Prezydent Republiki Francuskiej

Prezydent Republiki Francuskiej
Godło Prezydencji Republiki Francuskiej .
Obecny właściciel Emmanuel Macron od14 maja 2017 r. ( 4 lata, 2 miesiące i 10 dni )
kreacja	20 grudnia 1848 r.
Główny	Bezpośrednie powszechne prawo wyborcze
Czas trwania mandatu	5 lat , odnawialne jeden raz z rzędu
Pierwszy posiadacz	Ludwik Napoleon Bonaparte
Oficjalna rezydencja	Pałac Elizejski ( Paryż )
Wynagrodzenie	15 200 € brutto miesięcznie
Stronie internetowej	elysee.fr
Lista Prezydentów Republiki Francuskiej

Prezydent Republiki Francuskiej jest głową państwa w Francji , wykonując najwyższe funkcje władzy wykonawczej w Rzeczypospolitej .

Oficjalnie w ramach V th Rzeczypospolitej akcje władzy wykonawczej prezydent z premierem  : mówimy o systemie semi-prezydencki . W praktyce po uzyskaniu większości parlamentarnej prezydent koncentruje całą władzę wykonawczą, nawet jeśli premier pozostaje szefem rządu i odpowiada za swoją politykę przed Zgromadzeniem Narodowym .

Republika Francuska ma prezydenta podczas II e Rzeczypospolitej , między 1848 i 1852, a następnie w ramach III e Rzeczypospolitej od 1871 do 1940, i wreszcie w 1947 roku podczas IV th i V -go Republik. Ta funkcja została przejęty przez dwadzieścia pięć osób , tymczasowy pod warunkiem dwukrotnie Alain Poher nie są brane pod uwagę. Wszyscy prezydenci republiki zamieszkiwali Pałac Elizejski w Paryżu .

Od 1848 do 1852 i od 1962 roku prezydent wybierany jest w powszechnych wyborach bezpośrednich . Jest to najważniejsza funkcja polityczna we Francji, na mocy protokołu , ale także poprzez inkarnację autorytetu państwa. Prezydent jest szef od państwa we Francji , szef armii , gwarantem niezależności władzy sądowniczej , Wielki Mistrz Orderu Legii Honorowej , Wielki Mistrz Orderu Zasługi , wspólnie książę Andory , pierwszy i jedyny honorowy kanonik bazyliki Saint-Jean-de-Lateran i protektor Institut de France , Akademii Francuskiej i domeny narodowej Chambord . On jest gwarantem Konstytucji V th Republiki Francuskiej . Odgrywa znaczącą rolę w polityce zagranicznej . Przysługuje mu prawo łaski (tylko na zasadzie indywidualnej od rewizji konstytucji z 23 lipca 2008 r .).

Inne funkcje, uprawnienia i metody powoływania zmieniały się z biegiem czasu w zależności od reżimów, ale także okoliczności i ludzi powołanych do pełnienia tego urzędu. W ramach V th Republic, obowiązuje od 1958 roku, jego moc jest znacznie szerszy niż w ramach III E i IV E republik, podobnie jak II -go Rzeczypospolitej. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej trwała cztery lata od 1848 do 1852 r., a następnie siedem lat od 1873 do 2002 r.; od zeszłego roku, po przeprowadzeniu referendum , okres ten trwa już pięć lat .

Obecnym prezydentem Republiki Francuskiej jest Emmanuel Macron.

Zmienność w zakresie uprawnień

Pierwsza Republika

Kiedy monarchia upadła w 1792 roku, Francja nie miała już głowy państwa. Funkcję tę pełnią de facto różne komisje wynikające z Krajowego Zjazdu. Ale władza wykonawcza była niestabilna aż do pojawienia się konsulatu w 1799 roku. Pierwsze Cesarstwo tymczasowo położyło kres ideom republikańskim.

II RP

Lutego 1848 rewolucji polowania króla Louis-Philippe I st i założył Republikę . Przy podejmowaniu decyzji o nowych instytucjach wyborcy inspirują się Stanami Zjednoczonymi, których model polityczny spopularyzował Alexis de Tocqueville w dziele De la democratie en Amérique, opublikowanym w dwóch książkach w 1835 i 1840 roku. Konstytucja z 4 listopada 1848 roku wybiera powierzenie władzy wykonawczej prezydentowi wybranemu w wyborach bezpośrednich mężczyzn na okres czterech lat. Może pojawić się ponownie po czterech latach. Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych , Zgromadzenie i Prezydent są całkowicie niezależni. Ale w przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych prezydent nie ma prawa weta . Może po prostu poprosić o nową dyskusję bez gwarancji, że będzie śledzony. Ministrów powołuje i odwołuje prezydent.

Ludwik Napoleon Bonaparte , bratanek Napoleona  I er , jest kandydatem w wyborach prezydenckich , pierwszym w męskim wyborach we Francji . Jest wybierany na cztery lata później10 grudnia 1848, z prawie 75% głosów, zwłaszcza z partii Zakon Konserwatywny , wykorzystując podział swoich przeciwników i popularność związaną z jego nazwiskiem. ten20 grudnia 1848składa przysięgę przed Narodowym Zgromadzeniem Ustawodawczym i tego samego wieczoru osiedla się w Pałacu Elizejskim .

Prezydentura Ludwika Napoleona charakteryzuje się jego sprzeciwem wobec konserwatywnej polityki Narodowego Zgromadzenia Ustawodawczego wybranego wmaj 1849i głównie monarchistyczne  : wysłanie wojsk do Rzymu, by stłumić republikański bunt przeciwko papieżowi Piusowi IX  ; przechodząc z prawem Falloux korzystne dla edukacji religijnej , między innymi. ten31 maja 1850The Assembly przejdą prawa wyborczego , które nakładają trzyletni zamieszkania dla wyborców, co eliminuje 3 miliony ludzi z wyborcami, głównie rzemieślników i robotników sezonowych. Sprzeciwiając się tej reformie, Ludwik Napoleon , nazywany „księciem-prezydentem”, staje się dla ludu bohaterem.

Na początku 1851 r. Ludwik Napoleon Bonaparte poprosił o zmianę konstytucji, aby umożliwić mu ubieganie się o reelekcję po zakończeniu jego mandatu. Słabość konstytucji z II e Rzeczypospolitej była jego niezdolność do legalnego rozwiązywanie konfliktów między ustawodawcę i wykonawczej . W obliczu odmowy Zgromadzenia Narodowego dokonał 2 grudnia 1851 r. zamachu stanu , który zatwierdził plebiscytem . II Rzeczypospolitej zamienia autorytarnego reżimu i ostatecznie stał się Drugie Cesarstwo2 grudnia 1852 r..

III RP

Podczas wojny francusko-pruskiej w 1870 r.2 września 1870Cesarz Napoleon III zostaje wzięty do niewoli przez Prusaków w Sedanie . Wraz z tym ogłoszeniem dwa dni później w Paryżu proklamowana jest III Republika , kładąc kres Drugiemu Cesarstwu . Ale wybory 8 lutego 1871 roku przyniósł na montaż do monarchista większość . Dekret z17 lutego 1871sprawia Adolphe Thiers , byłego Orleanizm lider partii zamówienia w ramach II Rzeczypospolitej , szef władzy wykonawczej Republiki Francuskiej, czekając na deputowanych do orzekania o nowych instytucji. Thiers , zmobilizowany przez pragmatyzm polityczny do konserwatywnej republiki, został wyparty w maju 1873 przez zdominowane przez monarchistów Zgromadzenie Narodowe i zrezygnował. Zgromadzenie wybiera na jego miejsce Patrice'a de Mac Mahona , przekonanego legitymistę . Ale podziały obozu monarchistycznego (co sprawiło, że Thiers powiedział zresztą, usprawiedliwiając się odwróceniem się na korzyść republiki, że „jest tylko jeden tron, a nie mogą go zajmować trzy” ). I nieustępliwa postawa Hrabia de Chambord , legitymistyczny pretendent do tronu, uniemożliwił powrót monarchii. Z biegiem czasu wprowadzany jest system tymczasowy. W Republikanie , którzy udowodnili na nich mogli utrzymać porządek, zarobić najwięcej wyborów.

Poprawka Walonia od30 stycznia 1875 rkonsekruje ustanowienie republiki i otwiera drogę do głosowania przez Zgromadzenie serii tekstów wLuty oraz Lipiec 1875zwane ustawami konstytucyjnymi z 1875 roku . W szczególności uprawnienia i tryb wyboru Prezydenta Republiki reguluje w tym nowym systemie prawo20 listopada 1873 rPoprawka Walonii i artykuł 2 z prawa konstytucyjnego 25 lutego 1875 roku w sprawie organizacji władzy publicznej:

• „[…] Prezydent Rzeczypospolitej wybierany jest bezwzględną większością głosów przez Senat i Izbę Poselską zebraną w Zgromadzeniu Narodowym . Jest wybierany na siedem lat . Ma prawo do reelekcji”  ;
• posiada wszystkie prerogatywy władzy wykonawczej  : kierowanie administracją, wojskiem i dyplomacją;
• on ma inicjatywę prawem, prawo, że akcja z zespołów , można rozpuścić w Izbie Deputowanych ze zgodą Senatu i kontrasygnaty ministerialnej;
• ma również prawo ułaskawienia  ;
• jest nieodpowiedzialny wobec dwóch izb, które nie mogą go obalić;
• nie przewodniczy jednak Radzie Ministrów i nie ma prawa głosowania, nawet jeśli uczestniczy i może wyrazić swoją opinię.

Wybory parlamentarne z października 1877 r. , po rozwiązaniu przez prezydenta Mac Mahona (jedyny raz, kiedy ta prerogatywa prezydencka była używana w III RP) w niezgodzie z większością wynikającą z głosowania w 1876 r. , w dużej mierze dały władzę Republikanom. W obliczu niemożności narzucenia swoich poglądów obu izbom, Mac Mahon zrezygnował 30 stycznia 1879 roku. Jego następca, republikanin Jules Grévy dobrowolnie zrzekł się wykonywania swoich konstytucyjnych prerogatyw (głównie prawa do rozwiązania) i powstrzymał się od tego. interweniować wbrew woli Parlamentu . Świadczy o tym scena (której autentyczności nie ustalono) podczas Rady Ministrów w 1882 r. w Pałacu Elizejskim . Po gorącej debacie prezydent Jules Grévy przemówił: „Czy wiecie, co zrobię, panowie? » Następuje pełna szacunku cisza...: «No cóż, nic nie zrobię. "

Prezydent Republiki ogranicza się zatem do funkcji przedstawicielskiej, pozostawiając władzę Przewodniczącemu Rady i Parlamentowi . Prezydenci III e Rzeczypospolitej stosowania takiej praktyki. Ci, którzy jak Jean Casimir-Perier , wybrany w 1894 roku , czy Alexandre Millerand (1920-1924) próbowali przejąć większą władzę, są podejrzewani o chęć łamania Konstytucji i zmuszeni są do dymisji. Jedni natomiast dążą do nadania funkcji pewnego prestiżu i przepychu, jak Sadi Carnot czy Félix Faure , a inni zachowują realny wpływ, zwłaszcza w sprawach polityki zagranicznej (o czym świadczy rola, jaką odegrał Armand Fallières w wzmocnienie Ententy ) lub obronę ( Raymond Poincaré w czasie I wojny światowej ). Służą także jako mediatorzy w głębokich podziałach, które stopniowo rozdzielają obóz republikanów, oraz podczas wielu kryzysów, które następują po sobie we francuskim życiu politycznym.

Niestabilność nie oszczędza jednak urzędu prezydenckiego. Tak więc z czternastu prezydentów, którzy następowali po sobie w III RP, tylko sześciu zakończyło co najmniej jedną kadencję ( Jules Grévy , Émile Loubet , Armand Fallières , Raymond Poincaré , Gaston Doumergue i Albert Lebrun ) i wśród jedynych dwóch, którzy się reprezentowali. i został ponownie wybrany, Grévy i Lebrun, żaden nie dobiega końca swojej drugiej kadencji (pierwszy rezygnuje po skandalu z odznaczeniami , drugi traci de facto funkcje przez głosowanie pełnomocnictw na rzecz marszałka Pétaina le10 lipca 1940 r). Sześciu jest zmuszonych do rezygnacji w wyniku skandalu ( Jules Grévy w 1887 r.), uporczywej niezgody z parlamentem ( Adolphe Thiers w 1873 r., Patrice de Mac Mahon w 1879 r., Jean Casimir-Perier w 1895 r. i Alexandre Millerand w 1924 r.) lub problemów zdrowotnych ( Paul Deschanel w 1920). W końcu trzech zmarło na stanowisku, dwóch zamordowanych ( Sadi Carnot w 1894 i Paul Doumer w 1932) i jeden śmiercią naturalną ( Félix Faure w 1899). Jednak okres od 1899 do 1920 r. odpowiada względnej stabilności instytucjonalnej, gdy trzech prezydentów zwykle następowało po sobie ( Émile Loubet , Armand Fallières, a następnie Raymond Poincaré).

• Adolf Thiers
  (1871-1873)
• Patrice de Mac Mahon
  (1873-1879)
• Jules Grevy
  (1879-1887)
• Sadi Carnot
  (1887-1894)
• Jan Kazimierz-Perier
  (1894-1895)
• Feliks Faure
  (1895-1899)
• Emil Loubet
  (1899-1906)
• Armand Fallières
  (1906-1913)
• Raymond Poincaré
  (1913-1920)
• Paweł Deschanel
  (1920)
• Alexandre Millerand
  (1920-1924)
• Gaston Doumergue
  (1924-1931)
• Paweł Doumer
  (1931-1932)
• Albert Lebrun
  (1932-1940)

Czwarta Republika

Francuski Klęska 1940 przyniósł koniec Trzeciej Rzeczypospolitej . Od 1940 do 1944 r. we Francji metropolitalnej panował autorytarny reżim kierowany przez marszałka Philippe'a Pétaina , który używał tytułu „francuskiej głowy państwa”, a nie prezydenta. Uchyla się art. 2 ustawy konstytucyjnej z dnia 25 lutego 1875 r. dotyczący wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej. Ale wolna Francja podtrzymuje tradycję republikańską i stopniowo przejmuje imperium kolonialne . Francja jako myśliwiec trenuje na czele wCzerwiec 1943Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego (przemianowany w 1944 roku Rząd Tymczasowy Republiki Francuskiej ). Po wydaniu The tymczasowy rząd zorganizował referendum na 21 października 1945 roku, kiedy francuski wyrażają pragnienie nie wracać do instytucji III e Rzeczypospolitej .

Po odmowy wstępnego projektu tworzenia się system montażu , francuski przyjął konstytucję w IV th Rzeczypospolitej na13 października 1946. Podobnie jak w III e Rzeczypospolitej , prezydent jest wybierany przez dwie komory do siedmiu lat , jest politycznie nieodpowiedzialny chociaż zdarzało się, że odpowiedzialność może być wywołany przez parlamentarzystów pośrednio, w tym rezygnacji prezydenta Aleksandra Milleranda (1920-1924). Wszystkie jej akty muszą być kontrasygnowane przez przewodniczącego rady lub ministra . Możliwość rozpuszczając się Zgromadzenie Narodowe (nowa nazwa Izby Deputowanych ) zostaje przeniesiony do rządu . Zawsze wybiera szefa rządu , ale aby móc sprawować swoje funkcje , musi uzyskać inwestyturę parlamentu . IV th Rzeczypospolitej ma dwóch prezydentów: Vincent Auriol (1947-1954, pierwszy socjalista Aby uruchomić tę funkcję) i René Coty (1954/58). Jej ministerialna niestabilność szybko doprowadziła ją do impotencji. Kryzys z maja 1958 roku ostatecznie obalił ten reżim.

• Vincent Auriol
  (1947-1954)
• René Coty
  (1954-1959)

V Republika

Pożądany przez generała de Gaulle'a , na konstytucji z4 października 1958znacząco zmienia rolę Prezydenta RP. Choć zajmował od III RP jedynie magistrat wpływu, co De Gaulle przetłumaczył formułą „inauguracji chryzantem”, okazał się najbardziej wpływową osobą Narodu, najwyższym arbitrem życia politycznego i głową władzy wykonawczej. (w szczególności poprzez uzyskanie przewodnictwa Rady Ministrów, które do tej pory mu umykało), z wyjątkiem okresów kohabitacji . Jego wybór w powszechnych wyborach bezpośrednich zadecydował reforma konstytucyjna z 1962 r. , następnie przejście z kadencji siedmioletniej na pięcioletnią z 2002 r. (co pociąga za sobą zorganizowanie wyborów parlamentarnych kilka tygodni po wyborach prezydenckich i redukuje hipotezy wspólnego zamieszkiwania) dodatkowo wzmacniają jego wagę polityczną.

