia jest bardzo elastyczna i róni si od Konga do Konga w Kongo-Brazzaville wskanik alfabetyzacji w lingala jako przedszkolu jzykowym wynosi od 10% do 30%, podczas gdy w jzyku francuskim jest wyszy [ref. konieczne] . Do czsto przy wyborze grafemów na pisowni wpywa pisownia francuska :
- Ss dla / s / ;
- Lub dla / u / ;
- Aï dla / ai / ;
- É dla / e /
- E dla / / ;
- Ó dla / / lub o ;
- O dla / o / lub / / ;
- I lub y dla / j / .
To samo sowo mona znale w takiej samej pisowni, jak w wymowie regionalnej, na przykad: nyonso , nyoso , nionso , nioso to popularne pisownie nyns .
Porzdek alfabetyczny
Alfabet Lingala jest zorganizowany na róne sposoby w zalenoci od szkoy lub jzykoznawcy.
Niektórzy uywaj tylko liter monogramów, inni w peni rozpoznaj digrafy i trygramy jako osobne grafemy .
Wedug lingwistów z Centrum Lingwistyki Teoretycznej i Stosowanej kady z dwuznaków ma okrelon kolejno, na przykad: mso musi by klasyfikowane przed mba, poniewa dwuznak mb wystpuje po literze m. Litery r i h s uywane dla zapoyczonych sów. Dwuznaki mv, mf s bardzo rzadkie. [ ref. podany]
Warto grafemów
Akcenty wskazuj tony samogosek, do których si przyczepiaj, akcent ostry wskazuje ton wysoki, daszkiem opadajc odmian tonu, a akcent antyfleksyjny (odwrócony daszkiem) wskazuje na rosncy ton wariantowy. Niski ton nie jest zaznaczony.
| malutki | due litery | tony | fonem | przykady |
|---|---|---|---|---|
| w | W | á â | /w/ | ny m (zwierzt), mat á TA (trudno), s â mbóle (Enigma), libw (dziewi), awa (tutaj) |
| b | b | / b / | b íso (my) | |
| vs | VS | / t / | c iluba (tshiluba) | |
| re | re | / d / | ma d su (fasola) | |
| mi | mi | é ê | / e / | kom e ka (spróbuj), m é sa (stó), kob ê nga (zadzwo) |
| / / | l l (dzisiaj), l ki (modszy), t (nie) | |||
| fa | fa | / f / | li f úta (nagroda) | |
| sol | sol | / / | ko g ánga (krzycze) | |
| gb | GB | / b / | gb agba (brama) | |
| h | H | / godz / | bo h lu (borium) | |
| ja | ja | í î | / ja / | wáp i (gdzie), z í ko (bd), t î (herbata), es (odlege) |
| k | K | / k / | k okoma (pisa) | |
| kp | Kp | / kp / | kp ia (mrównik), kp ála (trzcina) | |
| ja | L | / l / | kolá ' l a (pooy si) | |
| mi | M | / m / | Koko m a (do przyjazdu) | |
| mb | Mb | / b / | kolá mb a (gotowa) | |
| mf | Mf | / f / | mf úlu (pianka, szlam) | |
| pose | Pose | / p / | lí mp a (ból) | |
| mv | Mv | / v / | mv úama (bogaty) | |
| nie | NIE | /nie/ | lí n O (zby) | |
| znale | Nd | / d / | nd eko (brat, siostra) | |
| ng | Ng | / / | ndé ng é (droga) | |
| ngb | Ngb | / b / | e ngb unduka (pocig) | |
| nk | Nk | / k / | nk ámá (sto) | |
| ns | Ns | / s / | ns mi (bezpatny) | |
| nie | Nt | / t / | nt aba (koza) | |
| ny | Ny | / / | ny ama (zwierz) | |
| nz | Nz | / z / | nz ala (gód), nzembo (piewa), nzoto (ciao) | |
| o | o | ó ô | / o / | m O do (czowiek), S ó ngóló (SIR), SEK ô (na pewno) |
| / / | s s (pinezka), ll (dzisiaj), s l (naprawd), m k (jeden) | |||
| p | p | / p / | p npn (obok) | |
| r | R | / r / | Maa R iyg (malaria) | |
| s | S | / s / | kopé s a (dawa), kosanza (wymiotowa) | |
| t | T | / t / | ta t á (ojciec), tika (odejd, poddaj si) | |
| ts | Ts | / ts / | etsu ts ela (umowa) | |
| ty | U | ú û | / ty / | b U JT (noc), ko ú mA (oczekiwania), T Û (cakowicie) edum ( kopyto ) |
| v | V | / v / | ko v ánda (siedzie, y) | |
| w | W | / w / | ka w a (kawa) | |
| tak | Tak | / d / | ko y éba (wiedzie), koymba (piewa) | |
| z | Z | / z / | ko z ala (by) |
Pisanie Mandombe
Lingala jest równie transkrybowany za pomoc mandombe zamiast pisma aciskiego w spoecznociach Kimbanguist . [ ref. podany]
Wymowa
Samogoski
| Wczeniejszy | Tylny | |
|---|---|---|
| Zamknite | ja | ty |
| Pó zamknite | mi | o |
| Wpó otwarty | ||
| otwarty | w |
W niektórych dialektach lub odmianach lingali samogoski / / i / / brzmi formami zamknitymi [e] i [o], najczciej pod wpywem jzyków mówicych.
Spógoska
| Dwuwargowy |
labio- dentystyczne |
Pcherzykowy |
post- wyrostka |
Palatalny | Tylnojzykowy | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Okluzja | p | b | t | re | k | |||||||
| Nosowy | mi | nie | ||||||||||
| Frykatywny | fa | v | s | z | ( ) | ( ) | ||||||
| Spirant | ja | jot | ||||||||||
W niektórych odmianach lingali:
Pre-nosalizacja
Lingala zawiera kilka pre-nosalizowanych spógosek okluzyjnych:
| Spógoska | b | re | p | t | k | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Prenasalizacja | b | d | p | t | k |
W spógosek okluzyjne guchy wstpnie nasalized czsto podstawionych odpowiedników bez wstpnego nasalised - za wyjtkiem Lingala klasycznym
W pre-nasalized dwikowe okluzyjne spógoski , / b /, / d /, / /, / z / nie róni si zasadniczo.
Koartykulacja
Spógoski koartykulacyjne / b /, / b / i / kp / s rzadkie i mog pochodzi z zapoycze lub kontaktu z jzykami sudaskimi. S one wymawiane jako takie w dialektach oryginalnych regionów Lingala, ale czsto s zastpowane przez / / , / / i / k / w innych regionach. Na przykad sowo engbunduka (pocig) wymawia si [ebuduka] w Makanza, a [ewuduka] w Kinszasie. Ta transformacja znajduje si równie w pisowni. Rónica w wymowie polega po prostu na zamkniciu ust: [b] wymawia si z ustami pocztkowo zamknitymi, podczas gdy [] pocztkowo je otwiera.
Spógoski / b /, / m /, / b /, / f /, / n /, / d /, / g /, / k /, / s /, / t /, / z /, / p /, / s /, / z / to wyrane ksztaty spógoskowe z pocztkowo zaokrglonymi wargami.
Fonologia
Harmonia samogosek
W klasycznej lingali sowa podaj za synharmonizmem . Samogoski pózamknite / e / i / o / nie wystpuj w wyrazach zawierajcych samogoski póotwarte / / i / /. Na przykad: ndb (haczyk) i ndobo (apacz myszy) istniej, ale * ndbo i * ndob nie istniej. Harmoni samogosek mona równie zastosowa do przedrostków morfologicznych; nie jest to wskazane w pisowni akademickiej, prefiks nie zmienia pisowni.
Kiedy przedrostek imienny i bezokolicznik s doczone do sowa, na ogó nie podlegaj tej regule, jednak harmonia samogosek jest czasami stosowana do przedrostków nazw zwyczajowych tylko w niektórych nowszych dialektach lingala. Na przykad mokl wymawia si w tych dialektach [mkl], ale tak jak w standardowym lingali , komn pozostaje wymawiane [komn].
