Układ przedsionkowy jest narządem zmysłów wrażliwym na barwy , zlokalizowanym w uchu wewnętrznym , który u większości ssaków przyczynia się do odczuwania ruchu i równowagi . Składa się z obwodowego narządu czucia złożonego z błędnika tylnego (kanały półkoliste, łagiewka i torebka), nerwu przedsionkowo-ślimakowego i jego jąder mózgowych.
Sygnały sensoryczne z układu przedsionkowego są wysyłane głównie do struktur neuronalnych, które kontrolują określone ruchy oczu i mięśnie w ujęciu posturalnym (utrzymanie ciała w jego otoczeniu). Zaburzenia układu przedsionkowego mogą prowadzić do zawrotów głowy, które można leczyć specjalistyczną fizjoterapią. Możemy porównać ucho wewnętrzne do jednostki inercyjnej .
Układ przedsionkowy składa się z pięciu ubytków: trzech kanałów półkolistych i dwóch ubytków zwanych woreczkiem i łagiewką. W zestawie płyn: endolimfa .
Kanały półkoliste są ułożone zgodnie z trzema płaszczyznami przestrzeni i wyglądają jak tori (okrągłe rurki). Podczas ruchu obrotowego bezwładność powoduje przemieszczanie się cieczy w kierunku przeciwnym do kanałów, co jest wykrywane przez rzęski przedsionkowych komórek rzęsatych znajdujących się w grzbiecie ampularnym. Prostopadłe rozmieszczenie w trzech wymiarach przestrzeni kanałów umożliwia zatem wykrycie ruchu niezależnie od osi obrotu.
Narządy otolityczne znajdują się u podstawy układu przedsionkowego, tuż pod kanałami. Dzięki swojej orientacji pionowej (woreczki) i poziomej (łagiewki) umożliwiają "odczuwanie" grawitacji oraz wykrywanie liniowych ruchów przyspieszenia i grawitacji dzięki ruchowi plamek, które kąpią się w płynie endolimfy, tworząc połączenie z komórki włosowe. W przeciwieństwie do kanałów półkolistych, komórki czuciowe tych narządów nie znajdują się w grzbietach ampularnych, ale bezpośrednio przy ścianie łagiewki i woreczka, tworząc w ten sposób nabłonek czuciowy.
Te kanały półkoliste są główne narzędzia do wykrywania ruchów i obrotów ciała. Są ułożone prostopadle, to znaczy prostopadle do siebie. Oznaczamy w następujący sposób:
Tam, gdzie kanały półkoliste są wrażliwe na obroty lub przyspieszenia kątowe, narządy otolitowe są odpowiedzialne za wrażenie przyspieszenia liniowego. Organizm ludzki ma więc po dwa z każdej strony głowy: łagiewkę i woreczek. Narządy te poprzez swoje funkcjonowanie „dostarczają informacji o bezwzględnym położeniu głowy w stosunku do pionu. "
U podstawy każdego półkolistego kanału znajduje się mała pusta w środku kulka w kształcie żarówki, która jest z nim bezpośrednio połączona. „Kubek” jest wykonany z galaretowatej substancji, w której kąpią się komórki czuciowe. Podczas ruchu kątowego endolimfa porusza się w kanale i wchodzi do ampułki, wywierając w ten sposób nacisk na galaretowatą ciecz tworzącą miseczkę. Ten ruch kubka napędza rzęski (receptory czuciowe), a tym samym umożliwia odczuwanie ruchu.
Postrzeganie przyspieszeń liniowych opiera się na innych jamach układu przedsionkowego, łagiewce i woreczku, które tworzą układ plamkowy. Przymiotnik „ plamka ” ( łac . Plamka , plamka) odnosi się do receptorów czuciowych zlokalizowanych na łagiewce i woreczku, czyli „plamek akustycznych” (mimo nazwy nie pełnią one żadnej funkcji w słyszeniu ). W przeciwieństwie do innych komórek rzęsatych, mechanoreceptory plamki są „obciążane” przez otolity , małe wapienne złogi przyklejone do rzęs lepkim żelem. Podczas przyspieszania liniowego ich ruch bezwładności przekształca się w nerwowy komunikat. Ciężkości naziemnej (pionowe i skierowanym w dół) jest szczególnie przyspieszenie wykrywane przez układ plamki informujący organizmu na jego położenie w przestrzeni.
Percepcja, kontroli orientacji i cielesne ruchy są możliwe tylko dzięki relacji wszystkich informacji pochodzących z receptorami w uchu wewnętrznym , oczu, mięśni, stawów i skóry czujników. To właśnie centralny układ nerwowy centralizuje wszystkie te informacje i utrzymuje ciało w równowadze.
Odruch przedsionkowo-oczny (VOR) to odruchowy ruch gałek ocznych w kierunku przeciwnym do ruchu głowy, umożliwiający stabilizację wzroku w stałym punkcie.
Kiedy głowa obraca się wokół osi pionowej, informacja nerwowa, spowodowana rotacją przedniego poziomego lub pionowego kanału półkolistego, jest przekazywana do rdzenia przedłużonego do lewego jądra przedsionkowego (jeśli głowa obraca się w lewo) lub do prawego jądra przedsionkowego (jeśli głowa obraca się w prawo), następnie do jąder odwodzących (prawych i lewych), a na końcu do jąder okoruchowych, które pobudzają prawe mięśnie (zewnętrzne, wewnętrzne, górne lub dolne w zależności od rodzaju ruchu) narządu wzroku .
Zebrane informacje sensoryczne są przesyłane przez nerw przedsionkowy, a następnie łączone z nerwem ślimakowym, tworząc w ten sposób nerw przedsionkowo-ślimakowy . Te sygnały czuciowe przemieszczają się następnie do prawego i lewego jądra przedsionkowego, zlokalizowanego w rdzeniu przedłużonym . Jądra te są odpowiedzialne za powierzchowne przetwarzanie tych informacji sensorycznych i ich retransmisję do różnych części układu nerwowego w celu przetworzenia, takiego jak: