Caladée street , enkalated lub in calade , lub prościej calade , wyznacza w Prowansji i Langwedocji drogę komunikacyjną, chodnik wyłożony kamykami rzecznymi lub wyłożony wapieniem. W tym drugim przypadku kamienie układa się pionowo na krawędzi (na waflu).
Czasownik calader oznacza „utorować”, „na kamieniu” (w oksytańskim kaladrze ). Rzemieślnik specjalizujący się w caladage chodnik był caladier (prowansalski caladaire ). Dziś mówimy caladeur .
Na wsi termin kalada był również używany do określania obszarów omłotu metalowego okrągłego lub kwadratowego, domów na glebach, stajni glebowych.
Calade to francyzacja terminu języka o znaczeniu oc calada
Trzy hipotezy zostały podniesione: słowo pochodzi od oksytańskiej Calar czyli „stoisko, rzekę” (Languedocien, prowansalski) lub „schodzić” (vivaro-Alpin), od korzenia galijskiej cal- oznacza „kamień”, czy wreszcie z Kalis łaciński oznaczający wąską ścieżkę dla pieszych.
W przeszłości w przypadku calader korzystaliśmy z lokalnego materiału, aby uniknąć kosztów transportu. Były to odpady z kamieniołomu, pozostałości po placu budowy, materiał rozbiórkowy, piargi. Staraliśmy się unikać kamienia mrozu .
Ze stosu luźnych kamieni wykonaliśmy trzy partie:
W Alpes-de-Haute-Provence architekt Claude Perron zauważa użycie twardych kamyczków wapiennych w krajach górskich, takich jak Moustiers-Sainte-Marie , kamyków na płaskowyżu Valensole i krawędzi Durance lub więcej wapiennego molasu w przestępczości wokół grzywy .
Kamienie układano na ogół na sucho (bez zaprawy), na nasypie lub piasku lub czasami, aby zapobiec ich zatonięciu, na innych kamieniach układanych poziomo. Umieszczano je na krawędzi , ciasno do siebie dociskane lub przylegające do siebie, tak aby ich powierzchnia styku była jak największa, a tym samym blokowały się nawzajem. Pozostałe szczeliny zostały wypełnione małymi kamieniami. Drobna ziemia, czasami wysadzana wapnem, pozwalała na drobne zaklinowanie kamieni.
Ze względu na brak zaprawy kalada nie jest sztywna, może odkształcać się przy ruchach podłoża lub pod ciężarem krążących tam ładunków. Z tego powodu między dwoma stopniami mieliśmy usztywnienia złożone z sąsiednich kamieni (patrz zdjęcie chodnika w Bonifacio). Usztywnienia pozwoliły również na wykonanie centralnego zagłębienia, które pełniło rolę rynny lub wodociągu. Przecinając podest na dwie części, ułatwiły wykonanie kamieni.
Kalada nie jest też szczelna, pozwala odparować nadmiar wody w piwnicy.
Płyty ułożone na płasko można wykorzystać do zrobienia centralnego cieku wody lub w postaci rzędu przed sklepami.
Pas-d'âne , ten barwny termin w słowniku caladage, i jego synonim „pas de mule”, wyznaczają w pochyłej alei rozległe, kolejne, obramowane podesty oddzielone stopniami (wysokość: 16–17 cm) i których długość jest obliczana w taki sposób, że liczba kroków (1 krok = 60 cm) jest nieparzysta i dlatego do następnego kroku podchodzimy drugą stopą. Mówimy o „utwardzonej ścieżce ze stopniami osła”. Średnia odległość każdego poziomu to 60 cm, co pozwoliło kaladarowi z łatwością pracować krok po kroku od dołu do góry, zaczynając od dołu.
Te pas-d'âne lub pas de mule zastąpiły nachylenie, które często było niewygodne w nawigacji i podlegało erozji.
Osiołek mógł mieć również powód techniczny, gdy nachylenie nie pozwalało na montaż stopnia o wygodnej wysokości (około 17 cm) co maksymalnie 60 cm.
Poza Prowansją można zobaczyć rzeczywiste kalady w Langwedocji , w hrabstwie Nicei i na Korsyce (z jej rykszadą , alejkami ułożonymi w rampy dojazdowe z długimi niskimi stopniami lub bez osła).
Podobne techniki można znaleźć w basenie Morza Śródziemnego, a więc w Ligurii (Włochy).
Rue de la Montée-des-Cendres w Beaucet .
Calade w Gordes .
Calade w Banon .
Calade w Aurel .
Calade w Brantes .
Calade w Montalto Ligure, Liguria (Włochy).
Calade z Place de l'Horloge w Awinionie .
Kamyki salita Garonne w hotelu Nupces , Toulouse , XVIII th wieku.
Powstanie sieci wodno-kanalizacyjnych spowodowało zanik wielu z tych powłok.