Synharmonizmie temu podlegaj sufiksy czasownikowe, najczciej pomidzy /a / a //. Na przykad przyrostek -ákí staje si -kí z czasownikiem koknd i kí z czasownikiem komn :
- Bakndki wápi - Gdzie oni poszli
- Bamnki níni - Co oni widzieli
Kocówka bezokolicznika równie podlega tej harmonii samogoskowej, ale nie zawsze jest ona obowizkowa. Na przykad uywane s komn i komna lub koknd i koknda .
Prozodia
Oprócz akcentu tonicznego, wysokich i normalnych tonów, Lingala ma dynamiczne akcenty, o czasie trwania i intensywnoci, które s dobrze zaznaczone i opadaj na pierwsz sylab rdzenia. Gdy po tej pocztkowej sylabie rdzenia s wicej ni dwie inne sylaby, przedostatnia sylaba, przedostatnia, otrzymuje akcent dodatkowy.
Na przykad :
- salá: [sá.lá]
- likambo: [lika.bo]
- bakopalanganisa: [ba.kopa.la.ani.sa]
Ewolucja fonetyczna
Lingala jako jzyk, który w duej mierze ewoluowa w cigu ostatniego stulecia, prezentuje wiele odmian. Oprócz kontaktu z wieloma innymi jzykami bantu lub europejskimi, jzyk ten nadal bardzo si rozwija.
Mutacja wokalna
Jzyk lingala uywany w Kinszasie przedstawia mutacj samogosek od póotwartych do pózamknitych samogosek, [] przechodzi w [o], a [] staje si [e]. Kinsman wymawia mbt [bóte] zamiast bardziej tradycyjnej wymowy [bt], co oznacza cze w jzyku lingala.
Gramatyka
Gramatyka lingali róni si w zalenoci od uywanego rejestru jzykowego . Porzdek gramatyczny jest zasadniczo taki sam w rónych dialektach, ale umowy róni si w zalenoci od dialektu lub socjolektu.
Klasyczny Lingala jest zmiana z kilku regu gramatycznych umów. Umowy te dotycz klasy rzeczowników i ich przymiotników lub czasowników, których s podmiotami lub których s przedmiotami w obsugiwanym jzyku.
Klasy
System rzeczowników pospolitych Lingala opiera si na zestawie klas nominalnych zorganizowanych w pary liczby pojedynczej i mnogiej lub oznaczania rzeczowników niezmiennych z rzeczowników zbiorowych lub rzeczowników abstrakcyjnych.
- mo- / ba- (1-2)
- mie- / mi- (3-4)
- li- / ma- (5-6)
- e- / bi- (7-8)
- n- / n- lub m- / m- (9-10)
- lo- / n- (11-10)
- bo- / ma- (14-6)
Klasa 6 ma- jest uywana do wielu cieczy lub materii, które nie maj pojedynczej postaci: mai, woda, mafúta, olej itp.
Przedrostek nominalny jest doczony do nazwy zwyczajowej; przedrostek zaimkowy docza si do przymiotnika z nim zgodnego; przedrostek czasownika docza si do czasownika; wrostek zaimkowy jest doczony bezporednio do rdzenia czasownika
- Molakisi molái yangó abíkí. - Ten wspaniay nauczyciel jest uzdrowiony.
| Molakisi molái yangó abíkí. | |||
| mo lakisi | mo lai | yango | Biki |
| instruktor CL1 | CL1.duy | WHO | CL1.utwardzanie |
| Ten wielki nauczyciel jest uzdrowiony. | |||
Klasyczna Lingala ma zoony system przedrostków. Ogólnie rzecz biorc, w codziennej lingali uywa si tylko przedrostków nominalnych zgodnie z zasadami. Zaimkowym prefiksy s uproszczone, a take sowne prefiksy z 3 -go osoby uproszczonej do A- i BA dla ludzi lub animowanych i E i bi dla nieoywionej.