• Charles de Gaulle
  (1959-1969)
• Georges Pompidou
  (1969-1974)
• Valéry Giscard d'Estaing
  (1974-1981)
• François Mitterrand
  (1981-1995)

• Jacques Chirac
  (1995-2007)
• Nicolas Sarkozy
  (2007-2012)
• François Hollande
  (2012-2017)
• Emmanuel Macron
  (od 2017)

Czytania Konstytucji

W 1958 r. Francja cierpiała z powodu paraliżu swoich instytucji. Władza wykonawcza była sprawowana przez rząd wynikające z niestabilnej większości w Parlamencie . Częste zmiany rządu zgodnie z sojuszami i osobistymi ambicjami uniemożliwiały skuteczną politykę. Kiedy zostaje powołany do władzy wmaj 1958, Generał de Gaulle chciał oddać władzę wykonawczą, które nie mają środków do wykonywania w systemie parlamentarnym , a które opisał pejoratywnie jako „reżim partii”. Dlatego też chciał skorygować wady w IV th Rzeczypospolitej postępującej w wyniku wojny w Algierii , tworząc silną wykonawczą i niezależne.

Artykuł 5 Konstytucji sprawia prezydentowi gwaranta instytucji i szacunku dla konstytucji , „narodowej niezależności, integralności terytorialnej i poszanowania traktatów”. Dla wyborców prezydent nie ma zamiaru ingerować w bieżące zarządzanie sprawami. Szefem rządu jest w tekstach premier, który „określa i prowadzi politykę narodu” ( art. 20 ). Głowa państwa jest arbitrem między różnymi władzami ( art. 5 ) i która, chociaż ma słabą autonomię, ma jako główny przywilej zwrócenia się do innego organu o podjęcie działania. „To nie przeszkadza jej w podawaniu głównych kierunków w kraju, w proszeniu rządu o ich podążanie i tłumaczenie ich na teksty, jeśli to konieczne”. Zapewnia elastyczny sposób rozdziału władz . Uosabia Francję na poziomie międzynarodowym i jest odwołaniem w przypadku poważnej sytuacji. Od 1959 roku De Gaulle uczynił dyplomację i obronę zastrzeżoną domeną Prezydenta Republiki.

Wizja ta jednak nigdy nie została zrealizowana, ponieważ Charles de Gaulle wykorzystał swoją historyczną wagę, aby zmonopolizować główną część prerogatyw swoich kolejnych premierów, Michela Debré , Georgesa Pompidou i Maurice'a Couve de Murville'a .

Od 1962 r. do 1986 r. (data pierwszego kohabitacji ) ukształtowała się „normalna” praktyka instytucji. Rok 1962 to data klucz, ponieważ widzi koniunkcję przyjęcia przez referendum z wyborami prezydenta do powszechnych wyborach bezpośrednich , odpowiedzialność osób, które legitymizuje swoje uprawnienia, a fakt, korzystne większość parlamentarną do Prezesa (stworzenie UNR , Unia na rzecz Nowej Republiki). Czytanie Konstytucji , która ustanawia ustrój parlamentarny, odbywa się w kierunku korzystnym dla prezydenta. W rzeczywistości ten ostatni jest zarejestrowany jako prawdziwy szef władzy wykonawczej, ponieważ korzysta w pełni, a nawet poza tym, z uprawnień przyznanych mu przez Konstytucję . Z rządem nawiązuje się więc ścisła współpraca, a nawet podporządkowanie. Legitymacja demokratyczna, jaką dają wybory do powszechnych wyborów, przewyższa uprawnienia Konstytucji . Wyrównanie od 2002 roku trwania mandatu prezydenckiego do mandatu poselskiego, zbieżność wyborów najpierw z wyborami prezydenckimi , a po miesiącu ustawodawczymi, jeszcze bardziej podkreślają tę więź podporządkowania.

Ta sytuacja daje prezydentowi Francji szczególną pozycję, słabo rozumianą przez klasyczne teorie prawa konstytucyjnego . Generalnie kojarzymy prawo do rozwiązania i odpowiedzialność przed Parlamentem  : brytyjski szef rządu ma oba (reżim parlamentarny), amerykański prezydent żadnego ( reżim prezydencki ). W systemie francuskim to prezydent ma prawo do rozwiązania , ale to premier odpowiada przed parlamentem . Generał de Gaulle, poprzez swój wybór w bezpośrednich powszechnych wyborach zastosowanych po raz pierwszy w 1965 r. i w regularnych referendach , ustanowił de facto odpowiedzialność prezydenta przed narodem francuskim: to w wyniku przegranego referendum „opuścił urząd w 1969 r. Z kolei Jacques Chirac wolał zakończyć swój mandat po fiasku referendum w sprawie europejskiego traktatu konstytucyjnego w 2005 r., kiedy to głosowanie było decydujące dla niego i dla kraju. W rzeczywistości, po de Gaulle'u , prezydenci byli zadowoleni z odpowiedzialności wobec ludu podczas reelekcji. Maurice Duverger kwalifikuje Francję w ramach V Republiki jako reżim półprezydencki , chociaż ta kategoryzacja jest często kwestionowana.

Natomiast w okresach kohabitacji ( 1986-1988  ; 1993-1995  ; 1997-2002 ) czytanie Konstytucji staje się bardziej dosłowne i dlatego sprowadza się do systemu parlamentarnego , jak przewidziano w tekście i chociaż tak nie jest . wciąż nie jest tym, czego pierwotnie chciałem. W rzeczywistości szef rządu wykonuje wtedy w pełni wszystkie prerogatywy nadane mu przez Konstytucję . Prezydent jednak nie ustępuje i zachowuje szereg prerogatyw, zwłaszcza w sprawach polityki zagranicznej i obronnej . Wykonawca staje się wtedy dwugłowy.

Dla przykładu, możemy zacytować Artykuł 8 , ustęp 1 , gdzie prezydent powołuje i przyjmuje dymisję Rady Ministrów. W praktyce zdarzyło się nawet, że podczas swojej nominacji prezydent zmusił szefa rządu do podpisania niedatowanego listu rezygnacyjnego, co pozwoliło mu odwołać go w razie potrzeby. W rzeczywistości, z wyjątkiem „dobrowolnej rezygnacji” w 1976 roku Jacques Chirac , kiedy był premierem Valéry Giscard d'Estaing , a od Manuel Valls w 2016 roku do rozpoczęcia wyścigu o wyborach prezydenckich, wszystkie głowy rząd został odwołany. W okresie kohabitacji jednak ta władza, zmonopolizowana przez kolejnych prezydentów, już nie istnieje, gdyż premiera ma wówczas poparcie większości parlamentarnej. Ale formalnie Prezydent RP nie może odwołać premiera, który nie chce złożyć dymisji swojego rządu.

Metody wyborcze

W 1958 r. prezydent został wybrany przez kolegium elektorów, które w dużej mierze przewyższało parlament . Około 80.000  wyborców , burmistrzowie i radni , wybiera ówczesnego prezydenta. Głowę państwa wybierają więc głównie mieszkańcy wsi, podczas gdy zdecydowana większość Francuzów mieszka w miastach. Częściowo, aby naprawić ten brak reprezentatywności, Charles de Gaulle zaproponował w 1961 r. wybór prezydenta republiki w bezpośrednich powszechnych wyborach . Decyduje się na zastosowanie krajowej procedury referendalnej określonej w art. 11 Konstytucji z 1958 r. zamiast uciekania się do zwykłej procedury rewizyjnej, za uprzednią zgodą Parlamentu, jak przewidziano w art . 89 . Niezadowolone Zgromadzenie Narodowe stawia rząd w mniejszości . De Gaulle rozwiązuje go, przystępuje do nowych wyborów, które umacniają jego poparcie społeczne. W referendum z 28 października 1962 r. zatwierdzono 61,7% „tak” zmianę trybu wyboru prezydenta. Prawo zostało ogłoszone w dniu6 listopada 1962. Od 1965 r. (data wejścia w życie nowego systemu) Prezydent Rzeczypospolitej, podobnie jak w 1848 r., wybierany jest w powszechnych wyborach na żywo ( art. 6 Konstytucji). Głosowanie jest najpierw za słupkiem i składa się z dwóch rund. Kadencja miał siedem lat ( siedem lat ), od początku III e Rzeczypospolitej , zostało zredukowane do pięciu lat od reformy konstytucyjnej z 2000 roku wprowadzającej okres pięcioletni . Ustawa ta weszła w życie po raz pierwszy z re - wybory z Jacquesa Chiraca w 2002 akapit pierwszy artykule 6 Konstytucji było sformułowane w następujący sposób: „Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję w powszechnych wyborach bezpośrednich.” . W wyniku referendum z dnia24 września 2000 r. (decydowane dekretem z 12 lipca 2000 r.), w którym Francuzi głosowali większością (73,21% oddanych głosów) za skróceniem kadencji prezydenckiej, ale zdecydowanie się wstrzymali (69,81%). Reforma z 2008 r. nakłada ograniczenie odnowienia do dwóch kadencji.

Nie każdy może być kandydatem . Ustawa z 1962 roku przewiduje sponsorowanie prezentacji 100 notabli z co najmniej 10 różnych  departamentów lub równoważnych społeczności ( TOM, następnie COM lub społeczności Korsyki i Nowej Kaledonii ). Prezentacje należy przesłać do Rady Konstytucyjnej na 18 dni przed pierwszą turą. Kandydaci muszą złożyć kaucję w wysokości 10.000  franków zwracaną za tych, którzy osiągną 5% oddanych głosów. W 1974 roku dwunastu kandydatom udało się uzyskać 100 podpisów prezentacyjnych . Aby ograniczyć liczbę kandydatów, ustawa organiczna18 czerwca 1976przewiduje, że każdy kandydat musi zebrać prezentację z 500 wybieralnych urzędników ( burmistrzów , ogólne lub regionalne radnych lub członków równorzędnych zespołów w innych społecznościach, zwłaszcza zagranicznych , posłów , senatorów ) zamieszkałych w co najmniej 30 różnych wydziałów i równorzędnych społeczności . Podpisy wybranych urzędników pochodzących z jednego departamentu , COM , Nowej Kaledonii lub Korsyki nie mogą przekraczać 1/10 całości. Nazwiska prelegentów są podawane do wiadomości publicznej przez Radę Konstytucyjną i publikowane w Dzienniku Urzędowym . Ustawa ta tylko chwilowo zapobiegła inflacji kandydatów, których co prawda najpierw zmniejszono do 10 w 1981 , 9 w 1988 , 9 w 1995 , ale 16 w 2002 i 12 w 2007 roku . Michel Balinski utrzymuje, że finansowanie publiczne i równość czasu wystąpień w branży audiowizualnej są źródłem tej inflacji kandydatów. Jedną z konsekwencji jest szerokie rozproszenie głosów: do 1974 r. trzej czołowi kandydaci zdobyli 90% oddanych głosów. Od tego czasu ich udział w głosowaniu gwałtownie spadł, osiągając w 2002 roku zaledwie 50% . Głos z22 kwietnia 2007oznacza spektakularne odwrócenie trendu. Trzej czołowi kandydaci zbierają 75% głosów, tracąc w pierwszej turze wyborów rolę ujścia.