Obecna tendencja polega na upraszczaniu systemu klasowego, wiele tradycyjnych form liczby mnogiej jest zastpowanych przez uycie ba- klasy 2. Na przykad wiele terminów oznaczajcych przedmioty domu jest czci klasy.9 w liczbie pojedynczej i 2 w liczbie mnogiej, na przykad: lutu > balutu "yka", mesa > bamesa "stó", sani > basani "talerz".
| klasa | przedrostek nominalny |
przedrostek zaimkowy |
przedrostek sowny (temat) |
wrostek czasownika (obiekt) |
przykad | tumaczenie |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | pon- | o- | w- | -pn- | mokonzi | szef |
| 1a | Ø | o- | w- | -pn- | diabulu | Diabe |
| 2 | ba- | ba- | ba- | -ba- | bakonzi badiabulu |
przywódcy diabów |
| 3 | pon- | pon- | pon- | -pn- | mokila | ogon |
| 4 | rodek- | rodek- | rodek- | -rodek- | mikila | ogony |
| 5 | li- | li- | li- | -li- | liloba | sowo |
| 6 | mój- | mój- | mój- | -mój- | maloba | sowa |
| 7 | mi- | mi- | mi- | -mi- | elk | rzecz |
| 8 | bi- | bi- | bi- | -bi- | bilk | rzeczy |
| 9 | n- / m- | mi- | mi- | -mi- | ntaba | Koza |
| 10 | n- / m- | ja- | ja- | -ja- | ntaba | kozy |
| 9a | Ø | mi- | mi- | -mi- | sánzá | ksiycowy miesic |
| 10 a | Ø | ja- | ja- | -ja- | sánzá | ksiyce, miesice |
| 11 | lo- | lo- | lo- | -lo- | lolemu | jzyk |
| 14 | bo- | bo- | bo- | -bo- | Bost | brud |
| 15 | ko- | o- / e- | mi- | - | kotála | zegarek |
Wrostki zaimkowe s rzadko uywane w porozumieniu z klas mówionego Lingala, z wyjtkiem niektórych obszarów prowincji Equateur . Uywa si ich w tzw. klasycznej lub literackiej lingali.
Klasy 9 i 10 maj przedrostek nosowy, który w rzeczywistoci jest pre-nasalizacj spógoski nastpujcej po nim i dlatego moe by m- lub n-, na przykad mbata i ntaba .
Zaimkowe przedrostki e- dla liczby pojedynczej i ba- lub i- dla liczby mnogiej w nieoywionych s powszechnie uywane zamiast tych pokazanych w tej tabeli. Przedstawione w tabeli po raz kolejny ograniczaj si do klasycznej lub literackiej lingali.
Wrostek -mí-, aby wskaza refleksj, jest uywany zarówno w lingala mówionym, jak i literackim.
Przedrostek ko- jest uywany dla bezokolicznika czasowników. Literacki Lingala ma dodatkowy przedrostek dla bezokolicznika, no-, który suy jako poszlakowe uzupenienie celu. Na przykad :
- Tokoja nosala mosala. - Przyjdziemy do pracy.
| Tokoja | Kosalaá | mosala. |
| 1PL-FUT-come-FUT | INFBUT-sál-INF | praca |
| Przyjdziemy | do zrobienia | praca. |
Przedrostki i wrostki
Przedrostki sowne (temat)
| nikt | przedrostek sowny (temat) |
przykad | tumaczenie |
|---|---|---|---|
| 1 szt. | n / A- | na buti | Uderzyem |
| 2 szt. | o- | o zwí | otrzymujesz |
| 3 godz. ywy |
w- | lobi | on mówi |
| 3 godz. nieoywiony |
e- (1) | e zalí | to jest |
| 1 pl. | do- | do buti | uderzamy |
| 2 pl. | bo- | bo zwí | ty bierzesz |
| 3 pl. ywy |
ba- | ba lobí | oni mówi |
| 3 pl. nieoywiony |
e- / ja- (1) | e zalí / ja zalí | To s |
- Werbalne prefiks 3 -go osoby nieoywionej jest przyznawana w zalenoci od klasy obiektu w lingala literackiej. W mówionej lingali klasa nieoywionych jest prawie zawsze ignorowana dla uproszczenia.
Wrostki sowne (obiekt)
W mówionym lingala uywany jest tylko zwrotny wrostek -mí-. Jest uywany niezalenie od osoby lub numeru.
W literackiej lingali:
| nikt | wrostek czasownika (obiekt) |
literacki | mówi | tumaczenie |
|---|---|---|---|---|
| 1 szt. | -m - / - n- (1) | m btí | abtí ngáí | ona mnie bije |
| 2 szt. | -ko- | a ko btí | abtí y | ona ci bije |
| 3 godz. ywy |
-pn- | a mo btí | abtí y | ona go bije |
| 1 pl. | -lo- | ló btí | abtí bísó | ona nas bije |
| 2 pl. | -bo- | Bó btí | Abiti Binó | ona ci bije |
| 3 pl. ywy |
-ba- | bá btí | abtí bangó | ona je bije |
| 3 sg./pl. nieoywiony |
(2) |
- -m- lub -n- zgodnie z nastpujc spógosk, na przykad: mb lub nd ; i -nz- przed pósamogosk, na przykad: yamba (odbiera, powita), banzambi (przyjli mnie, przyjli mnie)
- wrostek zgadza si z klas sowa, patrz tabela klas.
W mówionej i literackiej lingali:
| nikt | wrostek czasownika (zwrotny) |
przykad | tumaczenie |
|---|---|---|---|
| odblaskowy | -rodek- | a mí btí | on si bije |
Wrostki semantyczne
W lingali jest kilka semantycznych wrostków. Umoliwiaj one modyfikacj znaczenia czasowników, a czasem trybu lub czasu koniugacji. Doczaj one bezporednio po rdzeniu czasownika, poprzedzajc w ten sposób kocówk . Na przykad czasownik kokanga , " zachwyci , zwiza, zamkn", u rdzenia -kanga ( -kang- i zakoczenie -a ) i jego forma odwrotna to kokangola , "rozwiza, otworzy", u rdzenia kokangola ( -kang- , odwrotne -ol- i zakoczenie -a ).
- -am-: pasywny
- bota rodzi bótama rodzi si, urodzi si
- boma zabi bomama by zabitym
- -an-: wzajemna, a czasem stojca lub bierna
- tála patrzy tálana patrzy na siebie (wzajemnie)
- yéba wiedzie, wiedzie yébana zna si (wzajemnie), by poznanym
- -el-: aplikacja
- sómba kupi sómbela kupi za
- -jest-: sprawczy
- bima "wyj" bimisa "wydoby"
- -ol-: odwrotny, przeciwny lub ekspansywny
- kanga zamkn kangola otworzy
- timba wirowa timbola skrca, omija
- -w-: oznacza czasowniki utworzone za pomoc -ol-
- Kangurzyca zamkn kangola otworzy kangwa by otwarty, aby otworzy
W przypadku niektórych czasowników kombinacja -an- + -is- staje si -iny-, na przykad yíka dodaj, zintensyfikuj koyíkinya pomnó.
Koniugacja
Czasowniki lingala s odmieniane przez dodanie przedrostków i przyrostków do rdzenia. Niektóre przyrostki czasu modyfikuj ton przedrostków czasownika lub doczonych do niego przyrostków semantycznych. W poniszych tabelach przedrostki na- (1 sg.) Lub ba- (3 pl.), a przyrostek -ak- (zwykle) czasami maj ton wysoki po przegiciu.
Lingala uywa kilku trybów: trybu oznajmujcego , trybu rozkazujcego , trybu przypuszczajcego i bezokolicznika .