Propaganda wyborcza jest regulowana przez prawo 6 listopada 1962zmienione ustawą organiczną z5 lutego 2001 r.. Przewiduje, w trakcie oficjalnej kampanii , ścisłe równouprawnienie kandydatów w środkach audiowizualnych oraz powołanie narodowej komisji kontroli kampanii wyborczej. Prawo19 stycznia 1995ustala pułap wydatków na kampanię, aktualizowany co trzy lata dekretem, obecnie ustalany, a od 2007 r. (zmieniony w 2010 r.) na 16,2  mln euro na pierwszą turę, 21,6 mln euro na drugą turę. Każdy kandydat otrzymuje zaliczkę na wydatki w wysokości 153 000 EUR. Ustawa przewiduje również ryczałtowy zwrot w wysokości 8% pułapu dla wszystkich kandydatów, niezależnie od liczby uzyskanych głosów, tj. do 685 000 euro w wydatkach. Z drugiej strony kandydaci, którzy uzyskali co najmniej 5% oddanych głosów, otrzymują zwrot 36% pułapu wydatków, który może wynieść 6 850 000 euro. Wszyscy kandydaci są zobowiązani do założenia konta kampanii opublikowanego w Dzienniku Urzędowym 70 dni po drugiej turze. Stawki te zostały teraz ponownie zmodyfikowane: kandydaci, którzy nie uzyskali 5% głosów, mają prawo do zwrotu jedynie 5% pułapu; poza tym przysługuje im zwrot połowy pułapu.

W niektórych przypadkach Rada Konstytucyjna może podjąć decyzję o odroczeniu wyborów  : w przypadku śmierci potencjalnego kandydata lub niemożności pracy na 7 dni przed terminem składania podpisów po prezentacji, w przypadku śmierci kandydata lub niemożności przed pierwszą turą. Jeśli jeden z dwóch kandydatów, którzy zakwalifikowali się do drugiej tury, umrze lub nie będzie miał szans między rundami, należy przeprowadzić nowe głosowanie.

Wyborów odbywa się między 20 a 35 dni przed upływem kadencji obecnego prezydenta. W przypadku wakatu (rezygnacja, śmierć) wybory odbywają się od 20 do 35 dni po otwarciu wakatu. W przypadku stwierdzonej przez Radę Konstytucyjną niemożności sprawowania funkcji prezydenckich przez prezydenta, funkcję tę przejmuje przewodniczący Senatu . Do tej pory tylko Alain Poher musiał podjąć się tego zadania: w 1969 po rezygnacji Charlesa de Gaulle'a i ponownie w 1974 po śmierci Georgesa Pompidou . Prezydent tymczasowy nie może korzystać z referendum lub rozpuszczają się Zgromadzenie Narodowe . Należy zauważyć, że za poprzednich republik ten okres przejściowy (realizowany skutecznie tylko za III RP ) przypadł Przewodniczącemu Rady (sześć go wtedy wypełniło: Jules Dufaure le30 stycznia 1879 rpo rezygnacji Patrice de Mac Mahon  ; Maurice Rouvier z2 grudnia 1887 do 3 grudnia 1887 r.po tym Julesa Grévy'ego  ; Charles Dupuy trzykrotnie, po śmierci Sadi Carnota z25 czerwca 1894 r do 27 czerwca 1894 ri Félix Faure z16 lutego 1899 do 18 lutego 1899, a po rezygnacji Jeana Casimira-Periera z16 stycznia 1895 r do 17 stycznia 1895 r ; Alexandre Millerand z21 września 1920 do 23 września 1920po rezygnacji Paula Deschanela jest on zatem jak dotąd jedynym tymczasowym prezydentem republiki, który został następnie potwierdzony jako piastujący ten urząd; Frédéric François-Marsal z11 czerwca 1924 do 13 czerwca 1924po rezygnacji Milleranda  ; André Tardieu z7 maja 1932 do 10 maja 1932 r.po zabójstwie Paula Doumera ).

• Alain Poher , tymczasowy prezydent Republiki Francuskiej (w 1969 i 1974).

W 1962 r. zakwestionowano wybór prezydenta do bezpośredniego głosowania powszechnego , szczególnie przez osobistości lewicowych socjalistów ( Pierre Mendes France , François Mitterrand ) i komunistów  : przewartościowanie i personalizacja urzędu prezydenckiego oraz nierównowaga władzy ustawodawczej i prezydenckiej były postrzegane jako tak wiele zagrożeń związanych z nowym systemem głosowania. Nawet dzisiaj nadal budzi kontrowersje. Według niektórych opinii polityków, konstytucjonalistów, a nawet filozofów, demokratyczny charakter tych wyborów jest wbrew pozorom daleki od oczywistości: w szczególności wyjątkowa „legitymizacja narodowa” nadana przez te wybory uniemożliwiłaby jakąkolwiek prawdziwą refleksję na temat podmiot polityczna nieodpowiedzialność głowy państwa. Organizacje takie jak C6R i ostrzegają przed dryfu hiper-presidentialization z V -go Rzeczypospolitej . Wydaje się, że pięcioletnia ustawa (2000) i odwrócenie kalendarza wyborczego (2001) doprowadziły do ​​przeszacowania wyborów prezydenckich ze szkodą dla wyborów parlamentarnych , uwydatniając i tak już znaczną nierównowagę sił.