W klasycznej lingali semantyczne przyrostki doczone do czasownika, takie jak -ak- w tabelach, nastpuj po harmonii samogosek z samogosk rdzenia czasownika. Na przykad dla czasownika koknd: ko + knd + ak + a ko + knd + k + = kokndk, wymawiane [kokdk]. W mówionej lingali forma czsto pozostaje [kokdaka].
Tryb orientacyjny
| czas | cie | przykad (zwyky) |
przykad (nieregularny) |
|---|---|---|---|
| przeszo | wczeniejszy | naloba | naknd |
| historyczny | nalobákí | nakndk | |
| niedawny | nalobí | nakí | |
| teraniejszo | genera | nalobaka | nakndk |
| cigy | nazali koloba | nazali koknd | |
| (1) nkoloba | nkoknd | ||
| (1) naza koloba | naza koknd | ||
| (1) nazoloba | nazoknd | ||
| chwilowy | nakoloba | náknd | |
| przyszo | natychmiastowy | naloba | naknd |
| odlegy | nakoloba | nakoknd |
(1): skrócenie obecne w niektórych odmianach mówionego lingala (lingala kinszasa lub brazzaville).
- Ze zwykym -ak- wrostkiem
| czas | cie | przykad (zwyky) |
przykad (nieregularny) |
|---|---|---|---|
| przeszo | zwyky poprzedni | nalobáká | kokndk |
| teraniejszo | zwyky genera | nakolobaka | nakokndk |
| zwyka kontynuacja | nazali kolobaka | nazali koknd | |
| zwyke chwilowe | nakolobaka | nákokndk | |
| przyszo | zwykle odlege | nakolobaka | nakokndk |
Zwyky czas przeszy jest czsto uywany z czasownikiem posikowym, na przykad nazaláká koloba zamiast nalobáká .
Tryb imperatywny
| cie | przykad (zwyky) |
przykad (nieregularny) |
|
|---|---|---|---|
| chwilowy | pojedynczy | lobá | knd |
| Liczba mnoga | lobáni bóloba |
kndní boknd |
|
| zwyky | pojedynczy | lobáká | kndk |
| Liczba mnoga | ból | Boknk |
W liczbie mnogiej tryb rozkazujcy jest wyraany przez tryb czcy, a czasami przez chwilowy tryb liczby pojedynczej, do którego doczona jest czstka -ni w niskim tonie.
Tryb czcy
| cie | przykad (zwyky) |
przykad (nieregularny) |
|---|---|---|
| natychmiastowe potomstwo | naloba | náknd |
| zwyke potomstwo | nalobaka | nákndk |
Tryb bezokolicznika
| cie | przykad (zwyky) |
przykad (nieregularny) |
|---|---|---|
| zwyczajny | Kosalaá | koknd |
| zwyky | kosálaka | kokndk |
| wczeniejszy | kosálá | koknd |
| zwyky poprzedni | kosáláká | kokndk |
Leksykon
Przykady
| Sowo | Tumaczenie | Standardowa wymowa |
|---|---|---|
| Ziemia | mabele | /ma.be.lé/ |
| niebo | likoló | /li.ko.ló/ |
| woda | moe | /moe/ |
| ogie | mt | /m.t/ |
| czowiek (czowiek) | motocykl | /motocykl/ |
| czowiek | mobali | /mo.bá.li/ |
| kobiety | mwsí | /m.sí/ |
| je | koliya | /ko.lí.ja/ |
| pi | koml (równie komla) | /ko.m.l/ (równie /ko.m.la/) |
| wysoki | -nn | /mo.n.n/ itd. |
| may | -k | /mo.k/, itd. |
| noc | butú | /bu.tú/ |
| dzie | mnie | /mnie/ |
Uwagi i referencje
- (en) Michael Meeuwis, Przegld gramatyczny lingali: wydanie poprawione i rozszerzone. , Monachium, Lincom,( ISBN 978-3-96939-004-7 ) , s. 25-26
- [1] .
- Profile jzykowe UCLA: Lingala .
- Onassis Mutombo , Langila, nowy jzyk, który wanie narodzi si w Kinszasie Kinszasa , L'Avenir ,( przeczytaj online ).
- W rzeczywistoci taka klawiatura zostaa zaprojektowana z azerty : http://info-langues-congo.1sd.org/Claviers#Clavier_multilingue . Dziaa wietnie w systemach Windows i Linux. Jednak wydaje si, e nie ma klawiatury sprztowej pasujcej do tego ukadu.
- Bwantsa-Kafungu 1972 .
- Bwantsa-Kafungu 1970 .
- Boeck 1904 .
Zobacz równie
Bibliografia
- Régine KT Alende , Wyraenie radoci i strachu w jzyku angielskim i Lingala: esej analizy poznawczej ,( przeczytaj online )
- George Bokamba Eyamba i Virginie Bokamba Molingo, Tósolola na lingála , Madison, Wisconsin, USA, NALRC Press,( ISBN 0-9679587-5-X )
- S. Pierre Bwantsa-Kafungu , Lingala ucz si samodzielnie w trzy miesice , Kinszasa, Centrum Bada Edukacyjnych i Centrum Lingwistyki Teoretycznej i Stosowanej ,
- S. Pierre Bwantsa-Kafungu , Szkic gramatyczny lingali pospolitej , Kinszasa, Publications de l'Université Lovanium,
- Egide de Boeck , Gramatyka i sownictwo lingala lub jzyka Górnego Konga , Bruksela,
- Adolphe Dzokanga , Daily Talking of Lingala , Éditions Dzokanga,( ISBN 2-9516362-0-2 )
- Adolphe Dzokanga , Praktyczna gramatyka lingala , Wydania Dzokanga ,( ISBN 2-9516362-5-3 )
- Adolphe Dzokanga , Ilustrowany Sownik Semantyczny Francuski/Lingala tom 1 i 2 , Éditions Dzokanga,( ISBN 2-9516362-2-9 )
- Adolphe Dzokanga , New Lingala / French Illustrated Dictionary , Éditions Dzokanga,( ISBN 2-9516362-1-0 )
- Edema Atibakwa Baboya, Bangála - sownik francusko-lingalski , Agencja ds. Wspópracy Kulturalnej i Technicznej SÉPIA,( ISBN 2-907888-57-9 )
- Obrzk Atibakwa Baboya Pisownia jzyków Demokratycznej Republiki Konga: od zastosowa i norm , Les Cahiers du RIFAL , n o 23,, s. 76-83 ( czytaj online )
- Rogério Goma Mpasi, kieszonkowe rozmówki Lingala , Assimil,( ISBN 978-2-7005-0514-6 )
- Malcolm Guthrie , Gramatyka i sownik lingali: jzyk obecnie najczciej uywany na obu brzegach rodkowej czci rzeki Kongo, z podrcznikiem konwersacji francusko-lingalskiej , Kinszasa, La Librairie évangélique au Congo,
- Kawata Ashem-Tem, Bagó ya lingála mambí ma lokóta: sownik lingala , Karthala,( ISBN 2-84586-494-9 )
- Kawata Ashem-Tem, Lingála / Falansé - Sownik francuski / lingala , Karthala,( ISBN 2-84586-568-6 )
- (en) Michael Meeuwis , Przegld gramatyczny jzyka Lingála: wydanie poprawione i rozszerzone , Lincom, coll. "Badania LINCOM w Afryki Lingwistyka" ( N O 81)( 1 st ed. 2010), 333 , str. ( ISBN 9783969390047 )
- Michael Meeuwis , Lingala , w Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath i Magnus Huber, Jzyki do kontaktu w oparciu o jzykach z Afryki, Azji, Australii i obu Ameryk , Oxford, Oxford University Press, Coll. "Atlas Pidgin i kreolskich jzyki" ( N O 3),, 2533 s.