Odpowiedzialność prezydenta

Prezydent Rzeczypospolitej jest nieodpowiedzialny za wszystkie czyny, których dokonał w tym charakterze. Ten przepis jest bardzo zgodny; jest dziedziczona po monarchii i została potwierdzona we wszystkich konstytucjach od 1791 roku . Nieodpowiedzialność ograniczona jest jednak uprawnień Międzynarodowego Trybunału Karnego (w przypadku ludobójstwa , zbrodni przeciwko ludzkości , zbrodni agresji i zbrodni wojennych ), a przez możliwość zwolnienia głosowali przez władze. Parlamentarzystów Spotkanie w High Court (” w przypadku naruszenia jego obowiązków w sposób oczywisty niezgodny z wykonywaniem mandatu"). Autorzy Francis Hamon i Michel Troper zauważają, że w tym szkicu, w przeciwieństwie do starego, nie ma już wzmianki o pojęciach zdrady stanu, oskarżenia czy wyroku, które świadczyłyby o przejściu od kryminalnego charakteru do wizji. większa polityczna odpowiedzialność prezydenta. Rzeczywiście, Sąd Najwyższy może teraz decydować o innych sankcjach niż zwolnienie, które jest sankcją czysto polityczną. Ponadto Głowa Państwa korzysta z nietykalności, co uniemożliwia wszczęcie przeciwko niemu postępowania administracyjnego, cywilnego lub karnego za czyny popełnione poza pełnionymi przez niego funkcjami prezydenckimi. Ta nietykalność kończy się miesiąc po wygaśnięciu jego mandatu.

Ustawa ta jest określona w Konstytucji , w artykułach 67 i 68 , których obecne brzmienie pochodzi z 2007 roku. W latach 1958-2007 przewidziano Sąd Najwyższy, odwołujący prezydenta w przypadku zdrady stanu (bez uwzględnienia tego pojęcia). nie jest zdefiniowana). Ponadto, choć o nich nie wspomniał, nie wykluczało też możliwości nałożenia sankcji karnych.

• Odpowiedzialność przed narodem  :
  • generał de Gaulle powiedział, że odwołanie się do referendum obiecane odpowiedzialności do ludzi. To wyjaśnia, dlaczego zrezygnował po niepowodzeniu referendum w 1969 r. , kiedy miał znaczną większość w Zgromadzeniu Narodowym . Tą drogą nie poszedł Jacques Chirac , który zdecydował się pozostać u władzy po niepowodzeniu referendum w 2005 roku  ;
  • korzystanie z prawa do głosowania umożliwia także sankcjonowanie przez obywateli polityki, która prowadzi (inne wybory w trakcie kadencji prezydenta, w szczególności parlamentarzyści) lub przewodniczy prezydentowi (jeśli prezydent występuje o drugą kadencję). Mimo to François Mitterrand odmówił dymisji po przychylnych prawicy wyborach parlamentarnych 1986 r. (które spowodowały pierwsze kohabitacje ); co więcej, w czasie reelekcji sankcjonowanie polityki prowadzonej przez prezydenta nie jest pojedynczym czynnikiem, a nawet nie zawsze najważniejszym (rekordowy wynik 82,21% głosów w 2002 r. na korzyść Jacquesa Chiraca wyjaśnia najpierw i przede wszystkim przez odrzucenie konkurencyjnego kandydata, Jean-Marie Le Pen ).

Zakres uprawnień

Artykuł 8 konstytucji 1958 daje prezydentowi prawo do powoływania premiera . Ten ostatni nie jest inwestowany przez parlament , nawet jeśli jego przemówienie o polityce ogólnej wygłoszone w Zgromadzeniu Narodowym po objęciu urzędu zostanie poddane pod głosowanie posłów (ewentualne odrzucenie jest wówczas równoznaczne z wotum nieufności ). Zgromadzenie Narodowe może także, w razie potrzeby, wyrazić swój sprzeciw poprzez głosowanie na wotum nieufności a posteriori . To ogranicza władzę nominacji prezydenta, ponieważ musi on w ten sposób wybrać swojego premiera w ramach większości w Zgromadzeniu Narodowym lub go rozwiązać . W zasadzie dopiero dymisja premiera kładzie kres rządowi . Ale w praktyce, kiedy prezydent prosi o jego rezygnację, nigdy jej nie odmówiono. Jest to zwyczajowo dla premiera, aby dać pustą rezygnację Prezesa przed rozpoczęciem jego inauguracji. Ten zwyczaj contra-legem (w języku łacińskim oznacza sprzeczny z prawem ) jest inspirowany przez generała de Gaulle'a . W przypadku wspólnego zamieszkiwania nie jest to możliwe. Art. 8 precyzuje również, że na wniosek premiera prezydent powołuje członków rządu . Bardzo często prezydent narzuca premierowi dużą część swoich wyborów poza okresami kohabitacji .

Prezydent przewodniczy Radzie Ministrów . Na wniosek premiera ustala porządek obrad. Może wyjątkowo delegować prezydencję Prezesowi Rady Ministrów, ale z określonym porządkiem obrad.

Artykuł 13 daje prezydentowi uprawnień regulacyjnych. Zarządzenia i dekrety podpisuje po naradzie w Radzie Ministrów. Tę regulacyjną władzę dzieli z premierem . Jednak od czasu do czasu podpisuje dekrety, które nie były omawiane w Radzie. Artykuł 13 stanowi również, że powołuje przewodniczącego do zadań cywilnych i wojskowych . W rzeczywistości korzysta z tego przywileju tylko na najważniejszych stanowiskach: radnych stanu , ambasadorów , posłów nadzwyczajnych, mistrzów doradców Trybunału Obrachunkowego , prefektów , dyrektorów generalnych , rektorów akademii i dyrektorów administracji centralnej . Resztę powierza premierowi .