- Mbulamoko Nzenge, czasownik i osoba: substytuty i oznaczenia osoby werbalnej w jzyku aciskim, hiszpaskim, francuskim, niemieckim, lingála, et ngbandi , Tübinger Beiträge zur Linguistik,( ISBN 3-87808-036-0 )
- André Motingea Mangulu i Bonzoi Mwamakasa, U róde lingála: przypadek mbenga z Mankanza Nowa Antwerpia , tom. 38, Centrum Bada Obszaru Afrykaskiego, Uniwersytet w Kioto, coll. Monografie bada afrykaskich,, 1-93 s. ( przeczytaj online )
- André Motingea Mangulu i Bonzoi Mwamakasa, U róde lingála: przypadek mbenga z Mankanza Nowa Antwerpia , tom. 38, Centrum Bada Obszaru Afrykaskiego, Uniwersytet w Kioto, coll. Monografie bada afrykaskich,, 1-93 s. ( przeczytaj online )
- (en) Nico Nassenstein , Kierunkowo w lingali , w: Angelika Mietzner i Ulrike Claud, Kierunkowo w gramatyce i dyskursie , coll. "Topics in Afrykanistycznego Interdisciplinary" ( n ö 29)( ISBN 978-3-89645-899-5 , czytaj online )
- (en) Nico Nassenstein , Powstanie Lingali w Kinszasie (DR Kongo) , w: Nico Nassenstein i Andrea Hollington, Praktyki jzykowe modziey w Afryce i poza ni , Berlin/Boston, Mouton de Gruyter,( ISBN 9781614518600 , DOI 10.1515 / 9781614518525-006 )
- (ln + fr) René Van Everbroeck , Maloba ma lokóta lingála: lingála-francuski, francuski-lingála , Limete, L'Épiphanie,
Powizane artykuy
- lingwistyczny
- Mandombe
- Francizacja
- Yamakasi , który pochodzi z jzyka lingala (nie japoskiego).
Linki zewntrzne
- Liczby lingala
- Dlaczego znaki specjalne (z dwikowymi przykadami)
- Aktualnoci lingali
- JT w Easy Lingala , RTNC
- Gazeta Lingala , Radio Okapi
- Sowniki i leksykony
- Pierwsze sowa w jzyku lingala
- Lingala francusko-francusko sownik lingala , magazyn Súka-Époque
- Lingala francusko/francusko sownik lingala, lekcje , portal Kasaflo.net
- Sownik jzyków narodowych Kongo-Brazzaville
- Lingala francuski / francuski sownik Lingala Freelang
- Panafrykaski leksykon o kobietach i rozwoju , Biuro Tumacze Kanady
- Panafrykaski leksykon procedur parlamentarnych , Biuro Tumacze Kanady
- Panafrykaski leksykon sportowy , Biuro Tumacze Kanady
- Panafrykaski sownik terminologii metajzykowej , Biuro Tumacze Kanady
- Panafrykaskie sownictwo wyborcze , Biuro Tumacze Kanady
- Leksykon Info-leczenie HIV / AIDS
- Lingala - tumaczenie na francuski / sownik , Lingala.be
- Klasy
- Kurs wprowadzajcy w jzyku lingala , ze sownikiem
- Kurs Lingala w jzyku hiszpaskim (tumaczenie ksiki Bwantsa-Kafungu)
- Nauczmy si lingali! (na podstawie nauczania Bwantsa-Kafungu)
Mamy nadzieję, że informacje, które zgromadziliśmy na temat lingala, były dla Ciebie przydatne. Jeśli tak, nie zapomnij polecić nas swoim przyjaciołom i rodzinie oraz pamiętaj, że zawsze możesz się z nami skontaktować, jeśli będziesz nas potrzebować. Jeśli mimo naszych starań uznasz, że informacje podane na temat _title nie są całkowicie poprawne lub że powinniśmy coś dodać lub poprawić, będziemy wdzięczni za poinformowanie nas o tym. Dostarczanie najlepszych i najbardziej wyczerpujących informacji na temat lingala i każdego innego tematu jest istotą tej strony internetowej; kierujemy się tym samym duchem, który inspirował twórców Encyclopedia Project, i z tego powodu mamy nadzieję, że to, co znalazłeś o lingala na tej stronie pomogło Ci poszerzyć swoją wiedzę.