Artykuł 14 daje mu wielką moc dla dyplomacji . Symbolizuje państwo francuskie dla innych krajów. Akredytuje ambasadorów i posłów nadzwyczajnych, wdraża nowe traktaty. Te atrybucje są tradycyjne dla głowy państwa we Francji . Nowością jest jej interwencja w negocjowanie traktatów. Podejmuje także najważniejsze decyzje.

Prezydent jest szefem sił zbrojnych . Przewodniczy starszym komisjom obrony . Od 1960 roku angażuje się w siły nuklearne . Jacques Chaban-Delmas nazwał sprawy międzynarodowe „zastrzeżoną domeną” prezydenta. Ta rola nie jest pierwotnie określana przez wyborcę, ale stała się powszechna.

Chociaż ma władzę administracyjną ograniczoną przez Artykuł 20, posiada wojskową i dyplomatyczną władzę administracyjną oraz ma znaczny wpływ polityczny na administrację państwową.

1958 konstytucja , dotyczy regulowania życia parlamentarnego, pozwala prezydent interweniować w nim. Otwiera i zamyka nadzwyczajne sesje autorem dekretu albo na wniosek Prezesa Rady Ministrów lub w tym z parlamentarzystami . Teoretycznie, jeśli warunki prawne są spełnione, musi podpisać dekret . W 1960 r. Charles de Gaulle odmówił zwołania sesji nadzwyczajnej, czego zażądała większość posłów  ; podobnie w 1987 r., okresie kohabitacji , kiedy prośba wyszła od premiera Jacquesa Chiraca . Z drugiej strony zwykłe sesje nie wchodzą w jego prerogatywy.

Prezydent ma prawo rozwiązać ten Zgromadzenie Narodowe . Jest to przywilej osobisty bez kontrasygnaty, ale musi spełniać pewne warunki, takie jak wcześniejsze konsultacje z premierem i prezesami obu izb . Nie ma obowiązku słuchać ich rad. Rozwiązanie jest skuteczną bronią przeciwko parlamentarny kuszony sprzeciwiać się rząd . Nowe wybory muszą odbyć się między 20 a 40 dniem po podpisaniu dekretu . Od 1958 roku doszło do pięciu rozwiązań (dwa za Charlesa de Gaulle'a , dwa za François Mitterranda i jedno za Jacques'a Chiraca ), ostatnia z 1997 roku jest jedyną, która nie dała prezydentowi oczekiwanej większości. Prawo rozpuszczania ma pewne granice, jednakże: prezydent nie może przystąpić do nowego rozwiązania na okres jednego roku; nie jest to możliwe, gdy wdrożony jest artykuł 16 .

Prezydent jest odpowiedzialny za uchwaleniem z prawem w ciągu piętnastu dni od ich przyjęcia przez Parlament lub ogłoszeniu wyników referendum. Nie może uniknąć tego obowiązku, ale może przed upływem terminu promulgacji zażądać ponownego omówienia części lub całości prawa, czego nie można odmówić.

Prezydent ma prawo przejąć Radę Konstytucyjną bez kontrasygnaty przed ogłoszeniem ustawy . Jest to znaczący środek kontroli prac parlamentarnych. Wreszcie, artykuł 11 daje prezydentowi prawo do odwołania się bezpośrednio do narodu, organizując referendum na wniosek rządu. Jednakże tematy, do których może się ona odnosić, są ściśle określone w konstytucji  : są to: organizacja władzy publicznej, konstytucyjna lub nie, upoważnienie do ratyfikacji traktatu międzynarodowego, a od 1995 r. powiązane reformy gospodarcze i społeczne. polityki Narodu i służb publicznych, które się do niej przyczyniają. Rząd lub zespoły mogą zaproponować głowy państwa zorganizowanie referendum , ale z drugiej może odmówić.

Bardzo ważne są również uprawnienia prezydenta w stosunku do władzy sądowniczej . Jest gwarantem niezawisłości władzy sądowniczej . Ma prawo łaski , ale ma obowiązek najpierw zasięgnąć opinii Najwyższej Rady Sądownictwa . Ponadto dekret od podziękowania muszą być podpisane przez premiera i ministra sprawiedliwości . W 1958 r. prezydent powołał dziewięciu członków Naczelnej Rady Sądownictwa , co umożliwiło mu wywarcie dużego wpływu na władzę sądowniczą . Od 1993 roku wymienia tylko jeden. Powołuje także trzech z dziewięciu członków Rady Konstytucyjnej (w tym jej przewodniczącego); prezydenci Rzeczypospolitej wygasają z urzędu członkowie tej Rady . Vincent Auriol (od 1959 do 1960 i6 listopada 1962), René Coty (od 1959 do śmierci w 1962), Valéry Giscard d'Estaing (od 2004), Jacques Chirac (w latach 2007-2011) i Nicolas Sarkozy (w latachczerwiec 2012 i lipca 2013) skorzystali z tego prawa.

Od 2010 roku do komunikacji prezydentury republiki wykorzystywana jest stylizowana wersja emblematu z belką liktora, przyjęta za czasów Jacques'a Chiraca (biurko urzędowe, strona internetowa, samolot prezydencki Cotam Unity itp.).

Prezydent również inne uprawnienia, które nie są wymienione w Konstytucji V th Rzeczypospolitej, szczególnie jeśli chodzi o wyjątkowej zgody na małżeństwo z ważnych powodów, takich jak umożliwienie obchody pośmiertne małżeństwa lub zezwolenia na małżeństwa między sojusznikami w bezpośredniej linii gdy osoba, która tworzy sojusz nie żyje lub zezwolenie na zawarcie małżeństwa między adoptowanym a adoptującym.

Orzekając w sprawie odwołania od Rady Nagród , Prezydent Rzeczypospolitej orzeka jako jurysdykcja rzeczywista, a decyzje, które podejmuje przy tej okazji, mają charakter wyroków.